زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

گردآوری و ترجمه  : سولماز دانشور نیک

تحریریه زندگی آنلاین : بر اساس گزارش انجمن آلزایمر ایالات‌متحده، دو سوم افراد مبتلا به بیماری آلزایمر زن هستند. کارشناسان برای چندین دهه، تقسیم جنسیتی در این مورد را با مطرح کردن این واقعیت توضیح داده‌اند که زنان بیشتر از مردان عمر می‌کنند و از طرفی بزرگ‌ترین عامل خطر برای بروز آلزایمر سن است. همچنین، بارداری با بهبود تنظیم ایمنی (Immunoregulation) که تا مرحله سالمندی ادامه دارد، مرتبط است. تنظیم ایمنی به عملکرد فیزیولوژیکی بدن برای شناسایی و از بین بردن اجسام خارجی آنتی‌ژنی (مولکول‌های پروتئینی تحریک‌کننده پاسخ ایمنی که در سطح سلول‌ها، باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها مستقر هستند) و حفظ پویایی در تعادل آن و برقراری ثبات نسبی آن اشاره دارد. اختلال یا نقص در تنظیم ایمنی می‌تواند موجبات پاتوژنز (بیماری‌زایی) بیماری آلزایمر (AD: Alzheimer’s Disease) را فرآهم آورد و در ایجاد آن نقش داشته باشد. از این رو، ما در این مقاله قصد داریم رابطه بین بارداری و بیماری آلزایمر را مورد بررسی قرار دهیم.

راشل ویتمر (Rachel Whitmer)، استاد اپیدمیولوژی (همه‌گیرشناسی) در دانشگاه کالیفرنیا دیویس (California Davis)، می‌گوید: «همیشه بیشتر به این مسئله توجه می‌شده است که طول عمر زنان بیشتر از مردان است. اکنون علم می‌گوید صبر کنید، این پایان داستان نیست.»

بر اساس دو مورد از آخرین مطالعات متمرکز بر این موضوع، بارداری ممکن است با بروز آلزایمر در زنان ارتباط داشته باشد.

تا اینجا، مطالعات جدید در مورد بارداری و خطر ابتلا به زوال عقل به نتایج متضادی منتهی شده است. یک مطالعه نشان داد که هر چه تعداد فرزندان یک زن بیشتر باشد، خطر ابتلا به زوال عقل کمتر می‌شود، در حالی که مطالعه دیگری نشان داد که داشتن پنج فرزند یا بیشتر با خطر ابتلا به آلزایمر مرتبط است. اگرچه یافته‌های هر دو مطالعه در تضاد با یکدیگر هستند - به مطالعات بیشتری برای بررسی موضوع مورد تحقیق نیاز است.

ویتمر و همکارش پائولا گیلسانز (Paola Gilsanz)، دانشمندان بخش تحقیقات شرکت بهداشت و درمان کایزر پرمننته (Kaiser Permanente)، داده‌های مربوط به مطالعه خود را در نشست سالانه انجمن آلزایمر ارائه کردند. آن‌ها اطلاعات بهداشتی بیش از 14500 زن که از دهه 1960 تا 2017 عضو این شرکت بهداشتی بودند را مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند. آن‌ها نقاط عطف مرتبط با باروری زنان از جمله سن آغاز اولین عادت ماهیانه، تعداد فرزندان، سقط جنین و زمان شروع یائسگی را در آن‌ها پیگیری و سپس این اطلاعات را با سوابق تشخیص زوال عقل مرتبط کردند.

