دکتر سپیده خداوردی : جراح و متخصص زنان – زایمان و نازایی ؛ فلوشیپ لاپاراسکوپی
تحریریه زندگی آنلاین : فیبروم رحمی که میوم یا لیومیوم هم نامیده می‌شود، تومورهای خوش‌خیم (غیر سرطانی) عضله صاف هستند که باعث تغییر شکل یا اندازه رحم می‌شوند. شیوع فیبروم با افزایش سن افزایش می‌یابد شیوع آن در سنین بالای 35 سال، 20 تا 40 درصد می‌باشد. سابقه وجود فیبروم در خانواده نژاد (نژاد آفریقایی - امریکایی)، چاقی و اضافه وزن احتمال فیبروم را در خانم‌ها بالا می‌برد. میوم‌ها در شرایطی که سطح استروژن در بدن بالاست مثل بارداری رشد می‌کنند ولی عمدتاً بعد از یائسگی که تولید استروژن از تخمدان‌ها قطع می‌شود به تدریج کوچک شده و از بین می‌روند. معمولاً فیبروم علامتی ندارد و تنها 10 تا 20 درصد زنان دارای فیبروم را علامت پیدا می‌کنند از جمله قاعدگی‌های دردناک، خونریزی‌های شدید قاعدگی و دفع لخته، درد هنگام نزدیکی و احساس فشار یا پر بودن قسمت تحتانی شکم یا کمردرد، یبوست، نفخ و علائم ادراری ناشی از اثر فشاری رحم، یا فیبروم به روده بزرگ یا مثانه. فیبروم‌ها میتوانند به کوچکی یک نخود یا به بزرگی یک توپ فوتبال باشند. فیبروم‌ها باعث افزایش خطر سرطان نمی‌شوند چرا که تقریباً همیشه خوش‌خیم هستند. فیبروم‌ها معمولاً متعدد هستند ولی به‌صورت منفرد نیز دیده می‌شوند. علت اصلی ایجاد فیبروم نامشخص است ولی در کل مجموعه‌ای از عوامل ژنتیکی، هورمونی و محیطی منجر به تشکیل فیبروم می‌شود علائمی که فیبروم ایجاد می‌کند و همچنین نوع درمان مورد نیاز در هر مورد بستگی به محل فیبروم در رحم و اندازه و تعداد آنها دارد. میوم رحمی معمولاً در قسمت تنه رحم که بافت عضلانی بیشتری دارد ایجاد می‌شود ولی گاهی در جاهای دیگری مثل گردن رحم و به‌طور نادر در بافت‌های اطراف رحم و تخمدان‌ها نیز دیده می‌شوند.
بیشتربخوانید:
چه عواملی در بروز سرطان سینه موثر است ؟
جلوگیری از سرطان سینه با این مواد غذایی
در طي بارداري چه اتفاقي براي فيبروم مي‌افتد؟
فيبروم‌ها در 2 تا 12 درصد زنان باردار ديده مي‌شوند به طور كلي در طي بارداري اندازه فيبروم‌ها افزايش پيدا نمي‌كند و در بارداري مشكل‌ساز نيستند. در صورت افزايش اندازه فيبروم در طي بارداري اين بزرگ شدگي عمدتاً در سه ماهه اول اتفاق می‌افتد گاهي فيبروم‌ها در طي بارداري كوچك مي‌شوند. گاهي در طي بارداري به علت كاهش خونرساني، فيبروم، ماهيت و قوام فيبروم دچار تغيير مي‌شود كه اين تغيير با درد بسيار شديد شكمي و حتي انقباضات رحمي همراه است كه مي‌تواند باعث سقط يا زايمان پيش از موعد گردد. البته اين تغيير ماهيت در افراد غير حامله نيز ديده مي‌شود.
