کبری فرشچی
"حمایت در برابر خشونت " ترجیع بند لوایحی است که با دو عنوان متفاوت به دنبال صیانت از زنان هستند؛ لایحه نخست لایحه " تأمین امنیت زنان در برابر خشونت "است.
لایحه‌ای که اگرچه شکل اولیه آن به دولت نهم باز می‌گردد اما دولت یازدهم و به طور ویژه شهین‌دخت مولاوردی معاون زنان و خانواده وقت، شکل نهایی این لایحه را در 50 بند تدوین کرد؛ لایحه‌ای که در سال‌های گذشته بارها بین مجلس، دولت و قوه قضائیه دست به دست شد و در نهایت برای انجام اصلاحاتی به قوه قضائیه رفت.
ماحصل این رفت و برگشت‌ها تغییراتی اساسی در لایحه تأمین امنیت زنان در برابر خشونت بود؛ تغییراتی که حتی شامل عنوان این لایحه نیز می‌شد و از دل لایحه تأمین امنیت زنان در برابر خشونت، لایحه " صیانت، کرامت و تأمین امنیت بانوان در برابر خشونت" بیرون آمده است؛ لایحه‌ای که بر خلاف لایحه قبل انگار نظرات موافق بیشتری را با خود همراه کرده است.
این را می‌توان از تقدیرنامه فراکسیون زنان مجلس از آیت‌الله رئیسی، رئیس قوه قضائیه متوجه شد. اظهار نظرهای نمایندگان مجلس هم نشان می‌دهد به طور کلی مزه دهان اعضای خانه ملت نسبت به لایحه " صیانت، کرامت و تأمین امنیت بانوان در برابر خشونت" مثبت است و بهارستانی‌ها منتظراند تا این لایحه که در حال حاضر به دولت فرستاده شده به مجلس بیاید و افتخار تصویب نخستین قانون حمایتی ویژه زنان را به نام مجلس دهم ثبت کنند.
لایحه تأمین امنیت زنان در برابر خشونت منتقدان متعددی داشت، منتقدانی که معتقد بودند این لایحه با جرم انگاری وسیعی همراه است و بندهای حمایتی آن از زنان به گونه‌ای تدوین شده که زن و شوهر را در مقابل یکدیگر قرار می‌دهد و احتمال از هم پاشیدن نهاد خانواده با اجرای چنین لایحه‌ای وجود دارد.
همین موضوع جرم انگاری وسیع لایحه هم موجب شد تا قوه قضاییه به ماجرا ورود کند و دست به اصلاح لایحه مذکور بزند. این اصلاحیه اما در نهایت موجب شد تا لایحه‌ای تازه از دل لایحه قبلی بیرون بیاید.
لایحه‌ای در 77 بند با تعیین تکلیف برای تمامی دستگاه‌ها و در نظر گرفتن ضمانت‌های اجرایی لازم؛ از تشکیل کمیته ملی "صیانت، کرامت و تأمین امنیت بانوان" برای پیگیری و اجرای این لایحه گرفته تا حمایت از زنان بزه دیده و در نظر گرفتن صندوقی برای تأمین مالی این کمک‌ها.
لایحه‌ای با هفت محور
نگاه‌های کلی به لایحه " صیانت، کرامت و تأمین امنیت بانوان در برابر خشونت" مثبت است. کافی است تا برای پیگیری نظرات کارشناسان درباره این لایحه سری به فضای مجازی بزنید تا دست‌تان بیاید لایحه جدید بسیار بیشتر از لایحه قدیمی موافق دارد.
لایحه صیانت، کرامت و تأمین امنیت بانوان در برابر خشونت حول هفت هدف اصلی و محوری تهیه و تنظیم شده است.
1.تأمین امنیت و صیانت از کرامت بانوان.
2.تحکیم مبانی خانواده و حفاظت از کیان آن.
3.افزایش سطح آگاهی عمومی و آموزش‌های اختصاصی در زمینه مقابله با بزه موضوع این قانون.
4.توسعه دانش و فن‌آوری در زمینه عدالت اجتماعی و صیانت از کرامت بانوان و حفظ نظام خانواده.
5.ارتقاء شاخص‌های دادرسی اسلامی و عادلانه در خصوص بانوان موضوع این قانون.
6.پیشگیری از جرائم خشونت‌آمیز علیه بانوان.
7.حمایت از بانوان بزه دیده یا در معرض بزه دیدگی.
و شاید همین محورهای هفت‌گانه نقطه قوت لایحه فعلی نسبت به لایحه قبلی به شمار بیاید.
مزایای لایحه صیانت، کرامت و تأمین امنیت بانوان در برابر خشونت
محمدعلی سراغ‌پور مختار عضو کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس در گفت و گو با دنیای زنان درباره تفاوت‌های لایحه فعلی با لایحه قبلی می‌گوید" به نظر من لایحه جدید جامع‌تر است". به باور وی هم دایره شمول لایحه جدید بیشتر است و هم از این جهت که موارد مورد توجه آن حدود به جرائم نمی‌شود لایحه بهتری است. این نماینده مجلس با اشاره به صیانت‌های اجتماعی در نظر گرفته شده در لایحه صیانت و احصائ مسئولیت‌های همه دستگاه‌های اجرایی، لایحه صیانت را لایحه‌ای جامع معرفی می‌کند.
