به قلم : دکتر غزاله اسلامیان ؛ عضو هیئت علمی دانشکده علوم تغذیه و صنایع غذایی ؛ دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
تحریریه زندگی آنلاین : بارداری یکی از مهم‌ترین دوره‌های زندگی هر زن است که سلامت مادر و جنین به شدت تحت تأثیر تغذیه قرار می‌گیرد. یک رژیم غذایی متعادل و سالم نه‌تنها به رشد مناسب جنین کمک می‌کند، بلکه از عوارض بارداری نیز جلوگیری می‌نماید. در این مطلب به بررسی اصول تغذیه صحیح در دوران بارداری و تأثیر آن بر سلامت مادر و نوزاد می‌پردازیم.
اهمیت تغذیه در بارداری
تغذیه مناسب در دوران بارداری نقش حیاتی در تأمین نیازهای مادر و جنین دارد. کمبود مواد مغذی می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند وزن کم نوزاد هنگام تولد، نقص‌های مادرزادی یا حتی عوارض طولانی‌مدت در سلامت فرزند شود. از سوی دیگر، تغذیه صحیح به کاهش خطر دیابت بارداری، فشار خون بالا و دیگر عوارض کمک می‌کند.
بیشتربخوانید:
آیا مصرف مغز دانه ها در دوران بارداری ممنوع است؟
عوامل تغذیه‌ای مؤثر در سلامت مادر و جنین
وزن مادر قبل و در طول بارداری
سلامتی مادر پیش از بارداری، به‌ویژه وزن او نقش مهمی در یک بارداری سالم دارد. زنان دارای اضافه وزن یا چاقی بهتر است پیش از اقدام به بارداری، وزن خود را به محدوده سالم برسانند. در طول بارداری نیز افزایش وزن باید کنترل‌شده و متناسب با نیازهای بدن باشد تا از عوارضی مانند دیابت یا فشار خون جلوگیری شود.
تأمین انرژی کافی
انرژی مورد نیاز بدن در دوران بارداری افزایش می‌یابد و بخش عمده‌ای از این انرژی از طریق کربوهیدرات‌ها تأمین می‌شود. بهتر است از غلات سبوس‌دار مانند نان سنگک سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای و جو استفاده شود، زیرا علاوه بر انرژی، فیبر، ویتامین‌ها و املاح مورد نیاز بدن را نیز تأمین می‌کنند.
پروتئین باکیفیت برای رشد جنین
پروتئین یکی از مهم‌ترین مواد مغذی برای رشد جنین است. منابع پروتئینی باکیفیت شامل گوشت قرمز و سفید، تخم‌مرغ، شیر و لبنیات کم‌چرب است. ترکیب غلات و حبوبات نیز می‌تواند بخشی از پروتئین مورد نیاز را تأمین کند. کمبود پروتئین ممکن است منجر به رشد ناکافی جنین و افزایش خطر بیماری‌ها در بزرگسالی شود.
اسیدهای چرب ضروری
این چربی‌ها برای تشکیل سیستم عصبی جنین ضروری هستند و بدن قادر به تولید آن‌ها نیست، بنابراین باید از طریق غذا تأمین شوند. ماهی‌های چرب مانند سالمون، روغن‌های گیاهی (مانند روغن کانولا و زیتون) و مغزها (مانند گردو و بادام) منابع خوبی از اسیدهای چرب ضروری هستند.
بیشتربخوانید:
راهکار کنترل حالت تهوع در بارداری
ویتامین‌ها و مواد معدنی
ریزمغذی‌ها مانند آهن، کلسیم، اسید فولیک و ید برای رشد جنین و سلامت مادر حیاتی هستند. به‌عنوان مثال:
اسید فولیک از نقص لوله عصبی در جنین جلوگیری می‌کند.
ید برای رشد مغز ضروری است و کمبود آن می‌تواند منجر به عقب‌ماندگی ذهنی شود.
آهن از کم‌خونی در مادر پیشگیری می‌کند.
میوه‌ها و سبزیجات تازه سرشار از ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها هستند و باید در رژیم غذایی روزانه گنجانده شوند.
آب و مایعات کافی
نوشیدن آب کافی در بارداری به دفع سموم بدن، بهبود گردش خون و جلوگیری از یبوست کمک می‌کند. مصرف روزانه ۸ تا ۱۰ لیوان آب، همراه با میوه‌ها و سبزیجات آب‌دار، توصیه می‌شود.
تأثیر تغذیه مادر بر باروری نسل‌های آینده
مطالعات نشان داده‌اند که رژیم غذایی مادر در دوران بارداری نه‌تنها بر سلامت فرزند، بلکه بر باروری نسل‌های بعد نیز تأثیر می‌گذارد. الگوی غذایی نامناسب می‌تواند باعث اختلالات هورمونی و کاهش باروری در فرزندان شود، بنابراین اصلاح عادات غذایی پیش از بارداری بسیار اهمیت دارد.
نکات کلیدی برای یک بارداری سالم
اصلاح الگوی غذایی قبل از بارداری: کاهش مصرف فست‌فود، نوشابه و قهوه و جایگزینی آن با مواد مغذی.
مصرف مکمل‌ها زیر نظر متخصص: برخی مکمل‌ها مانند اسید فولیک باید از ۳ ماه قبل از بارداری شروع شوند.
پرهیز از افزایش وزن بیش از حد: افزایش وزن باید متناسب با شاخص توده بدنی (BMI) مادر باشد.
تنوع و تعادل در رژیم غذایی: استفاده از همه گروه‌های غذایی به‌صورت متعادل.
مراجعه به متخصص تغذیه: برای تنظیم برنامه غذایی شخصی‌شده و کنترل عوارض بارداری مانند تهوع یا دیابت.
جمع‌بندی
تغذیه صحیح در دوران بارداری پایه‌ای برای سلامت مادر و نوزاد است. با رعایت اصول تنوع، تعادل و تناسب در رژیم غذایی، می‌توان از بسیاری از عوارض بارداری جلوگیری کرد و نوزادی سالم به دنیا آورد. مشاوره با متخصصان تغذیه می‌تواند به مادران کمک کند تا این دوران را به بهترین شکل سپری کنند. با تغذیه سالم، آینده‌ای سالم برای خود و فرزندان‌تان بسازید.