فيبروم رحمي چه اثراتي بر حاملگي دارد؟
برخي از عوارضي كه در حاملگي پيش مي‌آيد و به فيبروم نسبت داده مي‌شود عبارتند از: 1- تغيير شكل حفره رحمي ناشي از ميوم‌هاي اينترامورال يا ساب موكوس كه باعث سقط مي‌شود. 2- بسته به محل و اندازه ميوم، زنان حامله داراي فيبروم ممكن است در معرض خطر بالاتري از نظر زايمان زودرس قرار داشته باشند. 3- به علت افزايش سطح استروژن در طي بارداري فيبروم‌ها ممكن است بزرگ شده و باعث جابجا با جفت و حوادث ناگوار ناشي از جداشدگي جفت شوند. 4- فيبروم‌هاي بزرگي كه فضاي داخلي رحمي را اشغال مي‌كنند مي‌تواند رشد جنين را تحت تأثير قرار داده و حتي باعث سقط يا تغيير شكل اندام‌هاي جنيني شوند. 5- فيبروم‌هاي متعددي كه در بخش تحتاني رحم قرار گرفته باشند مي‌توانند مانع زايمان طبيعي شده و در نتيجه انجام زايمان سزارين اجتناب‌ناپذير باشد. 6- در نهايت فيبروم‌ها به علت اشغال فضاي رحم مانع تحرك كافي جنين شده و باعث تغيير عضو نمايش جنين (با پا بودن جنين يا قرار گرفتن جنين به صورت عرضي داخل رحم) شده كه ميزان زايمان سزارين را افزايش مي‌دهد.
بیشتربخوانید:
علائم خاموش سرطان دهانه رحم را جدی بگیرید
روش‌هاي درماني فيبروم چيست؟
انتخاب روش درماني به متغيرهاي گوناگوني بستگي دارد از جمله سن، بيمار، شدت علائم بيمار، اندازه فيبروم و مهمتر از همه اينكه آيا فرد قصد بارداري در آينده دارد يا خير؟ در بسياري از بيماريان تنها درمان مورد نياز، استفاده از داروهاي مسكن براي كاهش درد مي‌باشد ولي هورمون درماني در گروه ديگري از بيماران يك انتخاب خوب براي جلوگيري از افزايش رشد فيبروم است. مداخله جراحي معمولاً براي فيبروم‌هايي لازم است كه علائم متوسط تا شديدي ايجاد كرده‌اند. بهترين درمان در خانم‌هايي كه درد يا خونريزي و يا ساير علائمي دارند كه به درمان طبي پاسخ نداده و فرد تمايلي به بارداري در آينده را نيز ندارد، «هيستركتومي» يا خارج كردن رحم است كه رحم همراه با فيبروم به طور كامل خارج مي‌شود و به همين دليل به‌هیچ‌وجه امكان عود فيبروم وجود ندارد.
روش‌هاي ديگري كه مي‌توان به اين دسته از بيماران پيشنهاد كرد عبارتند از: 1- تخريب لايه داخلي پوشاننده حفره رحم (آندومتر) با استفاده از ليزر، گرما و يا برداشتن آندومتر با هيستروسكوپ 2- آمبوليزاسيون شريان رحمي كه باعث قطع خونرساني به فيبروم شده و باعث كاهش اندازه و چروكيده شدن فيبروم مي‌شود.
میوم‌های رحمی
فیبروم‌های ساب‌سروز: این فیبروم‌ها عمدتاً در بخش بیرونی دیواره رحم قرار دارند شیوع این فیبروم‌ها حدود 55 درصد است. 1- فیبروم‌های اینترامورال که 45 درصد فیبروم‌های رحمی را تشکیل می‌دهند و در بخش عضلانی رحم قرار گرفته‌اند. 2- فیبروم‌های ساب موکوس یا زیر مخاطی که در مجاورت لایه داخلی پوشانده حفره رحم قرار داشته و به داخل حفره رحم برآمدگی پیدا کرده‌اند. این فیبروم‌ها 5 درصد از کل فیبروم‌های رحمی هستند. همچنین فیبروم‌ها میتوانند با یک پایه به رحم آویزان باشند.
