به قلم : محمود سعید
تحریریه زندگی آنلاین : شاید پیش از شیوع کروناویروس هم در محافل عمومی به‌طنز یا جدی، همیشه سخن از تعطیلی مدارس با اندکی تغییرات آب و هوایی، بارندگی یا آلودگی هوا می‌شد. اما با شیوع ویروس کرونا، این رویه بیشتر شکل جدی به‌خود گرفت و تقریباً از اسفندماه بود که مدارس و مراکز علمی و دانشگاهی دیگر، تقریباً تعطیل شدند و دانش‌آموزان و دانشجویان به خانه‌های خود برگشتند.
در ابتدا انتظار می‌رفت که کرونا هرچه زودتر مهار شود و دست‌کم بعد از عید، مدارس دوباره باز شوند اما رفته‌رفته مشاهده شد که ویروس کرونا به این زودی‌ها، مهمان ناخوانده جامعه ایرانی و در واقع کل دنیا است.
مسئولان آموزشی، با نزدیک شدن به ایام امتحانات، سعی کردند راهکاری را بیاندیشند؛ چرا که در یک کشور، اصولاً امر آموزش تعطیلی‌بردار نیست. در بحبوبه همه این کش و قوس‌ها نرم‌افزاری ابداع شد، با نام «شاد». این نرم‌افزار آموزشی یکی از مهم‌ترین ابزارهای آموزشی دوران کرونا محسوب می‌شود و البته کاستی‌هایی نیز دارد اما در همین دوره بسیار کوتاه چندماهه نیز، امیدواری‌های زیادی را در عرصه آموزش از راه دور ایجاد کرده است و امید می‌رود با رفع اشکالات فنی این نرم‌افراز، بخشی، آموزش دانش‌آموزان از راه دور با کیفیت و قدرت بیشتری ادامه داشته باشد.
بیشتربخوانید:
مسیر پرپیچ و خم آموزش مجازی
شاد چیست؟
شبکه آموزشی دانش‌آموزمشهور با سرواژه شاد نرم‌افزاری ارتباطی و آموزشی است که در پی دنیاگیری کروناویروس در ایران به‌دلیل عدم امکان حضور دانش‌آموزان در مدارس ایران راه‌اندازی شد. صاحب‌امتیاز این نرم‌افزار وزارت آموزش و پرورش ایران است و دانش‌آموزان، معلمان و مدیران افرادی هستند که از این برنامه استفاده می‌کنند. در ابتدا یعنی ۱۶ فروردین نرم‌افزار شاد فقط روی اپلیکیشن‌های پیام‌رسان اجرا می‌شد و مدیران، معلمان و دانش‌آموزان نیاز داشتند که یکی از پیام‌رسان‌های بله، سروش، گپ، آی‌گپ و روبیکا را نصب کنند اما در ۲۱ فروردین وزارت آموزش و پرورش از نرم‌افزار شاد بدون نیاز به این پیام‌رسان‌ها رونمایی کرد. حدود ۷۰ درصد از دانش‌آموزان ایران عضو این شبکه اجتماعی هستند. به‌دلیل تاکید آموزش و پرورش در نصب و استفاده از این نرم‌افزار، تعداد چشمگیری از دانش‌آموزان در این شبکه دانش‌آموزی فعال شدند. تعداد دانش‌آموزان فعال‌شده در این شبکه، ۱۷ میلیون نفر است. هم‌چنین با به‌روزرسانی گسترده‌ای که برای این برنامه صورت گرفت امکانات بیشتری به این برنامه اضافه شد و این به‌روزرسانی‌ها هم‌چنان تا رفع اشکال کامل ادامه خواهد یافت. به‌گفته محمدمهدی نوری‌پور، رئیس مجمع سازمان دانش‌آموزی، نرم‌افزار شاد حدود ۸۰۰ هزار بازدید روزانه دارد. اما متاسفانه هنوز این پیام‌رسان آموزشی درست کار نمی‌کند و بسیار کند است.
نقد معلمان
فارغ از مشکلات فنی، مشکلاتی هم در زمینه نوع استفاده از برنامه شاد هم برای دانش‌آموزان و هم برای معلمان وجود دارد. معلمان حرف‌های بسیاری درباره اپلیکیشن شاد دارند، مهم‌ترین نقد آن‌ها به زیرساخت‌های فنی این اپلیکشین به‌ویژه سرعت پایین آن است که عملاً جریان آموزش مجازی را با مشکل مواجه کرده است؛ آن‌ها می‌گویند ارسال هر فایل زمانی طولانی می‌برد و در برخی مواقع آن‌قدر طولانی می‌شود که صبر معلم را سرریز می‌کند. دو محور از بزرگ‌ترین مشکلاتی که برخی معلمان از تجربه کار با شبکه شاد بیان می‌کنند به این صورت است: کُند بودن پلتفرم شاد که به‌گفته برخی معلمان گاهی پاسخ ویس دانش‌آموز 20 دقیقه پس از طرح سؤال معلم ارسال شده است و هم‌چنین امکان پرسش و پاسخ هم‌زمان وجود ندارد. کلاس درس ساعت هشت صبح شروع می‌شود ولی تا ساعت 13 هنوز فیلم‌های تدریس در شبکه شاد بارگذاری نشده است. انتقاد و گله معلمان از نواقص زیاد این برنامه است البته اگر گوشی شنوا وجود داشته باشد. از سوی دیگر، طبیعی است که برنامه آموزشی شاد، سرعت انتقال انعطاف سریع و چهره به چهره کلاس‌های حضوری را ندارد و صدالبته این مشکلی است که همواره در تمامی برنامه‌های آموزش از راه وجود داشته و دارد.
