زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

گردآوری و ترجمه : سولماز دانشور نیک

تحریریه زندگی آنلاین : آیا در مورد بارداری و چاقی نگران هستید؟ در این مقاله به خطرات چاقی در دوران بارداری و اقداماتی برای ترویج یک بارداری سالم می‌پردازیم.

داشتن شاخص توده بدنی (BMI: Body Mass Index) در دوران بارداری می‌تواند تأثیر زیادی بر سلامت شما و کودک‌تان داشته باشد. حفظ محدوه طبیعی این شاخص در بزرگسالان از اهمیت بسزایی برخوردار است، زیرا بالا بودن آن می‌تواند خطر ابتلا به کلسترول، فشار خون بالا، دیابت نوع ۲ و متعاقبا بیماری‌های قلبی - عروقی، سرطان‌های روده بزرگ، آندومتر رحم، کیسه صفرا، کلیه، لوزالمعده و مولتیپل میلوما را افزایش دهد. میلوم متعدد یا مولتیپل میلوما (Multiple Myeloma) به تکثیر بدخیم یا سرطانی شدن پلاسماسل‌ها که نوعی از گلبول‌های سفید تولیدکننده آنتی‌بادی در مغز استخوان هستند، گفته می‌شود. سلول‌های میلوما با نابودسازی سلول‌های خونی سالم منجر به ضعف بدن و ناتوانی در مبارزه با عفونت‌ها می‌گردند، بنابراین بهتر است تا جایی که می‌توانید از قبلِ بارداری در مورد عوارض احتمالی چاقی، روش‌های کاهش وزن سالم و کارهایی که می‌توانید برای داشتن یک بارداری سالم انجام دهید، بیاموزید.

بیشتربخوانید:

زنان دارای اضافه وزن که می‌خواهند بچه‌دار شوند بخوانند

چاقی به چه معنا است؟

چاقی زمانی تشخیص داده می‌شود و معنا پیدا می‌کند که شاخص توده بدنی فردی 30 یا بالاتر باشد. برای تعیین شاخص توده بدنی، وزن خود را بر حسب کیلوگرم بر مجذور قد بر حسب متر تقسیم کنید.

محاسبه شاخص توده بدنی      وضعیت وزنی

منبع: مراکزکنترل و پیشگیری از بیماری‌ها

زیر 18.5            کم‌وزن

بین 18.5 تا 24.9   محدوده وزنی استاندارد

بین 25.0 تا 29.9   اضافه‌وزن

30.0 و بالاتر        چاقی

آیا داشتن شاخص توده بدنی بالا می‌تواند بر توانایی من برای باردار شدن تأثیر بگذارد؟

داشتن شاخص توده بدنی بالا می‌تواند با مهار تخمک‌گذاری منظم به باروری آسیب برساند. حتی در زنانی که به‌طور منظم تخمک‌گذاری می‌کنند، هرچه شاخص توده بدنی بالاتر باشد، احتمال طولانی‌تر شدن انتظار برای بارداری نیز افزایش می‌یابد. برخی تحقیقات همچنین نشان می‌دهند که شاخص توده بدنی بالاتر با افزایش خطر لقاح آزمایشگاهی یا خارج از بدن (IVF: In vitro Fertilization) ناموفق مرتبط است.

بیشتربخوانید:

مشکلات چاقی برای بارداری

شاخص توده بدنی بالا چگونه می‌تواند بر بارداری من تأثیر بگذارد؟

داشتن شاخص توده بدنی بالا در دوران بارداری خطر ایجاد عوارض مختلف بارداری را افزایش می‌دهد، از جمله:

 مدت زایمان طولانی‌تر؛

 سقط جنین، سقط‌های مکرر و یا مرده‌زایی؛

 زایمان زودهنگام (قبل از هفته 37 بارداری)؛

 دیابت بارداری به‌ویژه در مادرانی با شاخص توده بدنی 30 یا بالاتر؛

 پره‌اکلامپسی به‌عنوان یک عارضه بارداری که با فشارخون بالا و علائم آسیب به سیستم اندامی، اغلب کبد و کلیه‌ها را درگیر  می‌کند و بیشتر در مادرانی با شاخص توده بدنی 35 یا بیشتر در مرحله آغازین بارداری مشهود است؛

