زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر افسانه تهرانیان؛ متخصص زنان و زایمان

پیشگیری در سرطان‌ها به معنی غربالگری برای كشف ضایعات پیش بدخیمی و یا  بدخیمی‌ها در مراحل اولیه است. غربالگری كه از دیرباز در علم پزشكی مهم و مورد توجه بوده است، یعنی شناخت بیماری در افرادی كه بظاهر سالم بوده و هیچگونه علامتی ندارند. به این طریق می‌توان بیماری را در مراحل اولیه كه درمان بسیار آسان‌تر است، تشخیص داد.

در صورت مثبت بودن و یا غیرطبیعی بودن تست غربالگری بیمار باید آزمایش‌های تشخیصی دیگری را انجام دهد. البته تمام بیمارانی كه تست غربالگری‌شان غیرطبیعی است، بیمار نیستند، ولی هر چه درصد بالاتری از این افراد واقعا بیمار باشند، حساسیت تست غربالگری بیشتر خواهد بود.

با توجه به افزایش جمعیت زنان یائسه و پس از آن با نظر به اینكه میزان بروز بسیاری از سرطان‌ها با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد، بسیار مهم است كه غربالگری سرطان‌ها در بین خانم‌های یائسه و پس از آن ادامه یابد. به علاوه، با افزایش سن تغییراتی در سلول‌های بدن ایجاد می‌شود كه باعث كاهش حساسیت و ویژگی برخی از تست‌های غربالگری می‌گردد. در این مقاله به بحث در مورد روش‌های غربالگری سرطان‌ها، به ویژه در زنان یائسه می‌پردازیم.

غربالگری سرطان پستان

مطالعات بسیاری نشان داده است كه غربالگری سرطان پستان؛ میزان مرگ و میر ناشی از این سرطان‌ را كاهش می‌دهد. توصیه مجامع بین‌المللی برای غربالگری سرطان پستان در افرادی كه در ریسك متوسط می‌باشند، عبارتند از:

1- انجام ماموگرافی دوطرفه سالیانه از سن 40 سالگی به بعد

2- معاینه بالینی پستان‌ها توسط پزشك ‍Clinical Breast Examination (CBE) هر سه سال یك بار در زنان 20-40 سال و بعد از آن معاینه سالیانه.

3- معاینه پستان‌ها توسط خود فرد Breast Self Examination (BSE) هر ماه از دهه بیست، كه به صورت انتخابی و اختیاری می‌باشد. در مورد خانم‌هایی كه در گروه پرخطر قرار دارند (مثل سابقه بالینی مثبت، ژن مثبت، سابقه شخصی سرطان پستان) بهتر است ماموگرافی از سنین كمتر از 40 سال شروع و از تكنیك‌های تصویری بیشتر مثل MRI نیز استفاده شود و فواصل معاینه فیزیكی نیز كاهش یابد.

Breast Self – Examination (BSE)

در این روش پستان از نظر هر گونه نامنظمی، توده، تغییر در اندازه و شكل، ترشح از نوك سینه و یا هر ضخامت غیرطبیعی بافت معاینه می‌شود. علیرغم كوشش‌های محققان در اثبات اثر این روش در كاهش مرگ و میر ناشی از سرطان پستان، تاكنون هیچ مطالعه‌ای نتوانسته است تفاوت آماری مهمی را در كاهش مرگ و میر سرطان پستان با استفاده از این روش نشان دهد.

معاینه فیزیكی پستان

این معاینه توسط پزشك انجام می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند كه اگر این معاینه همراه با ماموگرافی انجام شود، میزان كاهش مرگ و میر ناشی از سرطان پستان مشابه ماموگرافی به تنهایی است؛ لذا این روش اثر زیادی در كاهش مرگ و میر ندارد.

ماموگرافی

ماموگرافی یك وسیله تشخیصی است كه در آن از اشعه ایكس با دوز كم استفاده می‌شود. انجام ماموگرافی سالیانه باعث كاهش مرگ ناشی از سرطان پستان در خانم‌های 40 ساله و مسن‌تر می‌شود.

در سال 2001، ماموگرافی دیژیتال در آمریكا معرفی شد كه در آن نیز از اشعه ایكس استفاده می‌شود؛ ولی تصاویر در داخل كامپیوتر برای كنتراست بهتر پردازش می‌گردد با اینكه تفاوت آماری قابل ملاحظه‌ای بین دو تكنیك فوق در جمعیت عمومی و زنان بالای 50 سال وجود ندارد، ولی این روش منجر به كشف بهتر و بیشتر تومور در زنان كمتر از 50 سال می‌شود.

MRI

MRI یك روش تشخیصی است كه در آن از میدان مغناطیسی استفاده می‌شود و تصاویر سه‌بعدی از بدن به دست می‌آید. این تكنیك گران است و نیاز به تزریق ماده حاجب از طریق ورید دارد. مطالعات اخیر نشان داده است كه این روش حساسیت بیشتری برای كشف سرطان پستان نسبت به سایر روش‌های غربالگری دارد.

غربالگری سرطان كولون و ركتوم

هر زن و یا مردی كه از نظر ابتلا به سرطان كولوركتال در ریسك متوسط هستند، باید غربالگری را از سن 50 سالگی شروع كنند و یكی از روش‌های زیر را كه در دسترس است، با مشورت پزشك خود انتخاب كنند.

1- آزمایش خون مخفی در مدفوع Fecal Occult Blood Test (FOBT) هرسال.

2- آزمایش ایمونوشیمی مدفوع Fecal Immunochemical Test (FIT) هر سال.

3- سیگموییدسكوپی هر پنج سال یك بار

4- كولونوسكوپی هر ده سال یك بار

5- باریم انما با دوبل كنتراست Double Contrast Barium Enema (DCBE) هر پنج سال یك بار

6- سی‌تی كولونوگرافی (Virtual colonoscopy) هر پنج سال یك بار

در صورتی كه هر یك از آزمایش‌های 1 و یا 2 مثبت باشد، باید كولونوسكوپی انجام شود.

بیماران ذیل كه جزء گروه پرخطر از نظر ابتلا به سرطان كولوركتال می‌باشند، باید پس از مشاوره با پزشك خود غربالگری را زودتر شروع كنند و یا آزمایش‌ها را به دفعات بیشتر و با فواصل كمتر انجام دهند.

الف) سابقه شخصی سرطان كولوركتال یا پولیپ‌های آدنوماتوز

ب) سابقه شخصی ابتلا به بیماری التهابی مزمن روده (كرون یا كولیت اولسراتیو)

ج) سابقه فامیلی مثبت پولیپ یا سرطان كولوركتال در یكی از بستگان درجه یك (والدین، فرزند، خواهر و برادر)، در سنین قبل از 60 سالگی یا در دو نفر یا بیشتر از بستگان درجه یك در هر سنی.

5- سابقه فامیلی مثبت شناخته‌شده از سرطان كولوركتال ارثی مثل پولیپوز آدنوماتوز فامیلیال Familial adenomatous Polyposis (FAP)  یا سرطان كولون ارثی بدون پولیپوز Hereditary Non-Polyposis Colorectal Cancer (HNPCC)