دكتر نوشین صحابی، جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی
كیست تخمدان چطور تشخیص داده می‌شود؟
معاینه كامل لگن و انجام تست پاپ‌اسمیر ضروری است. سونوگرافی لگن از روش‌های مهم تشخیص است.
مطالعات تصویربرداری
رایج‌ترین روشی كه انجام آن ضرورت دارد، سونوگرافی لگن است كه به اثبات منشأ توده و منشأ گرفتن آن از رحم، تخمدان‌ها، روده یا دستگاه گوارش كمك می‌كند. با انجام سونوگرافی، پزشك متخصص اطلاعاتی نیز در مورد اندازه توده و قوام آن به دست می‌آورد و به این ترتیب می‌تواند بهترین نوع درمان را انتخاب كند.
سونوگرافی ترانس واژینال (نوع خاصی از سونوگرافی از راه واژن) در مقایسه با سونوگرافی شكمی، اطلاعات بیشتری در مورد ساختار داخلی توده در اختیار پزشك قرار می‌دهد.در تلاش برای پیشگویی خطر بدخیمی در توده‌های تخمدان، شاخص‌های خطر بدخیمی ارائه شده‌اند كه در آنها از ویژگی‌های سونوگرافیك به همراه وضعیت یائسگی و مقادیر سرمی CA125 (تومورهای تخمدان) استفاده شده است.
اگرچه تجزیه و تحلیل این ویژگی‌ها ممكن است سودمند باشد، بررسی پاتولوژیك توده‌های خارج‌شده با جراحی در آزمایشگاه، همچنان روش استاندارد تشخیص محسوب می‌شود. پزشكان برای تشخیص تومور تخمدان به ندرت انجام سی‌تی‌اسكن را درخواست می‌كنند؛ مگر اینكه بدخیمی قویاً مورد تأیید باشد كه در این حالت سی‌تی‌اسكن كمك بزرگی خواهد كرد.
درمان توده‌های تخمدان
سونوگرافی كه امروزه در بررسی بیماری‌های زنان كاربرد بسیاری پیدا كرده، منجر به افزایش تشخیص كیست تخمدان شده است. سونوگرافی نوعی روش تشخیصی نسبتاً آسان است؛ اما از طرفی باعث می‌شود یكی از اشكال طبیعی تخمدان، یعنی فولیكول‌های كیستیك، به عنوان حالتی پاتولوژیك شناخته شده و بیمار بدون دلیل برای درمان‌هایی مانند جراحی ارجاع داده شود.
درمان كیست‌های عملكردی
درمان آن دسته از توده‌های تخمدان كه تصور می‌شود از نوع تومورهای عملكردی هستند، به صورت انتظاری است. در تعدادی از بررسی‌ها، هیچ افزایشی در سرعت برطرف شدن كیست‌های عملكردی تخمدان با قرص‌های جلوگیری از بارداری در مقایسه با تحت نظر گرفتن بیمار به تنهایی دیده نشده است.
قرص‌های خوراكی ضدبارداری و درمان كیست تخمدان
قرص‌های جلوگیری از بارداری خطر بروز كیست‌های تخمدانی بعدی را کاهش می‌دهند و برای زنانی كه هم می‌خواهند از بارداری جلوگیری كنند و هم از مزیت‌های دیگر این قرص‌ها بهره مند شوند، مفید هستند.
كیست‌های علامت‌دار
كیست‌های علامت‌دار باید به سرعت مورد ارزیابی قرار گیرند، اما توجه داشته باشید كه آن دسته از توده‌های دارای علائم خفیف را كه مشكوك به ضایعات عملكردی هستند، می‌توان به جای جراحی با داروهای مسكن درمان كرد تا از ایجاد چسبندگی كه ممكن است باروری را در آینده مختل كند، جلوگیری شود. اگر بیمار به شدت درد دارد یا پزشك مشكوك است كه تومور بدخیم باشد، باید حتماً آن را جراحی كرد. كیست بدخیم در هر سنی مشكوک باشد، باید بی‌درنگ لاپاراتومی تجسمی انجام گیرد.
پیچ‌خوردگی تخمدان
در مواردی كه شك به پیچ‌خوردگی تخمدان وجود دارد (حالتی كه ممكن است در هر سنی از دوران پیش از بلوغ تا دوران پس از یائسگی رخ بدهد)، بیمار باید جراحی شود.هنگامی كه پیچ‌خوردگی تخمدان با لاپاراسكوپی تشخیص داده شد، عموماً جراح سعی می‌كند پیچ‌خوردگی توده را برطرف كرده تخمدان را به جای از بین بردن حفظ كند.این درمان برای دخترانی كه در دوران پیش از بلوغ و همچنین در سنین جوانی به سر می‌برند، اهمیت ویژه‌ای دارد. امروزه درمان لاپاراسكوبیك آن دسته از توده‌های تخمدان كه به احتمال قریب به یقین خوش‌خیم هستند، رواج پیدا كرده است.
توده تخمدان در سنین پس از یائسگی
در طول سال‌های بعد از یائسگی، تخمدان‌ها كوچك‌تر می‌شوند. سندرم تخمدان قابل لمس پس از یائسگی (PMPO)، یعنی هر تخمدانی كه پس از یائسگی در معاینه قابل لمس باشد، غیرطبیعی و نیازمند بررسی است. با این وجود، علامت کاملاً مطمئنی برای تشخیص بدخیمی نیست. سرطان تخمدان عمدتاً بیماری دوران پس از یائسگی است. میزان بروز سرطان تخمدان با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد و سن متوسط ابتلا 60-56 سالگی است.
سونوگرافی و مشكل تازه برای زنان یائسه
با توجه به افزایش بررسی لگن با سونوگرافی، مشكل جدیدی به نام «كشف كیست كوچك تخمدان» در زنان یائسه ایجاد شده است. این یافته به‌ویژه در زنانی كه به‌طور كامل فاقد علامت هستند و سونوگرافی به دلایل دیگری غیر از مسائل لگنی انجام می‌گیرد، مشكل‌آفرین است. به نظر می‌رسد در كیست‌های فاقد علامت، كوچك (با خطر كمتر از 5 سانتی‌متر)، تك‌حفره‌ای، دارای جدار نازك و اندازه طبیعی، خطر بدخیمی بسیار كم است و این توده‌ها را می‌توان به‌طور محافظه‌كارانه و بدون جراحی تحت نظر داشت.
سابقه خانوادگی
در برخی از زنان كه دارای سابقه خانوادگی قوی سرطان تخمدان، پستان، اندومتر یا روده بزرگ هستند و یا در مواردی كه به نظر می‌رسد توده در حال بزرگ‌تر شدن است، ممكن است جراحی لازم باشد.