بیشتربخوانید:
نگاهی به تاریخچه، مزیت‌ها و معایب آموزش از راه دور
شاد یا روبیکا؟
اپلیکیشن شاد از همان زمانی که با گسترش کرونا و تعطیلی مدارس وارد زندگی میلیون‌ها دانش‌آموزان و خانواده‌های‌شان شد، اعتراضات و انتقادات زیادی را برانگیخت. سال تحصیلی پیشین، با هر دردسری که بود به پایان رسید و بسیاری از معلمان برای تدریس از اپ‌ها و پلتفرم‌های دیگری چون واتس‌اپ بهره گرفتند. وزارت آموزش و پرورش از پایان مدارس تا 15 شهریور زمان داشت که چالش‌ها را بر طرف کند اما گلایه‌های معلمان، دانش‌آموزان و خانواده‌ها، نشان می‌دهد «شاد» هنوز مشکلاتی دارد. به‌جز این بسیاری از فعالان حوزه فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات از اینکه شاد بدون رقیب، بازار آموزش را به‌دست آورده است، شکایت دارند. مقامات وزارت آموزش و پرورش مدعی هستند که نرم‌افزار شاد را «زبده‌ترین مهندسان نرم‌افزاری کشور» نوشته و در اختیار این وزارتخانه قرار داده‌اند. در کافه‌بازار نیز در بخش توسعه‌دهنده این شبکه اجتماعی، نام آموزش و پرورش ذکر شده است. اما برخی کاربران در فضای مجازی به شباهت‌های زیاد میان «شاد» و اپلیکیشن روبیکای همراه اول اشاره کرده‌اند. یک منبع آگاه که تمایلی به انتشار نام خود نداشت در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز این موضوع را تأیید کرده و گفته است: «شاد همان روبیکا است که از سوی همراه اول در اختیار آموزش و پرورش قرار گرفته است.»
مادرمعلم!
یکی دیگر از مشکلات برنامه شاد، این است که اصولاً باید در کنار این نوع آموزش‌ها، آموزش‌هایی نیز از سوی خانواده و خصوصاً مادرن به فرزندان ارائه شود تا کیفیت آموزش اندکی ارتقا یابد. اما در این مادرانی هستند که سواد و تخصص لازم را ندارند؛ برخی از مادران به‌دلیل شاغل بودن، نمی‌توانند زمان مناسبی را صرف فرزندان خود کنند و هم‌چنین تعدادی از مادران، اساساً آشنایی کافی را با فن‌آوری ندارند و بنابراین نمی‌توانند فضاهای اینترنت را به‌خوبی درک و کنترل کنند. در اغلب گفت‌وگوهایی که با خانواده‌های دارای دانش‌آموز در خصوص کیفیت آموزش از طریق برنامه شاد داشتم، مادران بیشتر گلایه می‌کردند که اساساً دانش‌آموزان چیزی یاد نمی‌گیرند و حتی کمک‌آموزش آن‌ها نیز نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای آموزشی دانش‌آموزان باشد و گاهی تخصص لازم را ندارند. اما هرچه باشد، باید قبول کنیم که با ظهور ویروس کرونا، سیستم آموزشی کشور به‌شدت مختل شده و این امر نیازمند یاری سیستم آموزشی و خانواده‌ها باهم است تا بتوان تا رفع مشکل کرونا مسائل آموزشی را پشت سر نهاد و البته نباید از آموزش و پرورش در این برهه کوتاه انتظارات معجزه‌آسایی داشت اما به‌نظر می‌رسد که رفته‌رفته باید زیرساخت‌ها را چنان متحول کرد که در مواقع بحران‌های این‌چنینی مشغله‌های زیادی نداشت.
بیشتربخوانید:
راهنمای نصب و راه‌اندازی اپلیکیشن شاد ۲
حقیقتِ مجازی؛ گرانی گوشی!
یکی دیگر از مشکلات اساسی برنامه شاد، تهیه گوشی‌های هوشمند برای بخشی از دانش‌آموزان است که عملاً راه برقراری ارتباط آموزشی را بسته است. یعنی رفته‌رفته مصائب برنامه شاد مشخص شد که مهم‌ترین آن ملزومات عضویت در شاد بود؛ یعنی اینترنت و تلفن هوشمند! دو مواد لازمی که داشتنش در بسیاری از نقاط ایران برای برخی خانواده‌ها تقریباً غیرممکن است. حالا بعد از گذشت حدود چهار ماه از راه‌اندازی رسمی شاد، معاون وزیر آموزش‌و‌پرورش اعتراف می‌کند تمام اما و اگرهایی که نسبت به این شبکه وجود داشت، درست بود و شاد می‌تواند منجر به محرومیت از تحصیل حدود چهارمیلیون و ۷۱۸ هزار دانش‌آموزی شود که به علت محروم‌بودن از داشتن اینترنت و تلفن هوشمند، هنوز به این شبکه متصل نشده‌اند. از سوی دیگر، برخی گمانه‌زنی‌های منطبق بر واقعیت نیز اشاره دارد که قیمت گوشی‌های هوشمند با نزدیک شدن به ایام بازگشایی مدارس و لزروم استفاده از برنامه شاد تا حدود زیادی بالا رفته است اگرچه افزایش نرخ ارز و به‌اصطلاح عامیانه گران شدن دلار نیز در گرانی گوشی‌های هوشمند و تبلت بی‌تأثیر نبوده اما یکی از مهم‌ترین دلایل بازگشایی مدارس بود. در این شرایط بخش زیادی از خانواده‌های ایرانی، توان خرید گوشی‌های هوشمند گران‌قیمت را برای تحصیل فرزندان خود ندارند.