آيا فيبروم‌ها مي‌توانند ميزان باروري را كاهش دهند؟
ازآنجا كه فيبروم رحمي يافته شايعي محسوب مي‌شود، فيبروم در 10 تا 50 درصد زنان نابارور نيز ديده مي‌شود. اگر به صورت كلي بخواهيم در مورد فيبروم و نازايي صحبت كنيم. بايد بگوییم ميوم‌ها بر قدرت باروري يك زن اثرات منفي زيادي ندارند و فقط حدود 3 درصد زنان مبتلا به فيبروم به علت فيبروم‌هاي متعدد يا فيبروم‌هاي بزرگ اينترامورال (فيبروم‌هاي با قطر بيش از 6 سانتي‌متر) و يا فيبروم‌هاي پايه‌دار دچار عارضه و مشكل مي‌شوند. با توجه به توضيحات فوق از آنجائي‌كه تعداد كثيري از خانم‌هايي كه ميوم دارند، نابارور نيستند، بنابراين زوج ناباروري كه فيبروم رحمي هم دارند، ابتدا بايد از نظر ساير علل نازايي و عواملي كه قدرت باروري را كاهش مي‌دهند مورد بررسي دقيق قرار بگيرند و در اين زمينه يك متخصص نازايي بهتر مي‌تواند تعيين كند كه آيا علت كاهش باروري و نازايي در يك زوج فيبروم رحمي است يا خير؟
بیشتربخوانید:
سرطان‌های زنانه‌ای که قابل پیشگیری هستند
چگونه فيبروم رحمي مي‌تواند باعث نازايي شود؟
براي اين مساله تاكنون چندين مكانيسم مطرح شده است.
1- اگر فيبروم در ناحيه سرويكس قرار گرفته باشد مي‌تواند باعث تغيير شكل يا موقعيت دهانه رحم شده در نتيجه مقدار كمتري اسپرم مي‌توانند از سرويكس عبور كرده و به تخمك برسند.
2- تغيير در شكل رحم و افزايش فضاي حفره رحمي كه مانع تحرك كافي اسپرم‌ها شده ميزان لقاح كاهش مي‌يابد.
3- بسته شدن لولههاي رحمي با فيبروم‌هايي كه در مجاورت لولههاي رحمي قرار گرفته باشند كه باز هم مانع رسيدن اسپرم به تخمك رها شده و يا در حركت تخم لقاح يافته به سمت حفره رحم اختلال ايجاد مي‌كنند.
4- اختلال در خونرساني رحم كه باعث اختلال در لانه گزيني رويان در داخل رحم مي‌شود.
حفظ قدرت باروري
اما در خانم‌هايي كه تمايل به بارداري داشته و حفظ قدرت ناباروري در آنها اهميت ويژ‌ه‌اي دارد، روش‌هاي درماني كم تهاجمي‌تري به كار گرفته مي‌شود. شایع‌ترین روش جراحي كه در اين بيماران استفاده مي‌شود ميومكتومي ناميده مي‌شود كه در اين روش فقط فيبروم برداشته شده و رحم‌ترمیم مي‌شود و چون رحم كه منشأ ايجاد فيبروم است همچنان باقي مي‌ماند، در حدود یک‌سوم اين افراد بعدها فيبروم جديدي پيدا خواهند كرده از طرفي ميزان حاملگي بعدي در زناني كه تحت ميومكتومي قرار گرفته‌اند، حدود 40 تا 60 درصد است. البته هيستركتومي و ميومكتومي (خارج كردن رحم و يا فيبروم رحمي) در حال حاضر در ايران به 2 روش انجام مي‌شود: روش مرسوم براي ميومكتومي، جراحي باز شكمي است كه جدار شكم مانند سزارين برش داده مي‌شود و فيبروم خارج مي‌شود و جدار شكم مجدداً دوخته شده و ترميم مي‌شود. روش دوم براي انجام اين جراحي‌ها، روش جراحي لاپاراسكوپيك است كه در اين روش جدار شكم برش داده نمي‌شود و فقط با استفاده از سه يا چهار سوراخي كه در جدار شكم ايجاد مي‌شود، ابزار جراحي را داخل شكم كرده و طي يك روند بسيار ظريف و دقيق، فيبروم رحمي خارج مي‌گردد و در پايان جراحي سوراخ‌هاي جدار شكم بسته مي‌شود. در جراحي‌هايي كه از لاپاراسكوپي استفاده مي‌شود، درد پس از جراحي بسيار كمتر بوده و دوره نقاهت بيمار کوتاه‌تر است. البته براي انجام جراحي هيستركتومي و ميومكتومي با استفاده از لاپاراسكوپ، مهارت جراحي بالاتري مورد نياز است كه خوشبختانه در حال حاضر در ايران نيز امكانات لازم و تخصص و دانش اين جراحي وجود دارد. به طور خلاصه فيبروم‌هاي رحمي بسيار شايع بوده و با مكانيسم‌هاي متعددي از جمله اثر بر لقاح و لانه گزینی قدرت باروري خانم‌ها را كاهش مي‌دهند.
