بهار که از راه می‌رسد، خمیازه‌های عصرگاهی را هم با خودش می‌آورد!
با دکتر خسرو صادق نیت، رییس کلینیک اختلالات خواب بیمارستان بهارلو گفت‌وگویی داشتیم و از او پرسیدیم علت خواب آلودگی در بهار چیست؟ آیا باید به دنبال درمان آن بود؟ آیا میان خواب آلودگی و خستگی ارتباط مشخصی وجود دارد؟ آیا نوع تغذیه می‌تواند در ایجاد احساس خواب آلودگی موثر باشد و ... خواندن این مطلب را از دست ندهید، حتی اگرهمین الان که مشغول خواندن این خبر هستید، بی‌اختیار خمیازه می‌کشید!
دکتر خسرو صادق نیت در گفت‌وگو با خبرنگار «سلامت» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، با بیان اینکه برای خواب‌آلودگی در فصل بهار تئوری‌های مختلفی مطرح است، می‌گوید: " تغییر دمای محیط و تاثیر آن بر بدن" و " تغییر ساعات شبانه روز و کاهش طول شب و زمان خواب" از جمله همین تئوری‌هاست.
وی ادامه می‌دهد: عامل دیگری که گفته می‌شود در خواب‌آلودگی بهاری موثر است مواجهه با گرده‌ها و ترکیبات گیاهی است که در فصل بهار می‌رویند و علاوه بر بروز علائم آلرژی می‌توانند اثر خواب‌آلودگی نیز داشته باشند. چهارمین تئوری نیز به مصرف داروهای ضدحساسیت در افراد مبتلا به آلرژی که خواب آور هستند، باز می‌گردد.
آیا گذر از فصل زمستان به بهار علت خواب‌آلودگی است؟
این فلوشیپ خواب در پاسخ به این پرسش که آیا تغییر عادات بدن به علت گذر از فصل زمستان به بهار اتفاق می‌افتد، عنوان می‌کند: تغییر در ساعات شبانه روز و افزایش دمای محیط موجب بروز تغییراتی در عملکرد بدن و از جمله خواب می‌شود.
دکتر صادق نیت می‌افزاید: البته تمام عوامل فوق در حد نظریه هستند و مطالعه بر روی موضوع خواب‌آلودگی در بهار همچنان ادامه دارد. لازم به ذکر است پدیده افزایش احساس "خواب‌آلودگی" در همه افراد دیده نمی‌شود.
وی به واقعی بودن احساس خواب‌آلودگی نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: البته باید دقت کرد که میان افزایش احساس خواب‌آلودگی با افزایش واقعی نیاز به خواب در زمستان و بهار فاصله وجود دارد. زیرا ممکن است این احساس در برخی افراد با افزایش واقعی نیاز به خواب همراه نباشد.
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره تشدید کم‌خوابی در اوایل بهار به علت کوتاه شدن شب توضیح می‌دهد: کم خوابی علل متعدد و متنوعی دارد. تغییر برنامه خواب هم می‌تواند باعث بی‌خوابی شود. در اولین روزهای بهار ساعت رسمی تغییر و یک ساعت به عقب کشیده می‌شود. هر چند این تغییر زیاد نیست ولی با توجه به همه‌گیری آن و همراهی با کوتاه شدن طول شب می‌تواند در میزان فرصت برای خوابیدن تاثیر منفی گذاشته و بر خواب آلودگی طی روز موثر واقع شود.
آیا خواب آلودگی را باید درمان کرد؟
وی درباره ضرورت درمان خواب‌آلودگی می‌گوید: اگر خواب‌آلودگی در ساعت طبیعی خودش رخ دهد، طبیعی است و نباید آن را غیرعادی تلقی کرد. خواب‌آلودگی طبیعی از ساعت 10-11 شب شروع می‌شود، بین ساعات 2 تا 4 بامداد به اوج خود می‌رسد و از ساعات 5 و 6 صبح کاهش یافته و 8 صبح به حداقل خود می‌رسد.
دکتر صادق نیت ادامه می‌دهد: خواب‌آلودگی طبیعی طی روز هم بین ساعات 1 تا 4 بعدازظهر اتفاق می‌افتد. مخصوصا اگر فرد فعالیت بدنی نداشته و در محیط آرام قرار داشته باشد، این خواب‌آلودگی بیشتر احساس می‌شود.
رییس کلینیک اختلالات خواب بیمارستان بهارلو با اشاره به اینکه احساس خواب‌آلودگی در غیر ساعات یاد شده، می‌تواند علامتی از وجود یک اختلال خواب باشد می‌گوید: در این صورت نیاز است که علت آن جدی‌تر بررسی و بعد از کشف علت، اقدام درمانی صورت پذیرد.