 بالا رفتن احتمال لختگی خون به‌ویژه در مادرانی با شاخص توده بدنی 30 یا بالاتر؛

 مشکلات قلبی؛

 آپنه یا وقفه تنفسی خواب به‌عنوان یک اختلال خواب که باعث کاهش یا توقف کوتاه‌مدت، ولی با دفعات زیاد تنفس در طول خواب می‌شود؛

 نیاز به سزارین و خطر مواجهه با عوارض آن مانند عفونت زخم‌ها؛

 خونریزی بیش از حد معمول پس از زایمان؛

چاقی چگونه می‌تواند بر کودک من تأثیر بگذارد؟

داشتن شاخص توده بدنی بالا در دوران بارداری با افزایش خطر بروز مشکلات مختلف جسمی و مرتبط با سلامت نوزاد در ارتباط است، از جمله:

 اختلالات مادرزادی و غیرمادرزادی: مشکلات نوروسایکیاتری یا همان روان‌پزشکی عصبی (Neuropsychiatry) نظیر تشنج و حملات صرع، فلج و رعشه و افسردگی، اوتیسم، اختلال بیش‌فعالی، عدم کنترل خشم، سردردهای میگرنی، اعتیاد، اختلالات تغذیه‌ای و اضطراب در نوزاد و همچنین، عوارض قلبی - عروقی، عوارض چشمی و حتی بدخیمی‌هایی مانند سرطان تخمدان و پستان در آینده فرزند.

 ماکروزومی جنینی (Fetal Macrosomia): تولد نوزادانی که در هنگام تولد به‌طور قابل‌توجهی بزرگ‌تر از حد متوسط  (بیش از 4 کیلوگرم) هستند، به‌خصوص در مادرانی با توده بدنی بالاتر از ۲۰.

 مشکلات رشدی و شناختی: مواردی چون تأخیر در رشد، محدودیت رشد مناطق مغزی درگیر در تصمیم‌گیری و رفتار در سه‌ماهه دوم بارداری و مشکلات متابولیکی و شناختی از جمله موارد ممانعت‌کننده از رشد جنین و ایجاد نقص در او محسوب می‌شوند. با توجه به ارتباط شاخص توده بدنی مادر با قشر جلوی مغز و اینسولار قدامی (ناحیه‌ای در جلوی مغز)، چاقی با ایجاد اختلال در این بخش‌ها موجب بیش‌فعالی، اوتیسم و پُرخوری در کودک مادران چاق می‌شود.

 آسم دوران کودکی: کودکان متولد شده از مادران چاق به‌طور متوسط ۸ درصد بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به بیماری آسم هستند، به‌ویژه اگر مادر در دوران بارداری و یا کودک در دوران رشد با کمبود ویتامین D مواجه باشند. آسم یک بیماری مزمن التهابی دستگاه تنفسی و مجاری هوایی است که به واکنش شدید مجاری تنفسی کودک نسبت به محرک‌ها منجر می‌شود. در ‌صورت عدم تشخیص به‌موقع این بیماری در مراحل اولیه، به شش‌های کودک آسیب وارد می‌آید و ممکن است ابتلا به بیماری‌هایی مانند برونشیت و ذات‌الریه را در پی داشته باشد.

بیشتربخوانید:

تاثیرات چاقی مادر در دوران بارداری روی نوزاد

 چاقی دوران کودکی: گرچه نوزادان متولد شده از مادران چاق یا دارای اضافه‌وزن سنگین‌تر از حد معمول هستند، ولی بنا بر تحقیقات جدید، شاخص توده بدنی مادر در دوران بارداری به‌صورت مستقیم و طولانی‌مدت بر وزن کودک در دوران کودکی و بزرگسالی ‌تأثیر ندارد و هنوز شواهدی محکم برای اثبات ابتلای این کودکان به چاقی در آینده وجود ندارد، البته باید این را نیز افزود که در صورت بیش از 40 بودن شاخص توده بدنی مادر، خطر وقوع ناهنجاری‌های جنینی چون نقص لوله عصبی  و بیرون‌زدگی نخاع سه برابر بیشتر از مادرانی با شاخص توده بدنی کمتر از ۳۰ است. در مطالعات قبلی مشخص شد که شاخص توده بدن مادر با افزایش سطح مواد مغذی مانند گلوکز، چربی و اسیدهای چرب در گردش خون و متعاقبا اضافه‌وزن جنین در رحم و سپس نوزاد در حین تولد ارتباط دارد و می‌تواند به تغییرات پایدار در کنترل اشتها‌ی کودک، عملکرد اعصاب و غدد و سوخت‌و‌ساز انرژی و نهایتا اضافه‌وزن یا چاقی کودک و اپیدمی چاقی در میان نسل‌های آینده منجر شود. ذکر این نکته خالی از لطف نیست که عواملی چون ژنتیک و شرایط حاکم بر زندگی کودک هم نقش بسیار مؤثری در ایجاد چاقی آتی کودک بر عهده دارند.

با این حال، عوامل دیگری نیز ممکن است در این پیامدها نقش داشته باشند.

چقدر باید در دوران بارداری وزن اضافه کنم؟

هنگام تعیین میزان وزنی که باید در طی دوران بارداری اضافه کنید، مهم است که وزن قبل از بارداری و شاخص توده بدنی خود را در نظر بگیرید. با ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود مشورت کنید تا در مورد اینکه چه چیزی برای شما بهتر است و چگونه می‌توانید وزن خود را در طول بارداری مدیریت نمایید، اطلاعات بیشتری کسب کنید.

دستورالعمل‌های زیر را در هنگام مواجهه با موارد مشابه افزایش وزن یا چاقی در دوران بارداری به‌کار بندید:

 تک‌قلو بارداری: اگر شاخص توده بدنی شما 30 یا بالاتر است و یک‌قلو باردار هستید، افزایش وزن توصیه‌شده برای شما بین 11 تا 20 پوند (حدود 5 تا 9 کیلوگرم) است.

 چندقلو بارداری: اگر شاخص توده بدنی شما 30 یا بالاتر است و دوقلو یا چندقلو باردار هستید، افزایش وزن توصیه شده برای شما بین 25 تا 42 پوند (حدود 11 تا 19 کیلوگرم) است.

ممکن است ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما به‌جای توصیه به پیروی از دستورالعمل‌های بالا، شما را تشویق کند تا با افزایش وزن بیش از حد خود در دوران بارداری مبارزه کنید.

آیا در دوران بارداری به مراقبت‌های تخصصی نیاز دارم؟

اگر شاخص توده بدنی شما 30 یا بالاتر است، ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما وظیفه دارد تا به‌دقت بارداری شما را زیر نظر بگیرد. او احتمالا دستورالعمل‌های زیر را به شما توصیه خواهد کرد:

  آزمایش زودهنگام دیابت بارداری: برای زنانی که در معرض خطر متوسط دیابت بارداری قرار دارند، یک آزمایش غربالگری به‌نام تست چالش گلوکز یا همان تست تحمل گلوکز یک‌ساعته (GCT: Glucose Challenge Test) اغلب بین هفته‌های 24 تا 28 بارداری انجام می‌شود. این تست، واکنش بدن به گلوکز (قند) ورودی را در طول بارداری اندازه‌گیری می‌کند. اگر شاخص توده بدنی شما 30 یا بالاتر باشد، ممکن است ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی‌تان یک آزمایش غربالگری را در اولین ملاقات قبل از زایمان به شما توصیه کند. اگر نتایج آزمایش نشان دهد که سطح گلوکز شما در محدوده استاندارد است، احتمالا آزمایش غربالگری بین هفته‌های مذکور بارداری همچنان تکرار خواهد شد. اگر نتایج به‌دست آمده طی این هفته‌ها نشان داد که سطح گلوکز خون شما بالا است، به آزمایشات بیشتری نیاز خواهید داشت. در اینجا است که ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند به شما در مورد کنترل و نظارت بر قند خون‌تان مشاوره دهد و راهنمایی‌تان کند.