پورمختار معتقد است "از منظر ضمانت اجرایی هم لایحه «صیانت، کرامت و تأمین امنیت بانوان در برابر خشونت» قابل دفاع است و ضمانت اجرایی‌های کافی از باب مسئولیت‌های مدنی و کیفری برای اشخاصی که مرتکب نقض حقوق بانوان شوند و یا دستگاه‌های اجرایی و متولیان صیانت از حقوق بانوان رویکردهایی برای الزام آن‌ها و برخورد با خاطیان پیش بینی شده است".
از نگاه این حقوق‌دان، از آنجایی که ما به صورت خاص راجع به حمایت از بانوان در برابرخشونت و جرائمی که به طور ویژه درباره خانم‌ها اتفاق می‌افتد و سایر صیانت‌های اجتماعی، فرهنگی و حقوقی قانون خاص نداریم این لایحه در نوع خودش برای اولین بار مطرح می‌شود و به لحاظ جامعیت می‌تواند پاسخگوی نیازهای جامعه باشد.
پورمختار به عنوان عضو کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس از استقبال مجلس از لایحه «صیانت، کرامت و تأمین امنیت بانوان در برابر خشونت» خبر می‌دهد. وی تاکید می‌کند" اگر لایحه به مجلس برسد به طور یقین با اولویت بررسی می‌شوید و امیدواریم تصویب این لایحه به مجلس دهم برسد. "
نگاه‌های منتقدانه به لایحه صیانت
در برابر نگاه‌های موافق به لایحه " صیانت کرامت و تأمین امنیت بانوان در برابر خشونت"، برخی افراد و چهره‌ها هم انتقادی به این لایحه دارند. شهین‌دخت مولاوردی معاون سابق زنان و خانواده رئیس جمهور به عنوان یکی از طراحان اصلی لایحه قبلی در کنار آن که مزایایی برای لایحه جدید بر می‌شمرد اما انتقاداتی هم به آن دارد. وی ضمن آن که معتقد است الحاقاتی که در نسخه انجام شده، یعنی لایحه 50 ماده‌ای به 77 ماده تبدیل شده، بعضاً دارای نوآوری و ابتکاراتی است که حتی از دید دولت هم مغفول مانده بود در عین حال می‌افزاید" دست قوه قضاییه تا چه اندازه باز بوده که کل لایحه غیرقضایی دولت را زیر و رو کند؟ آیا نباید صرفاً آن موادی را که جنبه قضایی داشتند مورد بررسی قرار می‌داده؟ "مولاوردی همچنین به تغییر واژه «زن» به «بانو» انتقاد دارد و معتقد است " واژه بانو شامل زنان کف خیابان، زنان آسیب‌دیده و در معرض آسیب نمی‌شود".
پاسخ پورمختار اما به این انتقاد مولاوردی این چنین است" به کار بردن واژه بانو از باب احترام است و در اصل موضوع تاثیری ندارد و یک ایراد حقوقی محسوب نمی‌شود. این مسئله نه فقط ایراد نیست بلکه نسبت به جایگاه خانم‌ها بسیار شایسته‌تر است و به جای این که بگوییم زنان با احترام بیشتری واژه بانوان را به کار می‌بریم. "
سمیه جلالیان حقوق‌دان و وکیل پایه یک دادگستری نیز در گفت و گو با دنیای زنان در برابر انتقاد مطرح شده از سوی معاون سابق زنان و خانواده رئیس جمهور می‌گوید" در این جا واژه بانوان نسبت به بقیه افراد مطلق است. این که گفته می‌شود بقیه زنان چه کار کنند مفهوم واضحی نیست. یعنی بقیه زنان ایرانی نمی‌توانند بانو باشند؟! واژه بانو احترام آمیزتر است. در فرهنگ لغات "بانو"یکی از واژه‌های احترام آمیزی است که برای زن ذکر شده است. قانون برای همه افراد است و این لایحه زنانی را هم که کف خیابان مانده‌اند و تجاهر به فساد دارند بانو نامیده است." به گفته این کارشناس حقوقی قانون برای تمامی افراد است و تمامی زنان ایران را در این لایحه بانو نامیده‌اند. جلالیان خاطر نشان می‌کند" شاید آوردن واژه بانو در این لایحه خشونت را مقداری لین کرد باشد اما اتفاقی در توصیفاتی که جامعه ما به آن نیاز دارد و باید یک متن قانونی آن را پوشش می داده است، در این لایحه جدید حادث نشده است. "
آیا لایحه صیانت به ایستگاه آخر می‌رسد؟!
لایحه " صیانت، کرامت و تأمین امنیت بانوان در برابر خشونت" حالا به دولت فرستاده شده است.
معصومه ابتکار معاون زنان و خانواده رئیس جمهور به عنوان یکی از تاثیرگذارترین چهره‌ها درباره تعیین تکلیف این لایحه هنوز اظهار نظر مشخصی نداشته است اما حالا همه چشم‌ها به دولت است و این که بناست تکلیف نهایی این لایحه چه شود؟
