زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر هادی شجاعی؛ متخصص طب فیزیكی و توانبخشی

از چند جنبه كارهای خانه قابل تامل است؛ یكی اینكه اغلب، كارهای سنگینی هستند كه بیشتر از توان و آمادگی جسمانی خانم خانه‌دار می‌باشند. دوم اینكه، مشابه فعالیت‌های ورزشی هستند؛ بنابراین می‌توانند آسیب‌رسان باشند. سوم اینكه عمدتا حركات تكراری اثر تجمعی به بافت‌‌های بدن داشته و استرس‌های مكرر عضلانی مفصلی پشت سر هم و فراتر از حد و ظرفیت بازتوانی و ترمیمی بافت‌های بدن می‌باشند كه منجر به بروز عوارض می‌شوند.

در  ادامه بحث به مشكلات یا بیماری‌های شایع خانم‌های خانه‌دار در جامعه ایرانی می‌پردازیم. اكثر این افراد از دردهای ستون فقرات، به‌ویژه كمردرد و گردن‌درد شكایت دارند.

درد گردن

عمدتا در اثر خم بودن طولانی ستون فقرات گردنی و كار زیاده از حد عضلات این ناحیه، این دردها بروز می‌كنند. به عبارتی، در زمینه دردهای گردنی در خانم‌های خانه‌دار با مشكلاتی نظیر مسایل مكانیكی گردن سروكار خواهیم داشت؛ به‌خصوص اگر زمینه آرتروز (استئوآرتریت) مفاصل ستون فقرات هم فراهم آمده باشد.

در تجربه بالینی روزمره كار طبابت، اكثرا با خانم‌هایی سروكار داریم كه درد خفیف و بسیار طولانی‌مدتی را در شرح حال خود ذكر می‌كنند؛ اما اخیرا به علت ضربه یا اعمال فشار كار بیش از حد، درد تشدید یافته است. بیشتر اوقات این دردها به شانه‌ها یا سطح پشت كتف‌ها و گاه به پشت سر و حتی به یك نیمه از جمجمه یا سر و صورت نیز انتشار می‌یابند و ما از این نوع سردردها تحت عنوان سردردهای گردنی (با منشاء گردن) نام می‌بریم. گاهی انتشار این دردها ماهیت گسترده‌تر می‌شود و به اندام‌های فوقانی، حتی تا نوك انگشت‌ها نیز كشیده می‌شود.

آنچه به عنوان یك قانون در طب فیزیكی آموخته‌ایم این است كه در برخورد با هرگونه دردهای جسمانی، خصوصا در اندام‌ها به منشأ نخاعی یا ستون فقراتی آن ناحیه مراجعه و حتما آنجا را هم معاینه كنیم. بنابراین تمامی سردردها، دردهای شانه‌ها و كتف‌ها، دردهای بازو، آرنج، ساعد، دست‌ها و انگشتان چه دارای علائم همراه مانند خواب رفتگی، سوزش، مورمور شدن و غیره و چه بدون علائم، حتما باید ستون فقرات گردن بیمار مورد معاینه بالینی و در صورت لزوم، عكسبرداری پزشكی قرار گیرد.

حتی گاهی خود بیمار هم ممكن است بتواند خودش شخصا، یا به كمك اطرافیان به وجود مشكل در ستون فقرات گردنی خویش پی ببرد؛ به این صورت كه اگر بیمار به حالت دمر بخوابد (روی شكم دراز بكشد)، به طوری كه یك بار برجستگی‌های استخوانی پشت مهره‌های گردن حس شود و یك بار به فاصله 2-1/5 سانتیمتری كنار زاویه مهره‌های گردنی لمس عمقی شوند (یعنی با انگشت شست با فشار ملایم این ناحیه‌ها را تحت شست با فشار ملایم این ناحیه‌ها را تحت لمس عمقی قرار می‌دهیم و سانتیمتر به سانتیمتر بالا یا پایین‌تر را چك می‌كنیم)، در صورت هر گونه حساسیت بیش از حد در لمس یا دردناك بودن غیرطبیعی، متوجه اختلال در این ناحیه می‌شود كه می‌تواند ما را به تشخیص یا عملكرد ناصحیح مهره‌ها در ارتباط با یكدیگر و عناصر مجاورشان رهنمود سازد و از این طریق به سمت معالجه دقیق‌تر و سریع‌تر بیماران حركت كنیم. و سپس مشكل را با متخصص طب فیزیكی توانبخشی در میان بگذاریم (این مطلب قابل توجه پزشكان عمومی محترم نیز می‌باشد).

درد پاشنه

یكی از مشكلات شایع درد در خانم‌های خانه‌دار، به‌خصوص خانم‌های چاق، درد پاشنه پاست. علت شیوع این بیماری عمدتا این است كه اگر خانم‌ها در منزل پابرهنه و به مدت طولانی سرپا می‌ایستند، راه می‌روند و كار می‌كنند و این اعمال فشار مكرر و مداوم بر پاشنه یا موجب بروز علائم التهابی در محل چسبیدن تاندون‌ها و فاشیاها به استخوان پاشنه پا می‌شود و علاوه بر حساسیت موضعی بسیار شدید این ناحیه، اغلب درد صبحگاهی شدیدی وجود دارد كه بیشترین شدت آن در چند قدم اول راه رفتن صبح‌ها بلافاصله پس از بلند شدن از خواب و برخاستن است. این علامت در واقع راه علامت تشخیص پلانتارفاشئیت یا التهاب فاشیای كف پایی است.

بهترین توصیه به این افراد، استفاده از كفش پاشنه بلند یا دمپایی پاشنه‌دار می‌باشد كه حدود 2/5 تا 3 سانتیمتر ارتفاع پاشنه آن باشد. یكی دیگر از اقدامات مهمی كه خود فرد برای درمان درد پاشنه پا می‌تواند انجام دهد، انجام یك حركت ساده ورزشی اختصاصی است؛ به این صورت كه به وسیله یك دست، كف پا در نزدیكی پنچه پا را گرفته و با كشیدن به سمت عقب سعی كنید عضلات كف پا تحت كشش قرار گیرد؛ سپس دست دیگر كه به حالت مشت گره كرده است، چندین ضربه به كف پا تا روی پاشنه پا وارد آورید و این كار را چندین مرتبه تكرار كنید.

بهترین زمان انجام این حركت، صبح بلافاصله پس از بیدار شدن و قبل از ایستادن روی پا می‌باشد. ناگفته پیداست بسیاری از افرادی كه با تشخیص خارپاشنه تحت درمان‌های گوناگون قرار می‌گیرند، مبتلا به همین التهاب فاشیای كف پایی هستند و تمام اقدامات ذكر شده برای آنها نیز باید صورت گیرد؛ به‌اضافه اینكه می‌بایست از كفی‌های نرم ژله‌ای پا مخصوص پاشنه‌های حساس و دردناك نیز در داخل كفش خود استفاده كرده یا از دمپایی‌های مخصوص استفاده نمایند.

افرادی كه خارپاشنه یا درد پاشنه آنها با این تدابیر درمان نشود، باید تحت درمان‌های فیزیوتراپی قرار گیرد. در صورت بهبود ناكامل یا عدم بهبودی لیزتراپی، استفاده از لیزرهای كم‌توان پالسی‌شكل با فركانس خیلی بالا ممكن است منجر به كاهش التهاب عمقی ناحیه و درمان شود؛ در غیر این صورت باید تزریق موضعی و در نهایت الكتروشوك‌تراپی انجام شد.