بیشتربخوانید:

کنترل بیماری قلبی در بارداری

پس از بررسی و تطبیق عواملی مانند چاقی، سیگار کشیدن، تحصیلات و نژاد که می‌توانند بر زوال عقل (از جمله آلزایمر) تأثیر بگذارند، دریافتند زنانی که سه فرزند یا بیشتر به‌دنیا آورده‌اند، در مقایسه با زنان تک‌فرزند ۱۲درصد کمتر در معرض خطر ابتلا به زوال عقل بودند و زنانی که سقط‌ جنین داشتند در مقایسه با زنانی که این تجربه را نداشتند بیشتر در معرض خطر ابتلا به زوال عقل بودند؛ به‌صورت دقیق‌تر، هر سقط جنین با 8 درصد افزایش خطر مرتبط بود. زمان آغاز قاعدگی در زنان نیز به‌نظر بر خطر زوال عقل تأثیرگذار است. خطر ابتلا به زوال عقل در زنانی که اولین قاعدگی آن‌ها در سن 16 سالگی یا بعد از آن اتفاق افتاده است، 22 درصد بیشتر از زنانی بود که اولین قاعدگی خود را بین سنین 10 تا 13 سالگی تجربه کرده‌اند.

گیلسانز می‌گوید: «این یافته‌ها واقعاً هیجان‌انگیز هستند، به‌ویژه در زمینه تحقیقات متمرکز بر دوره‌ای از زندگی». ما امیدواریم که پزشکان و محققان در مورد سلامت مغز و خطر زوال عقل در طول زندگی به‌طور جدی‌تری شروع به فکر کنند و دست به شناسایی و درک نقاطی بزنند که در ایجاد تغییرات اثرگذار در طول زندگی دخالت دارند و در نهایت می‌توانند منجر به زوال عقل شوند؛ تغییراتی که واقعا بسیار زودتر از آنچه انتظار می‌رود در زندگی شروع می‌شوند.»

بیشتربخوانید:

برای بارداری آماده‌ای؟!

مطالعه جدید دیگری نیز در مورد بارداری و خطر ابتلا به آلزایمر در مجله عصب‌شناسی (Neurology) منتشر شد. محققان کره‌ای نزدیک به 3500 زن از کره و یونان را مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند و به نتایج متضادی با مطالعه قبل رسیدند. آن‌ها بنا به اندازه‌گیری‌های انجام شده در تست‌های شناختی استاندارد گزارش دادند، زنانی که پنج فرزند یا بیشتر داشتند، تقریبا دو برابر بیشتر از زنان دارای یک تا چهار فرزند، در معرض خطر نشان دادن علائم آلزایمر بودند. آن‌ها همچنین دریافتند، زنان دارای حاملگی‌های ناقص به‌دلیل سقط جنین عمدی (کورتاژ) یا غیرعمدی در مقایسه با زنانی که هرگز سقط جنین را به هر طریقی تجربه نکرده‌اند، در تست‌های شناختی بهتر عمل کردند.

دکتر کی وونگ کیم (Ki Woong Kim)، از بخش مغز و علوم شناختی کالج علوم طبیعی دانشگاه ملی سئول و نویسنده ارشد این مطالعه می‌گوید: «نتایج ما ممکن است یک مکانیسم احتمالی را ارائه دهد که چرا بیماری آلزایمر در زنان شایع‌تر از مردان است. کیم می‌گوید: «از آنجایی که بارداری و زایمان باعث تغییرات چشمگیر سطح هورمون‌های جنسی می‌شوند، ما فرض کردیم که بارداری و پیامدهای آن بر خطر ابتلا به بیماری آلزایمر در اواخر زندگی تأثیر می‌گذارد.»

گرچه تشخیص بیماری آلزایمر در افراد زنده تقریبا غیرممکن است، ولی کیم خاطرنشان‌می‌کند که سطوح استروژن‌های خاص در دوران بارداری می‌تواند تا 40 برابر سطح طبیعی افزایش یابد و مطالعات قبلی نشان‌داده‌اند که گرچه این هورمون در سطوح خاصی می‌تواند از مغز محافظت کند، ولی در سطوح بسیار بالا ممکن است مضر باشد. به‌عنوان مثال، داروهای ضدبارداری مبتنی بر استروژن با بهبود عملکرد شناختی (Cognitive Function) زنان در قبل و بعد از یائسگی ارتباط دارند. عملکرد شناختی کلیه فعالیت‌های مرتبط با تفکر، یادگیری، به‌یادآوری و برقراری ارتباط را دربرمی‌گیرد. کیم می‌گوید از نظر تئوری ممکن است زنانی که فرزندان بیشتری دارند در معرض سطوح شدیدتری از استروژن قرار بگیرند که ممکن است به‌مرور زمان بر روی عملکردهای شناختی تأثیر منفی بگذارد.

ویتمر و گیلسانز اشاره می‌کنند که با این حال، افزایش استروژن‌ها در دوران بارداری با افزایش این هورمون در زمان آمادگی بدن زنان جهت باروری (سنین بلوغ) و تخمک‌گذاری فرق دارد. او می‌گوید: «آن‌ها دو چیز متفاوت هستند و به‌طور بالقوه دو مکانیسم متفاوت وجود دارد که خطر زوال عقل و سلامت مغز را تعدیل می‌کند.»

بیشتربخوانید:

بارداری پاهای زنان را برای همیشه تغییر می‌دهد

هورمون‌های گروه دوم (هورمون‌های مترشحه در دوران بلوغ و پیش از بارداری) که با چرخه ماهیانه یک زن در نوسان هستند، توسط ویتمر و گیلسانز مورد مطالعه قرار گرفتند و با مطالعات مفصل‌تری در مورد تاریخچه باروری سنجیده شدند. محققان دریافتند که هر چه سال‌های باروری یک زن طولانی‌تر باشد - از زمانی که پریود او شروع می‌شود تا یائسگی - خطر ابتلا به زوال عقل از جمله آلزایمر در او کاهش می‌یابد. آن‌ها دریافتند زنانی که زودتر یائسگی را شروع می‌کنند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به زوال عقل قرار دارند.

این نتایج با مطالعاتی در مورد درمان جایگزین هورمونی مرتبط است، که برخی از زنان ممکن است در دوران یائسگی برای جبران سطوح کاهش یافته استروژن و رفع علائم گرگرفتگی و تعریق شبانه از آن استفاده می‌کنند. برخی از مطالعات نشان می‌دهند که گرچه استفاده از درمان جایگزین هورمونی از جمله استروژن ممکن است خطر ابتلا به زوال عقل را در صورت مصرف شدن به‌صورت کوتاه‌مدت در یائسگی کاهش دهد، اما اگر سال‌ها پس از یائسگی شروع به اِعمال شود، ممکن است مفید نباشد، چراکه تغییرات تأثیرگذار نورون‌های مغزی بر حافظه و تفکر ممکن است بسیار پیشتر رخ داده باشند.

به یاد داشته باشید که گرچه احتمال بسیاری برای نشان دادن یک ارتباط بیولوژیک (زیست‌شناختی) بین تاریخچه یا همان سابقه باروری و خطر زوال عقل وجود دارد، اما نتایج این یافته‌ها هرگز 100 درصد نیستند و ممکن است به سایر عوامل جسمانی یا تحصیلات، وضعیت اجتماعی - اقتصادی و دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی که مطالعات در نظر نگرفته‌اند نیز مربوط شوند. برای مثال، ممکن است زنانی که سقط‌های جنین بیشتری را تجربه می‌کنند، دارای مشکلات سلامتی دیگری باشند که هم کار تحمل جنین تا پایان بارداری را برای آن‌ها با دشواری همراه می‌سازد و هم احتمال درگیری آن‌ها با پدیده زوال عقل را بیشتر می‌کند. از آنجا که آلزایمر یکی از ده قاتل اصلی غیرقابل‌درمان و معالجه توسط دانشمندان است، نکته مثبت دستیابی به این نتایج، واداشتن دانشمندان به بررسی جدی‌تر و دقیق‌تر این موضوع است که چرا زنان به‌طور خاص در معرض خطر بیشتر ابتلا به زوال عقل هستند، و اینکه مغز زنان و محیط هورمونی حاکم بر بدن آن‌ها در طول زندگی چگونه می‌توانند مغز آن‌ها را در معرض خطر بالاتر یا پایین‌تر ابتلا به زوال عقل در آینده قرار دهند.

نتیجه‌گیری

مشاهدات دانشمندان مبنی بر محافظت مغزی سه‌ماهه اول بارداری (و نه سه‌ماهه سوم) در برابر بیماری آلزایمر است که با وجود بالا رفتن ترشح هورمونی، استروژن کمتری نسبت به اواخر بارداری در بدن تولید می‌شود. این مشاهدات از سازگاری و مطابقت بیشتری با مطالعات ایمونولوژیکی (ایمنی‌شناسی: بررسی انواع واکنش‌های ایمنی جانداران در مقابل آنتی‌ژن‌های بیگانه و روند ایجاد مصونیت در مقابل عوامل بیماری‌زا) برخوردار هستند. آن‌ها 79 مطالعه مورد قبول را بررسی کردند که در مورد حجم کل مغز، حجم هیپوکامپ یا همان اسبَک مغز (Hippocampus) و یا حجم لوب تمپورال معروف به لوب گیجگاهی (Temporal lobe) گزارش می‌دادند. پس از انجام ارزیابی‌های لازم مشخص شد که دخالت برخی عوامل و قرار گرفتن در معرض شرایط نامطلوب قبل از زایمان ممکن است با محدود کردن رشد مغز و ظرفیت ذخیره آن، خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را در آینده افزایش دهد؛ به این معنا که، شرایط نامطلوب قبل از زایمان با تغییرات در رشد و ساختار مغز، کم‌تر شدن حجم مغز در نواحی مرتبط با بیماری آلزایمر و ابتلا به آلزایمر در اواخر عمر مرتبط است. به‌طور خاص، شیوه زندگی؛ قرار گرفتن قبل از زایمان در معرض الکل، مواد افیونی و کوکائین؛ عادات غذایی ناسالم و کمبود مواد مغذی در دوران پیش از بارداری و به‌ویژه در حین بارداری و عدم‌جبران کمبودهای تغذیه‌ای بعد از زایمان؛ میزان استرس و شرایط سخت و ناگوار زندگی؛ هوای آلوده و نرسیدن اکسیژن کافی به مغز،؛ کم‌تحرکی؛ اختلال در عملکرد جفت و کم‌خونی مادر؛ وراثت و برخی عوامل دیگر با کوچک‌تر شدن حجم کل مغز، لوب تمپورال و هیپوکامپ در ارتباط و توأم است. این تغییریافتگی ممکن است منجر به کاهش ذخیره مغز شود که با افزایش خطر زوال عقل همراه است. به‌طور خلاصه، محیط پیش از زایمان به تناسب نامطلوب بودن از ابعاد مختلف (تغذیه‌ای، تنشی و ...) نقشی حیاتی در ایجاد خطر ابتلا به بیماری‌های نورودژنراتیو (Neurodegenerative) در اواخر عمر ایفا می‌کند، بنابراین می‌توان گفت، بارداری نه مطلقا به‌طور ذاتی، بلکه بیشتر بنا بر عوامل محرک و زمینه‌ساز در این دوران می‌تواند با بروز آلزایمر در زنان ارتباط داشته باشد. علیرغم کیفیت کلی نسبتا بالای مطالعات مورد استناد و بررسی، طیف قابل‌توجهی از مواجهه‌های تصادفی با برخی رویدادها، پیامدها، طرح‌های مطالعه و سن در ارزیابی نتیجه تأثیرگذار بودند که نتیجه گزارش‌ها را از حالت مطلق خارج کردند و همچنان متناقض باقی مانده‌اند.

منابع:

 Ncbi، time، bmcneurol، alzheimers sciencedirect