به قلم : دکتر گلبن سهراب ، عضو هیات علمی گروه تغذیه بالینی و رژیم درمانی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
تحریریه زندگی آنلاین : گرچه دیابت به خصوص دیابت نوع 2 اغلب با اضافه وزن همراه است، اما این یک باور غلط است که همه افراد مبتلا به دیابت دارای شاخص توده بدنی (BMI) بالایی هستند. برخی افراد در افزایش وزن مشکل دارند.
در بسیاری موارد کاهش وزن غیرقابل توضیح یا غیر عمدی می‌تواند نشانه دیابت تشخیص داده نشده باشد.
دیابت با فقدان انسولین در دیابت نوع یک و کمبود انسولین یا مقاومت به انسولین در دیابت نوع 2 همراه است. انسولین هورمونی است که کمک می‌کند گلوکز وارد سلول‌ها شود و به عنوان سوخت سلول‌ها و تولید انرژی مورد استفاده قرار گیرد. در نبود یا کمبود انسولین بدن شما مجبور می‌شود ذخایر چربی و بافت ماهیچه‌ای خود را بسوزاند تا انرژی سلول‌های شما را تأمین کند. اگر سطح قند شما دائماً در نوسان باشد، بدن شما به دفع ذخایر چربی خود ادامه می‌دهد و در نتیجه وزن کاهش می‌یابد، بنابراین یکی از دلایل مهم کاهش وزن غیرعمدی و ناخواسته در بیماران دیابتی عدم کنترل قند خون است، البته باید خاطر نشان کنیم که یکسری از دسته‌های دارویی جدید که از دسته مهارکننده‌های SGLT2 هستند هم با مکانیسم دفع قند از طریق ادرار به کنترل قندخون کمک می‌کنند و در کنار کنترل قندخون باعث کاهش وزن می‌شوند، چون با استفاده از این داروها مقدار قابل‌توجهی گلوکز از طریق ادرار دفع می‌شود. کاناگلیفلوزین (canagliflozin)، داپاگلیفلوزین (dapagliflozin) و امپاگلیفلوزین (empagliflozin) مثال‌هایی از داروهای مهارکننده SGLT2 که باعث کاهش وزن می‌شوند، هستند.
بسیاری از بیماران مبتلا به دیابت از کمبود وزن خود راضی نیستند و تمایل دارند افزایش وزن داشته باشند، اما افزایش وزن در این بیماران باید با احتیاط صورت بگیرد که باعث افزایش قندخون آن‌ها نشود.
بیشتربخوانید:
تغذیه مناسب در بیماران مبتلا به دیابت
در این مقاله راهکارهای افزایش وزن مؤثر در بیماران مبتلا به دیابت را مرور خواهیم کرد:
1- قند خون خود را کنترل کنید. یکی از دلایل کاهش وزن ناخواسته عدم کنترل قندخون است.
2- به جای سه وعده غذایی بزرگ از 6 وعده کوچک‌تر استفاده کنید. اگر هر سه ساعت یک وعده کوچک میل کنید، بدن شما فرصت سوزاندن چربی‌ها یا عضلات را پیدا نمی‌کند.
3- از منابع کربوهیدرات با نمایه گلایسمی پایین استفاده کنید. اندیس گلایسمی نشان می‌دهد مواد غذایی با چه سرعتی قندخون شما را بالا می‌برند. غذاهای با اندیس گلایسمی پایین خیلی آهسته بر سطح قندخون شما تأثیر می‌گذارند. نان‌های سبوس‌دار و حبوبات نمونه مواد غذایی با نمایه گلایسمی پایین هستند.
4- در هر وعده در کنار مواد غذایی حاوی کربوهیدرات‌های پیچیده استفاده از یک منبع پروتئین و چربی سالم علاوه بر اینکه کالری دریافتی شما را افزایش می‌دهد، جلوی بالا رفتن زیاد قند خون را می‌گیرد. به عنوان مثال مصرف نان سبوس‌دار با کره بادام‌زمینی که منبع پروتئین و چربی سالم است، می‌تواند یک میان‌وعده یا صبحانه مناسب باشد.
5- استفاده از چربی‌های سالم یک راهکار مؤثر در افزایش وزن است. این گروه مواد غذایی کالری بالایی دارند، ولی کمترین تأثیر را بر سطح قندخون شما می‌گذارند. نمونه مواد غذایی حاوی چربی‌های سالم زیتون، روغن زیتون، مغزها و دانه‌ها، آووکادو و ماهی‌های چرب مانند سالمون است.
6- پروتئین دریافتی خود را افزایش دهید. انواع گوشت‌ها به خصوص گوشت‌های سفید، سویا، حبوبات و مغزها و دانه‌ها و لبنیات حاوی پروتئین هستند. توجه داشته باشید که قبل از افزایش پروتئین مصرفی مطمئن شوید که به هیچ درجه‌ای از نارسایی کلیه مبتلا نیستید. در صورتی که دفع پروتئین از طریق ادرار داشته باشید، مصرف پروتئین زیاد می‌تواند بیماری نارسایی کلیه شما را تشدید کند.
7- در صورتی که اشتهای خوبی ندارید، با مشورت پزشک یا متخصص تغذیه از انواع داروهای افزایش‌دهنده اشتها استفاده کنید. بسته به شرایط شما ویتامین‌هایی مانند
B کمپلکس یا مکمل‌های حاوی روی می‌توانند در افزایش اشتها مؤثر باشند.
8- فعالیت بدنی منظم علاوه بر اینکه به کنترل قند شما کمک می‌کند، در افزایش اشتها و همچنین افزایش بافت عضلانی شما مؤثر است.
توجه داشته باشید بسیاری از بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 پس از گذشت سال‌ها از بیماری خود ممکن است نیاز به انسولین تزریقی پیدا کنند. بیمارانی که در این مرحله قرار دارند و نیاز به انسولین تزریقی دارند، اگر حاضر نشوند انسولین تزریق کنند و اصرار داشته باشند که روی قرص بمانند، کاهش وزن پیدا خواهند کرد. در این شرایط شروع انسولین درمانی یک راهکار مؤثر برای افزایش وزن است.