روش‌هاي درماني متعددي براي رفع علائم فيبروم و بهبود ميزان باروري وجود دارد كه انتخاب روش درماني مناسب بستگي به‌شدت و نوع علائم و توصيه‌هاي پزشك شما دارد.
نقش ورزش در سلامتی زنان خانه‌دار
بانوان خانه‌دار برای تضمین سلامتی خود باید به ورزش بپردازند. ورزش سبب ارتقای کیفیت زندگی، ایجاد حس خوب بودن، لذت بردن از زندگی، افزایش توان جسمی و ذهنی می‌شود همچنین از بروز بسیاری از بیماری‌ها از جمله بیماری‌های عضلانی اسکلتی، پوکی استخوان و کمردرد و درد‌های مزمن جلوگیری می‌کند. این دردها در زنان به‌خصوص زنانی که به میانسالی نزدیک می‌شوند و یائسگی و تغییرات هورمونی در آنها رخ می‌دهد بیشتر است. بیماری‌ها و تغییرات میانسالی در بدن زنان به‌خصوص زنانی که به ورزش اهمیت نمی‌دهند و کمتر اهل ورزش هستند به نسبت مردان بیشتر دیده می‌شود. توصیه به زنان خانه‌دار برای انجام فعالیت‌های ورزشی، راه رفتن یکی از تمریناتی است که باعث آمادگی قلبی و عروقی فرد می‌شود. بانوان خانه‌دار بهتر است برای خرید از وسایل نقلیه استفاده نکنند و تا حد ممکن مسیر خرید را پیاده بپیمایند و سرعت خود را در پیاده‌روی افزایش دهند به این صورت که نحوه ایستادن، بالا گرفتن سر، جمع کردن دست‌ها و کاهش طول قدم‌ها کمک می‌کند که سرعت فرد افزایش یابد و کالری بیشتری سوزانده شود. بانوان باید به هر دلیلی در منزل برای خود تحرک ایجاد کنند مثلاً میتوانند در حین صحبت با تلفن راه بروند. جارو کشیدن، شستن ظرف با دست، پاک کردن شیشه‌ها از عواملی است که باعث تقویت عضلات دست و بالاتنه می‌شود.
بانوان خانه‌دار به راحتی در منزل میتوانند ورزش‌های مفید و کوتاه‌مدت انجام دهند. 15 دقیقه و 3 بار در روز ورزش‌هایی نظیر گرم کردن و تمرینات کششی و قدرتی برای تقویت عضلات، افزایش چابکی، سرعت و حفظ تناسب‌اندام مناسب است.
برنامه ورزشی 15 دقیقه‌ای
در جا حرکت کردن و تغییر وضعیت از یک پا به پای دیگر به مدت چند دقیقه سبب گرم شدن بدن و شروع فعالیت ورزشی می‌شود، سپس ورزش‌های کششی مانند کشش عضلات ساق پا، بالا آوردن پاها، کشش عضلات پهلو‌ها، نگاه‌داشتن مچ پاها با دست، حرکات دراز و نشست و انجام تمرینات قدرتی با استفاده از دمبل می‌تواند قدرت عضلات دست‌وپا را افزایش دهد.
به زنان خانه‌دار توصیه می‌شود تا نرمش‌های کششی مثل خم و راست کردن آرنج، چرخش ساعد، کمر و شانه‌ها به طرفین و خم و راست کردن مفصل زانو را در طول روز انجام دهند.
