شاید بیشتر افراد دیابتی بدانند كه قند بالا می‌تواند در درازمدت، یك عامل تهدید‌كننده جدی برای چشم باشد، اما بسیاری از این افراد نمی‌دانند كه دیابت یكی از چهار علت اصلی نابینایی در دنیاست.
دیابت می‌تواند باعث بروز آب مروارید، آب سیاه و خونریزی‌های عروقی در چشم شود. به بیان دیگر قند بالا به مختل‌شدن عملكرد سلول‌های بدن منجر می‌شود و در درازمدت در چشم ایجاد خونریزی می‌كند و به دنبال آسیب‌دیدگی عروق شبكیه چشم، دید فرد دچار اختلالات جدی می‌شود. در واقع شایع‌ترین عوارض چشمی دیابت، تاثیر روی شبكیه است.
از آنجا كه عروق شبكیه براحتی توسط متخصصان قابل مشاهده است به عنوان یكی از بهترین راه‌های ارزیابی وضع كلی عروق بدن و به نوعی آیینه تمام نمایی از مشكلات عروقی سایر قسمت‌های بدن محسوب می‌شود.
به این دلیل بسیاری از بیماری‌ها كه به نحوی می‌تواند عروق را تحت تاثیر قرار دهد، موجب بروز مشكلاتی در شبكیه نیز می‌شود.
بنابر تاكید متخصصان سر دسته این بیماری‌ها، بیماری قند و افزایش فشارخون است. دكتر محمد ریاضی اصفهانی، فوق‌تخصص جراحی شبكیه در گفت‌وگو با جام‌جم از چگونگی تاثیر دیابت بر عروق شبكیه می‌گوید: اعصاب بینایی بخشی از مغز محسوب می‌شود كه می‌تواند در اثر بسیاری از بیماری‌ها تحت تاثیر آسیب قرار بگیرد. شاخص‌ترین این بیماری‌ها را دیابت تشكیل می‌دهد كه تغییرات متابولیك ناشی از آن، همچنین تغییراتی كه در ساختمان و عملكرد عروق و در اعصاب چشم ایجاد می‌كند، موجب تغییرات شگرفی در قسمت‌های مختلف چشم می‌شود. متاسفانه این تغییرات در مواردی با توجه به شدت درگیری، پتانسیل ایجاد نابینایی را نیز دارا خواهد بود و به همین لحاظ ارزیابی بالینی بیماران دیابتی از نظر گرفتاری چشم اهمیت بسیار زیادی پیدا می‌كند.
وقتی پرده شبكیه ورم می‌كند
در دیابت از یك‌سو انسداد عروق شبكیه به وجود می‌آید كه باعث می‌شود مواد غذایی و اكسیژن به میزان كافی در دسترس شبكیه قرار نگیرد و از سوی دیگر مویرگ‌های موجود دیواره سالم نداشته و با تغییراتی كه در ساختمان خود متحمل می‌شوند، موجب بروز نشت از دیواره رگ به داخل بافت و ایجاد ورم می‌شوند. هنگامی كه ورم ایجاد شده در مركز بینایی اتفاق افتد باعث كاهش دید بیمار و مشكلات بینایی می‌شود.
دكتر ریاضی با اشاره به مطالب فوق اضافه می‌كند: اثرات دیابت بر شبكیه بتدریج و طی مراحلی ایجاد می‌شود و به همین لحاظ معاینه مرتب و در فواصل منظم این بیماران از اهمیت زیادی برخوردار است. در این معاینات دوره‌ای چشم‌پزشك می‌تواند درگیری‌های شدید شبكیه را تشخیص داده و برای جلوگیری از مشكلات بعدی یا درمان مشكلات ایجاد شده، اقدام كند. ذكر این نكته ضروری است كه كنترل دقیق قند، چربی و فشار خون و نیز اختلالات متابولیك از اهمیت بسزایی برای پیشگیری از گرفتاری‌های شدید شبكیه برخوردار است.
نابینایی؛ عاقبت همه دیابتی‌ها نیست
بیماری دیابت با تمام خطراتش، قابل كنترل و حتی درمان است. به همین دلیل لزومی ندارد كه همه دیابتی از عوارض سخت كلیوی، عروقی و چشمی ناشی از این بیماری بترسند.
حتی دكتر ریاضی با تاكید بر این‌كه تمام بیماران دیابتی می‌توانند در معرض تغییرات ناشی از دیابت قرار بگیرند، توضیح می‌دهد: ولی زمان بروز این تغییرات و میزان شدت درگیری تا حد زیادی به میزان كنترل متابولیك فرد بستگی دارد. به این معنی كه در صورت كنترل دقیق متابولیك و معاینات دوره‌ای منظم می‌توان انتظار داشت كه بیمار دیابتی در بیشتر موارد بتواند زندگی معمول خود را داشته و محدودیتی از نظر بینایی نداشته باشد. مسلما بهترین راه پیشگیری از بروز این تغییرات، كنترل دقیق میزان قند خون، چربی خون، فشارخون، كم‌خونی و سایر اختلالات متابولیك، ورزش منظم و معاینات دوره‌ای از سوی چشم پزشك است.
از لیزر درمانی تا جراحی
شاید برای بسیاری از دیابتی‌ها این سوال مطرح باشد كه در صورت درگیر‌شدن عروق شبكیه چشمشان آیا راه‌حل درمانی برای پیشگیری از نابینایی یا اختلالات شدید بینایی وجود دارد؟
دكتر ریاضی در پاسخ به این پرسش می‌گوید: در معاینات دوره‌ای در صورتی كه علائم از گرفتاری شبكیه وجود داشته باشد بررسی‌های دقیق‌تری از جمله انجام عكسبرداری از شبكیه توسط چشم پزشك در خواست خواهد شد و برحسب میزان گرفتاری و با توجه به میزان خطری كه فرد را تهدید می‌كند درمان‌هایی از قبیل لیزر درمانی، انجام تزریقات داخل چشمی یا عمل جراحی ممكن است برای بیمار در نظر گرفته شود كه با انجام درمان‌های فوق در بسیاری از موارد می‌توان انتظار داشت كه مشكلات ایجاد شده محدود شده یا برطرف شود.
سایر آسیب‌های متابولیكی بر چشم
فراموش نكنید كه فشار خون بالا می‌تواند با تغییراتی كه در عروق شبكیه ایجاد می‌كند باعث ایجاد خونریزی، نشت خون از عروق شبكیه، انسداد عروق و كاهش دید بیمار شود.
پس این بیماران نیز همچون بیماران دیابتی لازم است به صورت دوره‌ای و منظم از سوی چشم پزشك بررسی شوند.
در مطالعات مختلف تاثیر مصرف سیگار بر بروز بیماری‌های شبكیه و از جمله تغییر شكل بافت شبكیه وابسته به سن به اثبات رسیده است.
پس به تمام بیماران و بخصوص بیماران مبتلا به بیماری‌های شبكیه توصیه می‌شود تا در كوتاه‌ترین زمان ممكن برای ترك سیگار اقدام كنند.
