لادن گیاهی؛ دانشجوی دکترای تغذیه دانشگاه وین
سندرم تخمدان پلی كیستیک كه یكی از مهم ترین دلایل نازایی محسوب می شود، اختلال شایع مربوط به غدد درون ریز است كه در ۶ تا ۱۰ درصد دختران و زنان سنین باروری مشاهده می شود. از آ‌نجا كه این اختلا ل مجموعه گسترده ای از علائم را در بر می گیرد، واژه ی سندرم برای آن به كار برده می شود. پرمویی (هیرسوتیسم)، آ‌كنه، تخمک گذاری نامنظم و غیرطبیعی، آ‌منوره ( قطع قاعدگی)، الیگو منوره (قاعدگی نامنظم)، هیپر آ‌ندروژنیسم (ترشح بیش از حد هورمون های مردانه)، به هم خوردن نسبت هورمون های موثر در تخمک گذاری، درد در ناحیه كمر، مقاومت به انسولین یعنی عدم پاسخ دهی مناسب سلول ها به انسولین، هیپر انسولینمی (افزایش سطح هورمون انسولین)، دیابت نوع دو، اختلا ل چربی های خون و فشار خون بالا به همراه افزایش وزن از علائم مهم این سندرم هستند.
افزایش وزن در این افراد، خود باعث تشدید سایر علائم ذكر شده می شود، به طوری كه حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد مبتلا یان به سندرم تخمدان پلی كیستیک چاق هستند. این اختلا ل می تواند از زمان بلوغ آ‌غاز شود اما اغلب در دوره جوانی مشاهده می شود. علت اصلی بروز سندرم تخمدان پلی كیستیک مشخص نیست و برای آن درمان قطعی وجود ندارد. در حال حاضر عوامل ژنتیكی از مهم ترین علل بروز آن محسوب می شوند كه مرتبط با اختلا لات ژنتیكی مشاهده شده در مقاومت به انسولین و دیابت نوع ۲هستند. در حقیقت ۳۵ تا ۵۰ درصد از زنان چاق مبتلا به سندرم تخمدان پلی كیستیک تا ۳۰ سالگی دچار مقاومت به انسولین و نهایتا دیابت نوع ۲ می شوند.
وجود مقاومت به انسولین و هیپرانسولینمی خود باعث تحریک سلول های تخمدان به ترشح هورمون های آ‌ندروژن و كاهش گلوبین باند شونده با هورمون های جنسی می شود. تداخل عمل انسولین و این هورمون ها در بروز علا ئم سندرم تخمدان پلی كیستیک بسیار مهم هستند. به علا وه مقاومت به انسولین عامل مهمی در افزایش وزن، دشواری كاهش وزن، احساس گرسنگی زیاد و علا قه زیاد به مصرف مواد قندی ساده در این افراد است. از همین رو مصرف بدون كنترل و زیاد از حد كربوهیدرات ها بدون احساس سیری كامل، از شكایت های شایع زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی كیستیک است.
حدود ۸۰ درصد از این بیماران دچار دوره های پرخوری، ریزه خواری و سپس برای جبران آن، دوره های گرسنگی و روزه داری اجباری می شوند. از همین جا می توانیم وارد بحث مهم تغذیه در كنترل این سندرم شویم. همانطور كه اشاره شد تا كنون درمان شناخته شده ای برای سندرم تخمدان پلی كیستیک وجود ندارد بلكه با اصلاح شیوه زندگی به خصوص تغذیه و برخی درمان های دارویی تنها می توان آن را كنترل كرد. بنابراین مشاوره تغذیه، آ‌موزش و دریافت آ‌گاهی صحیح تغذیه ای از مهمترین اقدامات جهت كنترل سندرم تخمدان پلی كیستیک است. مشاوران تغذیه به خصوص افرادی كه تجربه ی كافی در تنظیم رژیم بیماران دیابتی یا زنان مبتلا به دیابت بارداری دارند در اصلا ح سندرم تخمدان پلی كیستیکنقش كلیدی دارند.
نكته ی محوری در تنظیم برنامه غذایی این افراد پایین نگه داشتن سطح هورمون انسولین و جلوگیری از افزایش ناگهانی هورمون از طریق دریافت مقدار و تركیب مناسب مواد غذایی كربوهیدراتی است، زیرا هورمون انسولین علا وه بر كنترل قند خون باعث ذخیره چربی در سلول ها می شود و پایین نگه داشتن سطح انسولین به كاهش وزن تدریجی و بهبود علا ئم كمک می كند.