تغییرات در سونوگرافی جنین: سونوگرافی استاندارد جنین معمولا بین هفته‌های 18 تا 20 بارداری برای ارزیابی آناتومی نوزاد انجام می‌شود. آناتومی، علم کالبدشناسی، یا تشریح، شاخه‌ای از علوم زیستی است که ساختار و نحوه کار بدن جانداران را مورد بررسی قرار می‌دهد، اما امواج اولتراسوند (فراصوت یا ماوراء‌صوت) به‌راحتی به بافت چربی شکم نفوذ نمی‌کنند. این امر می‌تواند در اثربخشی سونوگرافی جنین اختلال ایجاد کند. با ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود در مورد بهترین روش‌های موجود برای گرفتن سونوگرافی دقیق صحبت کنید.

غربالگری آپنه یا وقفه تنفسی خواب: آپنه خواب یک اختلال خواب بسیار جدی است که باعث توقف و شروع مکرر تنفس در طول خواب می‌شود. زنانی که در دوران بارداری دچار وقفه تنفسی خواب می‌شوند، در معرض خطر ابتلا به پره‌اکلامپسی و سایر عوارض هستند. احتمالا در اولین ملاقات قبل از زایمان شما غربالگری صورت خواهد پذیرفت. اگر به آپنه خواب مشکوک هستید، ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی ممکن است شما را برای ارزیابی و درمان احتمالی به یک متخصص داروهای خواب ارجاع دهد.

چه اقداماتی می‌توانم برای دستیابی هر چه بیشتر به یک بارداری سالم انجام دهم؟

شما می‌توانید تاثیر منفی داشتن شاخص توده بدنی بالا بر سلامت خود و کودک‌تان را کاهش دهید، مثلا:

 یک قرار ملاقات پزشکی را قبل از بارداری برنامه‌ریزی کنید: اگر شاخص توده بدنی شما 30 یا بالاتر است و قصد بارداری دارید، با پزشک یا دیگر ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی خود صحبت کنید. آن‌ها ممکن است یک ویتامین روزانه را برای مصرف در دوران بارداری به شما توصیه یا تجویز کنند و شما را به سایر ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی - مانند یک متخصص تغذیه - ارجاع دهند که می‌تواند به شما کمک کند تا پیش از بارداری به وزن مناسب خود دست یابید.

  مراقبت‌های دوران بارداری ‌را به‌طور منظم و پیگیر دنبال کنید: ملاقات‌های قبل از تولد می‌تواند به پزشک شما کمک کند تا سلامت شما و کودک‌تان را تحت کنترل بگیرد. در مورد تمامی شرایط پزشکی خود - مانند دیابت، فشار خون بالا یا آپنه خواب - با پزشک خود گفتگو کنید و در مورد آنچه می‌توانید برای مدیریت آن‌ها انجام دهید، راهنمایی بگیرید.

 رژیم غذایی سالم داشته باشید: برای حفظ یک رژیم غذایی سالم و جلوگیری از افزایش وزن بیش از حد، با پزشک خود یا یک متخصص تغذیه متبحر مشورت و همکاری کنید. به‌خاطر داشته باشید که در دوران بارداری، به اسید فولیک، پروتئین، کلسیم، آهن و سایر مواد مغذی ضروری بیشتری نیاز دارید.

 فعالیت بدنی داشته باشید: با پزشک خود در مورد راه‌های ایمن فعال ماندن از نظر جسمی در دوران بارداری خود، مانند پیاده‌روی، شنا یا انجام ورزش‌های هوازی کم‌فشار (Low-Impact Aerobics) مشورت کنید.

 از مصرف مواد مضر و خطرناک در دوران بارداری اجتناب کنید: اگر سیگار می‌کشید، از پزشک خود بخواهید که به شما در ترک سیگار کمک کند. مصرف الکل و داروهای غیرقانونی نیز در این دوران ممنوع هستند. قبل از شروع یا توقف مصرف هر گونه دارو یا مکمل نیز حتما تأیید پزشک خود را دریافت کنید.

داشتن شاخص توده بدنی 30 یا بالاتر در دوران بارداری ممکن است خطر ناشی از بروز عوارض مختلف برای شما و جنین‌تان را افزایش دهد. کار با ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند به شما کمک کند تا جلوی بروز خطرات احتمالی را بگیرید، شرایط را بهتر کنترل کنید و یک بارداری سالم را برای خود رقم بزنید.

منبع: mayoclinic