دكتر زهرا اورنگ؛ متخصص زنان و زایمان
در طی سال‌های باروری توده‌های خوش‌خیم شایع‌ترین توده‌های تخمدان هستند. دو سوم تومورهای تخمدان در این سال‌‌ها رخ می‌دهد. اكثر تومورهای تخمدان (85-80 درصد) خوش‌خیم هستند.
طبقه‌بندی تومورهای تخمدان:
این توده‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند 1- توده‌های غیر نئوپلاستیك 2- توده‌های نئوپلاستیك
توده‌های غیرنئوپلاستیك
شامل كیستهای فولیكولی، كیستهای جسم زرد و كیستهای تكالوتئینی كه گروه كیستهای عملكردی تخمدان را تشكیل می‌دهند. كیستهای عملكردی تخمدان معمولا علائمی ایجاد نمی‌كنند و نیازی به درمان ندارند، در این میان كیست فولیكولی شایع‌ترین آنهاست.
قطر این كیست‌ها بندرت بیش از 8 سانتیمتر میشود، معمولا اتفاقی كشف شده در عرض 8- 4 هفته از بین می‌رود. كیست جسم زرد شیوع كمتری دارد ولی ممكن است كیست پس از پاره می‌شوند، باعث خونریزی داخل شكمی گردد. معمولا پارگی كیست حین مقاربت در روزهای 26- 20 قاعدگی رخ می‌دهد.
كیستهای تكالوتئینی
كیستهای تكالوتئینی كیستهای نادرتری هستند معمولا دو طرفه و در ارتباط با حاملگی (معمولا چند قلوئی) یا حاملگی مولار اتفاق می‌افتند. ممكن است كاملا بزرگ (به اندازه بیش از 30 سانتیمتر) یا چند حفره باشند و معمولا خود به خود پیشرفت می‌كنند.
آندومتریوما
اندازه اندومتریوما ممكن است به 8- 6 سانتیمتر برسد و تخمدان بزرگ (تخمدان پلی‌كیستیك) را ایجاد كند در این مورد باید بیمار از لحاظ هایپرآندروژنیسم و عدم تخمك‌گذاری مزمن بررسی شود درمان، دارویی است و احتیاجی به جراحی ندارد.
توده‌های نئوپلاستیك
بیش از 80 درصد تراتومای كیستیك خوش‌خیم درموئید در طی سال‌های باروری رخ می‌دهد. كیستهای درموئید حدود 62 درصد از كل نئوپلاسم‌‌های تخمدان را در زنان جوان‌تر از 40 سال تشكیل می‌دهند، 10 درصد این كیست‌ها دو طرفه هستند. و تقریبا همیشه امكان cystectomy حین جراحی وجود دارد.
تومورهای سروز
از دیگر تومورهای این گروه تومورهای سروز هستند كه عموما خوش‌خیم بوده، 10- 5 درصد قدرت بدخیمی حدمرزی و 20- 25 درصد قدرت بدخیمی دارند.
تومورهای موسینوس از دیگر تومورهای این گروه هستند كه امكان دارد به اقطار بزرگی برسند. معمولا چند حفرهای هستند. از دیگر تومورهای این گروه فایبروما تخمدان، كیست آدنو فیبروما و تومور برنر نام برد.
سایر توده‌های تخمدان
توده‌های مربوط به لوله تخمدان كه در این گروه سنی دارای علت التهابی هستند آسیب‌های تخمدانی لوله‌ای ممكن است همراه با التهاب لگن باشند. از موارد دیگر حاملگی نابجا و كیستهای پارا اووارین شیوع بدخیمی بسیار كم را می‌توان نام برد.
تشخیص
بایستی با یك معاینه كامل، شامل معاینه ركتو واژینال، انجام پاپ اسمیر، اندازه‌گیری توده برحسب سانتیمتر مشخص گردد. اگر توده تخمدان همراه با خونریزی غیرطبیعی باشد انجام اندمتریال بیوپسی لازم است در صورتی كه بیمار دارای علائم باشد انجام سیتومتری و سیتوسكوپی ضروری است.
سونوگرافی بسیار كمك كننده است با كمك سونوگرافی مشخصات كیست از نظر تك حفرهای یا چند حفرهای و یا توپر بودن مشخص میشود عكس رادیولوژی از شكم و لگن ضروری نیست ولی كمك كننده است. مثلا طبقه‌بندی و حضور دندان در عكس رادیولوژی، تشخیص تراتومای خوش‌خیم را بیشتر مطرح می‌كند. در موارد شك به بدخیمی انجام سی‌تی اسكن و MRI بسیار كمك كننده است.
درمان
درمان بستگی به تشخیص صحیح دارد. درمان در مورد توده‌های تخمدان كه از نوع عملكردی هستند، درمان علامتی است و استفاده از قرص‌های ضدبارداری در كاهش خطر بروز كیستهای تخمدان بعدی موثر است. كیستهای علامت‌دار باید سریعا ارزیابی شوند در صورت وجود علائم خفیف می‌توان به جای جراحی با داروهای مسكن درمان انجام داد و باید از انجام عمل جراحی كه باعث ایجاد چسبندگی‌های لگنی و متعاقب آن اختلال در باروری میشود اجتناب كرد...
برای خواندن بخش دوم- مروری بر تومورهای تخمدان- اینجا کلیک کنید.