چه راهکارهایی برای کاهش خواب‌آلودگی وجود دارد؟
وی درباره راهکارهای کاهش خواب‌آلودگی عنوان می‌کند: خواب‌آلودگی ممکن است در همه فصول اتفاق بیافتد. اما اگر فرد از آن رنج می‌برد باید ابتدا به این اصل توجه کند که آیا میزان خواب کافی داشته است یا خیر؟
دکتر صادق نیت می‌افزاید: روشن است که اگر میزان خواب وی کمتر از حد طبیعی باشد، طی روز احساس خواب‌آلودگی می‌کند. نیاز خواب انسان بین 7.5 تا 8.5 ساعت است. ممکن است برداشت ما از نیاز خوابمان درست نباشد، مثلا فردی نیاز خوابش 8.5 ساعت است ولی احساس کند با 7 ساعت خواب، نیازش برطرف می‌شود، این فرد مسلما بعد از یکی دو روز احساس خواب‌آلودگی در وجودش شدت می‌یابد و فعالیتش را مختل می‌کند.
دبیر انجمن علمی پزشکی خواب ایران با بیان اینکه بعد از "کم خوابیدن" و "برداشت اشتباه از نیاز به خواب"، علت دیگر موثر در خواب‌آلودگی، "عدم رعایت بهداشت خواب" است، می‌گوید: کسانی که بهداشت خواب را رعایت نمی‌کنند، ممکن است احساس خواب‌آلودگی کنند. مثلا کسی که نظم در زمان خواب ندارد، به نکات لازم قبل از خواب توجه نمی‌کند و از مواد محرک چون قهوه یا چای استفاده می‌کند و یا در مکانی می‌خوابد که شرایط مناسبی ندارد، پر سرو صداست یا گرمای مناسبی ندارد، خواب عمیق و خوبی را تجربه نمی‌کند و طی روز هم خواب آلوده خواهد بود.
وی می‌افزاید: اگر هیچ کدام از عوامل یاد شده برای فرد خواب آلوده رخ نداده باشد، باید به دنبال بیماری‌های مختلفی باشیم که ممکن است باعث خواب‌آلودگی شوند.
ارتباط خواب‌آلودگی با خستگی چیست؟
رییس بیمارستان بهارلو درباره ارتباط میان خواب‌آلودگی و خستگی می‌گوید: این دو با یکدیگر قرابت دارند اما یکی نیستند. اگر خسته باشید و استراحت کنید، خستگی مرتفع می‌شود ولی خواب‌آلودگی رفع نمی‌شود مگر آنکه بخوابید. ولی بر عکس با خوابیدن هم خستگی برطرف می‌شود و هم خواب‌آلودگی.
دکتر صادق نیت ادامه می‌دهد: خستگی به فعالیت فیزیکی بدن بستگی دارد. البته افراد خواب آلوده زودتر خسته می‌شوند و احساس خستگی در آنها زودتر بروز پیدا می‌کند.
آیا خواب میان روزی برای رفع خواب‌آلودگی مجاز است؟
وی در پاسخ به اینکه آیا خواب میان روزی برای رفع خواب‌آلودگی مجاز است، می‌گوید: در صورتی که برای جبران کمبود خواب باشد مجاز خواهد بود.البته بطور کلی خواب میان روز برای کودکان مناسب است و در بزرگسالان ضروری نیست. اما توصیه می‌شود افراد بزرگسالی که دچار بی خوابی هستند به خصوص آنها که در شروع خواب خود مشکل دارند، خواب میان روز را فراموش کنند، اما به هرحال هم برای کسانی که به آن عادت کرده و مبتلا به بی خوابی نیستند، اشکالی ایجاد نمی‌کند.
این فلوشیپ خواب تاکید دارد: خواب میان روزی به هیچ وجه برای کسانی که در شروع خواب مشکل دارند مناسب نیست و می‌تواند بی‌خوابی شبانه را تشدید کند.
چه غذاهایی بخوریم تا خواب از سرمان بپرد؟!
دکتر صادق نیت درباره استفاده از مواد محرک مانند چای و قهوه برای رفع خواب‌آلودگی می‌گوید: مصرف این مواد می‌تواند برای اشخاصی که احساس خواب‌آلودگی می‌کنند، بویژه آن دسته که صبح بعد از بیدار شدن از خواب، این احساس را تجربه می‌کنند مفید باشد. فقط توصیه می‌کنیم 2 تا 3 ساعت قبل از خواب به هیچ وجه از مواد محرک استفاده نشود.
رییس کلینیک اختلالات خواب بیمارستان بهارلو با بیان اینکه منع غذایی مطلق برای کسانی که خواب آلوده و کسل هستند وجود ندارد، اضافه می‌کند: کسانی که احساس خواب‌آلودگی می‌کنند، اگر منع پزشکی ندارند می‌توانند طی روز از مواد محرک همچون چای ، قهوه و ترکیبات کاکائو استفاده کنند.
وی ادامه می‌دهد: برخی افراد هم با تکیه بر تجربه شخصی خود از مواد غذایی ویژه‌ای استفاده می‌کنند که تاثیر آن همگانی نیست. به عنوان مثال برخی معتقدند دوغ خواب آلوده شان می‌کند که البته این تاثیر قطعی و همگانی نیست.
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران می‌افزاید: اما مواجهه با نور به ویژه نورآفتاب می‌تواند در کاهش میزان خواب‌آلودگی موثر باشد.
