زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : زهرا رومی ، کارشناس ارشد علوم تغذیه

تحریریه زندگی آنلاین : دوران شیردهی، از حساس‌ترین دوره‌های زندگی هر خانم به شمار می‌رود، زیرا علاوه بر مسئولیت‌های معمول، وظیفه مراقبت از نوزادی کوچک و حساس را نیز برعهده دارند. تغذیه نوزاد به کمک شیر مادر، از مهم‌ترین این مسئولیت‌ها بوده و به همین دلیل با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان، این سوال و نگرانی برای خانم‌ها ایجاد می‌شود که آیا روزه گرفتن در شیردهی، می‌تواند بر شیر آن‌ها و در نتیجه وضعیت سلامتی و رشد فرزندشان تاثیر منفی بگذارد یا خیر؟ با ما همراه باشید.

آیا روزه گرفتن در شیردهی، بی‌خطر است؟

پاسخ این سوال در گرو فاکتورهای مهمی همچون سن شیرخوار و سلامت مادر است. به صورت کلی روزه گرفتن در شیردهی در صورتی که شیرخوار زیر 6 ماه سن داشته باشد، ممنوع است، زیرا تغذیه انحصاری و اصلی شیرخواران در 6 ماهه ابتدایی عمر، شیر مادر بوده و بنابراین منبع تغذیه آنان نباید به هیچ عنوان دچار مشکل شود، اما در مورد شیرخوارانی که سن آن‌ها بیشتر از 6 ماه است، به دلیل اینکه می‌توان از تغذیه تکمیلی کمک گرفت، روزه گرفتن در شیردهی، در صورت سلامت مادر، وزن خوب شیرخوار و اجازه پزشک می‌تواند مجاز در نظر گرفته شود.

بیشتربخوانید:

شیرمادر یکتا و بی رقیب

در واقع روزه گرفتن در شیردهی ممکن است چنین مشکلاتی را برای شیرخوار ایجاد کند

 وزن نگرفتن به حد مناسب یا حتی کاهش وزن به دلیل کم شدن تولید شیر مادر و تغییر در محتوای برخی مواد مغذی

 بی‌حال و خواب‌آلوده بودن بیش از حد شیرخوار به دلیل افت انرژی و قند خون

 بی‌قراری و گریه شیرخوار به دلیل گرسنگی

شرایط روزه گرفتن در شیردهی

اگر جزو آن دسته از افرادی هستید، که به هر علت، خواه دلایل مذهبی و خواه با هدف کاهش وزن، تصمیم دارید تا بر خلاف توصیه‌های پزشکی و دینی، در دوران شیردهی روزه بگیرید، بهتر است برخی نکات را رعایت کنید تا احتمال ایجاد هرگونه عارضه برای شما و دلبند کوچک‌تان به حداقل برسد. این موارد عبارت هستند از:

 در وعده‌های افطاری و سحری و همچنین در فاصله مابین افطار تا سحر، به میزان کافی مایعات و خصوصا آب مصرف کنید تا تولید شیر کم نشود.

 بهتر است غذاهایی که برای وعده‌های افطار و سحر انتخاب می‌کنید، متنوع، متعادل و غنی از پروتئین، آهن و کلسیم باشند.

 میوه و سبزیجات و به خصوص میوه‌های آبدار، زیاد بخورید.

 میزان مصرف غذاهای فرآوری شده و خصوصا غذاهایی که سرشار از قند و چربی هستند را به حداقل برسانید.

 بهتر است هر دو الی سه روز یک بار به بدن خود استراحت داده و روزه نگیرید.

 میزان فعالیت روزانه خود را به حداقل میزان کاهش دهید تا خطر کم‌آبی تشدید نشود.

 در صورت مشاهده علائم هشدار در شیرخوار مانند، تقاضای بیش از حد برای خوردن شیر و یا برعکس کاهش تعداد دفعات گرفتن سینه مادر، دفع کم مدفوع و یا دفع کم ادرار (خشک ماندن پوشک)، ادرار تیره یا قهوه‌ای مایل به قرمز در پوشک، بی‌حالی، خواب‌آلودگی و یا بی‌قراری، روزه گرفتن در شیردهی را متوقف کرده و فرزند خود را سریعا به نزد متخصص اطفال ببرید. در صورت بروز علائم نگران‌کننده‌ای مانند احساس تشنگی شدید، سرگیجه، سردرد، خستگی، ادرار غلیظ تیره و خشکی دهان، لب و چشم در خودتان نیز، لازم است روزه را خاتمه دهید.

بیشتربخوانید:

