دکتر لادن سیفی؛ متخصص زنان
وقتی که خانمی به مدت 12 ماه قطع خودبخودی قاعدگی بدون علت فیزولوژیک (حاملگی، شیردهی) یا پاتولوژیک (میکروآدنوم هیپوفیز، کم‌کاری شدید تیروئید)، یا دارویی (مصرف مداوم هورمون زنانه) داشته باشد، به این معناست که یائسه شده است.
دلائل بروز یائسگی
یائسگی به دلیل تخلیه کامل یا نزدیک به کامل فولیکول‌‌هاست که این تخلیه یا به دلیل تمام شدن فولیکول که در اثر زمان (سن و ژن) است یا در اثر عوامل محیطی مثل سموم و مواد از بین برنده تخمک، مثلاً داروهای شیمی درمانی، بدخیمی‌ها یا رادیوتراپی و ویروس‌ها. وقتی فولیکول‌ها از بین بروند افت شدید استروژن تخمدانی ایجاد می‌شود که همان یائسگی است.
زمان یائسگی
سن شایع یائسگی 51 سالگی است. 5 درصد خانم‌ها ممکن است بعد از 55 سالگی، 5 درصد هم بین 40-45 سالگی یائسه شوند ولی در 90 درصد خانم‌ها یائسگی بین 45-55 سالگی اتفاق می‌افتد.
اگر یائسگی زیر 40 سالگی صورت بگیرد به آن یائسگی زودرس می‌گوییم که عمدتاً در اثر عوامل ژنتیک و سموم تخمدانی است. گاه یائسگی به دلیل برداشتن تخمدان‌ها مثلاً به علت تومور است.
سن حوالی یائسگی (قبل از یائسگی) را Peri menopause می‌نامیم که معمولاً 4 سال است.
در این موقع قاعدگی نامرتب و یا حجم آن کم می‌شود و علائمی مثل گرگرفتگی و تغییرات هورمونی در تخمدان ایجاد می‌شود.
علائم و عوارض یائسگی
* گر گرفتگی که به درجاتی در 80 درصد خانم‌ها دیده می‌شود و شایع‌ترین علامت یائسگی است.
* تغییرات در قسمت تناسلی و ادراری به صورت خشکی است.
* کم شدن تمرکز، حافظه و تغییرات خلق
* دردهای مفاصل انگشتان
* بعضی از بیماری‌ها مثل لوپوس یا استئوآرتریت در یائسگی ممکن است شدت یابند. بیماری‌های اتوایمون ازجمله لوپوس، خود می‌تواند یائسگی زودرس بدهد.
توصیه‌هایی برای کاهش علائم و عوارض یائسگی
1- کلیه خانم‌ها بویژه از 40 سالگی به حد کافی لبنیات مصرف کنند که کلسیم کافی به بدنشان برسد.
2- حتماً وزن نرمال داشته باشند، اگر چاق هستند با ورزش و اصلاح تغذیه به وزن طبیعی نزدیک شوند چرا که احتمال لخته شدن خون در عروق خانم‌های یائسه چاق بیشتر می‌شود.
3- فعالیت فیزیکی و اجتماعی کافی داشته باشند و با این فعالیت‌ها از چاقی، کم شدن تراکم استخوانی و بی‌حوصلگی پیشگیری کنند.
کلاس‌های گروهی ورزشی بهتر از انجام فعالیت‌های ورزشی تک نفره است. حتماً پیاده‌روی و شنا در برنامه ورزشی گنجانده شود.
4- مرطوب کردن واژن و مجرای ادرار توسط انجام مقاربت یا بوسیله ژل‌های مرطوب کننده غیر دارویی (ژل لوبریکانت) تأثیر خوبی در پیشگیری و رفع خشکی واژن و درمان خشکی خفیف دارد. استفاده متعادل از مواد شوینده در ناحیه تناسلی توصیه می‌شود. (شستشوی زیاد مواد شوینده قوی و آب داغ که باعث خشکی پوست و مخاط ناحیه تناسلی می‌شود مضر است و توصیه نمی‌شود).
5- پوشیدن لباس‌های نازک و نخی ارجح است. حتی در فصول سرد بهتر است چند لباس نازک روی هم پوشیده شود که در مواقع گرگرفتگی قابلیت کم کردن لایه به لایه لباس برای خانم‌ها وجود داشته باشد.
این روش بهتر از پوشیدن تنها یک بلوز پشمی و ضخیم در فصل سرد است.
6- آزمایش‌های خون (چربی، قند و...) ماموگرافی، پاپ اسمیر، سنجش تراکم استخوانی براساس نظر متخصص زنان انجام شود.
7- هورمون درمانی با صلاحدید متخصص زنان در افرادی که لازم است چون همه خانم‌های یائسه به این روش نیاز ندارند، بویژه خانم‌های یائسه بالای 60 سال.
8- تجویز بی‌فسفونات با صلاحدید پزشک، انتخاب اول برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان است.
پاسخ به سؤالات متداول پیرامون یائسگی
1- تا چه زمانی باید جلوگیری از بارداری داشته باشیم؟
وقتی 12 ماه از آخرین قاعدگی گذشته دیگر نیازی به جلوگیری از بارداری نیست.
بویژه در افرادی که بعد از 40 سالگی یائسه شده‌اند. پس تا وقتی قاعدگی نامرتب است، نیاز به روش جلوگیری داریم.
2- آیا با بروز یائسگی دوران فعالیت جنسی تمام می‌شود؟
خیر. یائسگی بیماری نیست بلکه مرحله‌ای از زندگی زن و مرد است. یائسگی مردان را آندروپوز و یائسگی زنان را منوپوز می‌نامند و تقریباً یک‌سوم عمر زنان و مردان در این دوران طی می‌شود.
نیازهای جنسی و لذت جنسی کاهش می‌یابد، ولی تمام نمی‌شود.
3- آیا یائسگی درمان می‌خواهد؟
یائسگی بیماری نیست که درمان بخواهد، همانطور که قاعدگی هم بیماری نیست و درمان نمی‌خواهد.
اگر قاعدگی علائمی داشت که فرد را اذیت کند مثلاً درد شدید، این علامت درمان می‌خواهد، یائسگی هم اگر علامتی داشت که برای فرد آزاردهنده باشد و نتواند با آن کنار بیاید بطور حتم درمان لازم است.
افرادی که گر گرفتگی شدید دارند که منجر به بیخوابی شبانه می‌شود، باید استروژن درمانی شوند که نوع ترانس درمال بهتر است و در صورت در دسترس نبودن از نوع خوراکی استفاده می‌شود.
افرادی که خشکی واژن و مجرای ادرارشان شدید است باید درمان شوند که بهترین درمان در این افراد با استروژن واژینال با دوز پائین است.
لازم به ذکر است که این داروی واژینال احتمال سرطان پستان و بیماری قلبی عروقی را بالا نمی‌برد.
درکل 20-30 درصد خانم‌های یائسه نیاز به درمان علائم یائسگی دارند که البته باید چاق نباشند و فشارخون، دیابت، سابقه سرطان پستان، ترومبوز عروقی، سکته قلبی و مغزی، بیماری فعال کبدی و هایپرگلیسریدمی هم نداشته باشند. همچنین معیارهای دیگری که متخصصین زنان در نظر می‌گیرند.
بیشتر بخوانید:
