زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر مینو فروزانی؛ متخصص تغذیه

كاهش هموگلوبین از رایج‌ترین مشكل تغذیه‌ای – بیوشیمی در مراقبت‌های دوران بارداری است. از هر 10 كمبود مواد مغذی خونساز، 9 كمبود در رابطه با آهن و 1 كمبود در ارتباط با اسیدفولیك است.

كمبود ویتامین 12 B  به جز در گیاهخواری انحصاری مشاهده نمی‌شود كه معمولا این مشكل، قبل از بارداری تشخیص و درمان می‌شود. كم‌خونی بارداری در رابطه با كافی نبودن ویتامین 12 B رایج نیست. بیشترین دلیل هموگلوبین كمتر از 11 گرم در یكصد سی‌سی مربوط به رقت خون كه در نتیجه افزایش حجم خون در بارداری پیش می‌آید، می‌باشد.

زمانی كه كم‌خونی تغذیه‌ای پیش می‌آید به دریافت ناكافی یك یا بیشتر مواد مغذی خون‌ساز؛ خونریزی زیاد داخلی یا خارجی؛ در ناكافی بودن ذخیره آهن و مواد مغذی خون‌ساز برای برقراری تولید هموگلوبین، و بالاخره كافی نبودن ذخیره فولات جهت بالغ یا رسیده شدن گلبول‌های قرمز توجه شود.

آهن

آهن ملكول اكسیژن را برای تنفس به تمام یاخته‌های مادر و جنین انتقال می‌دهد. كار اولیه هموگلوبین گلبول‌های قرمز، انتقال اكسیژن از ریه‌ها به دیگر سیستم‌های تنفسی است، و برای متابولیسم سلولی حیاتی است. در دوران بارداری نیاز به اكسیژن برای متابولیسم سلولی افزایش می‌یابد.

قدرت انتقال اكسیژن نیز بستگی به میزان هموگلوبین و آهن موجود در آن، در پلاسمای مادر دارد. بالاترین خطر، ناكافی بودن مواد مغذی در هفته‌های آخر بارداری است. بالنتیجه برقراری قدرت انتقال اكسیژن كه در ارتباط با میزان آهن و هموگلوبین در زن باردار است هم برای خود مادر و هم برای جنین در حال رشد و تكامل اساسی می‌باشد.

فرایند تغییر از ذخیره كامل آهن با دریافت كافی غذایی، به یك كمبود مزمن (با گلبول‌های قرمز كوچك كه با مقدار كمی هموگلوبین پر شده است) مراحل چندی دارد.

كاهش فریتین پلاسما كه مصرف ذخیره آهن بدن است، به 12 میكروگرم یا كمتر در لیتر، به عنوان كمبود در نظر گرفته می‌شود، و حتی میزانی كمتر از 35 میكروگرم در یكصد سی‌سی در سه ماهه اول بارداری تقاضای آهن مادر و جنین را برای رشد و تكامل فقط تا اندازه‌ای در مرز اطمینان در دوران بارداری، تامین می‌كند.

با قطع قاعدگی نیاز به آهن در سه ماهه اول بارداری كاهش می‌یابد. در عكس‌العمل به تقاضای مادر و جنین، نیاز در سه ماهه دوم و سوم افزایش می‌یابد. در سه ماهه سوم بارداری به طور متوسط 4 میلی‌گرم در روز لازم است تا در جریان خون مادر وارد شود. به دلیل نیاز جنین مقدار لازم ممكن است تا، 7 میلی‌گرم برای یك دوران كوتاه (در اواسط سه ماهه سوم) نیز برسد.

حال دریافت آهن چقدر باید باشد تا 4 الی 7، میلی‌گرم آن از روده جذب گردد؟ در صورتی كه آهن فقط از رژیم غذایی تامین شود، جذب باید 50 درصد باشد. در دوران بارداری جذب آهن افزایش می‌یابد.

در حالت عادی جذب آهن 10 درصد، و در سه ماهه سوم دوران بارداری به بیش از 50 درصد یا بیشتر می‌رسد. اگر زنی 15 میلی‌گرم آهن از منابع و رژیم غذایی، و 30 میلی‌گرم از مكمل آهن دریافت كند، نیاز آهن خود، و شیرخوار وی در یكصد روز پس از زایمان تامین می‌شود.

در صورتی كه هموگلوبین زن باردار (در سطح دریا) بیشتر از 11 گرم و فریتین سرم 35 میكروگرم در یكصد سی‌سی باشد، نیازی به مكمل بیشتر از 30 میلی‌گرم نمی‌باشد. اگر مكمل مولتی‌ویتامین – مواد معدنی دارای 30 میلی‌گرم آهن، و سه قرص 325 میلی‌گرم سولفات فروس (60 میلی‌گرم آهن فروس) دریافت كند، حدود 200 میلی‌گرم آهن دریافت می‌شود، در حالی كه فقط 7 میلی‌گرم لازم است. لذا این دریافت زیاد، ممكن است سبب تحریك معده شود...

برای خواندن بخش دوم- پیشگیری از كم‌خونی در بارداری- اینجا کلیک کنید.