ذخیره کردن شیر

تأثیر روزه‌داری بر ترکیب شیر مادر

پس از بررسی حدود 102 مطالعه انجام گرفته بر تأثیر رژیم غذایی مادر بر ترکیب شیر ترشح شده این طور نشان داده شده است که رژیم غذایی مادر به ویژه اسیدهای چرب و برخی درشت‌مغذی‌ها، ویتامین‌های محلول در چربی و برخی ویتامین‌های محلول در آب از جمله ویتامین‌های گروه B و ویتامین C با محتوای این مواد در شیر تولید شده ارتباط دارند، هرچند مطالعاتی نیز وجود دارند که حجم و ترکیب شیر تولید شده را مستقل از رژیم غذایی مادر دانسته و آن را عمدتا وابسته به روش و تعداد دفعات شیردهی قلمداد می‌کنند. تحقیقات نشان داده‌اند در صورت روزه‌داری در دوران شیردهی سطح ترکیباتی از قبیل روی، منیزیم و پتاسیم در شیر مادر به طور قابل‌توجهی با کاهش روبه‌رو شده و کمتر از میزان توصیه شده لازم در زمان شیردهی خواهد بود. هرچند سطوح برخی از درشت‌مغذی‌ها از جمله ویتامین‌های A و C و E و پروتئین تغییر قابل‌توجهی را نشان نداد که می‌تواند نشانگر عدم تأثیر نامطلوب روزه‌داری بر رشد شیرخواران باشد. از طرفی برخی مطالعات عنوان کردند که روزه‌داری تأثیری بر کمیت و کیفیت شیر مادر ندارد و سنتز شیر مادر در طی ماه رمضان ثابت باقی می‌ماند و در واقع روزه‌داری مادران تغییر معناداری در شاخص‌های رشد شیرخوارانی که منحصرا از شیر مادر تغذیه می‌کنند نداشت.

تأثیر روزه‌داری در دوران شیردهی بر رشد کودک

به خوبی مشخص شده است که کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌شوند، تکامل جسمی، روانی و هوشی بهتری را نسبت به سایر کودکان خواهند داشت. بر همین اساس به نظر می‌رسد استرس‌های متابولیکی که بر مادران شیرده در طی دوران روزه‌داری وارد می‌شود، بتواند به طور بالقوه منجر به تعویق رشد و تکامل در دوران شیرخواری گردد، هر چند مطالعات انجام شده تاکنون این فرضیه را اثبات نکرده‌اند. مطالعات نشان می‌دهند که روزه‌داری با ایجاد تغییرات فیزیولوژیک همچون خواب‌آلودگی، کمبود تمرکز، ضعف و تحریک‌پذیری می‌تواند بر این ارتباط میان مادر و شیرخوار تأثیر‌گذار باشد.

تأثیر روزه‌داری بر سلامت مادران شیرده

وقتی فرد در معرض کم‌آبی قرار می‌گیرد، تحریک حس تشنگی، فرد را به رفع نیاز وادار خواهد کرد. هرچند ممکن است تا زمانی که کمبود آب بدن به میزان 2 تا 5 درصد از حجم بدن کاهش نیابد، این علامت هشدار فعال نشود و بدن با کم‌آبی شدید مواجه شود. مادران شیرده با توجه به تولید شیر به طور کلی نیازمند مصرف مایعات بیشتری در طی روز هستند. روزه گرفتن در شیردهی، ممکن است باعث کاهش سطح انرژی، قند خون و میزان آب بدن مادران شیرده شده و در نتیجه عوارضی همچون سردرد، تحریک‌پذیری، خستگی، بی‌حوصلگی و خواب‌آلودگی، سرگیجه، ضعف عضلانی و ناتوانی بدنی، تنگی نفس و ... را برایشان به دنبال داشته باشد که می‌تواند بر روی روند مراقبت از شیرخوار نیز تاثیر منفی بگذارد.

در شرایطی مانند موارد زیر به مادران توصیه می‌شود به دلیل آنکه در معرض دهیدراتاسیون شدید قرار دارند، روزه نگیرند:

 مادرانی که در نواحی آب و هوای گرم زندگی می‌کند.

 مادرانی که سطح اقتصادی پایین و تغذیه ناکافی دارند.

 مادرانی که دوقلو یا چند قلو را شیر می‌دهند.

 مادران با سن بالای 35 سال.

 مادرانی که همزمان به چند شیرخوار شیر می‌دهند.

 مادرانی که میزان شیر ترشح شده اندک دارند.

 مادرانی که به دلایل پزشکی نیاز به مصرف مکمل‌های غذایی و یا دارویی دارند.

 مادران دارای نوزاد شیرخوار با وزن کم.

 مادران دارای نوزاد شیرخوار بیمار.

بیشتربخوانید:

بایدها و نبایدهای مصرف همزمان شیرخشک و شیرمادر

توصیه‌های تغذیه‌ای لازم به مادران شیرده در طی روزه‌داری

 خودداری از مصرف نوشیدنی‌های دارای کافئین، غذاهای چرب، مواد غذایی فرآوری شده و کربوهیدرات‌های دارای درجه قندی بالا مانند انواع شیرینی‌جات

 استفاده از روغن‌های اشباع نشده، همچون روغن زیتون و کانولا در پخت و پز

 مصرف رژیم غذایی متعادل در زمان افطار و سحر و پرهیز از حذف وعده غذایی

 تأکید بر مصرف کربوهیدرات‌هایی که انرژی را آهسته‌تر آزاد می‌کنند، همچون جو، گندم، جو دوسر، ارزن، آرد سبوس‌دار، حبوبات و عدس

 مصرف مایعات فراوان در ساعت‌های مجاز

 افزایش مصرف غذاهای غنی از فیبر در جهت هضم آهسته‌تر همچون میوه، سبزیجات، سبوس و غلات

و در نهایت فراموش نکنید که اگرچه روزه‌داری، امری مقدس بوده و احساس خوشایندی دارد، اما حتی در شرع و دین نیز، سلامت فرد بر هر چیز دیگری ارجحیت داشته و اهمیت این مساله در دوران شیردهی که شما علاوه بر سلامت خودتان، مسئول سلامت یک فرد دیگر نیز هستید، صد چندان می‌شود و به همین دلیل است که روزه گرفتن در شیردهی، توصیه نمی‌شود.