فرانک سادات حسینی - دانشجوی کارشناسی پرستاری
تحریریه زندگی آنلاین : هنگامی که احتمال مواجهه مادر با بیماری‌ها زیاد است و احتمال بروز بیماری‌های خطرناک و قابل انتقال به جنین وجود دارد و منافع انجام واکسیناسیون بیشتر از خطرات آن است، واکسیناسیون انجام می‌شود. بهترین زمان برای ایمن شدن بدن مادر در مقابل بیماری‌ها قبل بارداری است، ولی در صورت نیاز در دوران بارداری، مادران فقط مجاز به تزریق تعداد محدودی از واکسن‌ها هستند. واکسیناسیون روتین بی‌خطر در دوران بارداری شامل واکسن آنفلوانزای غیر فعال، دیفتری، کزاز و هپاتیت B است. در دوران بارداری تزریق واکسن حاوی ویروس زنده ممنوع است، زیرا این واکسن‌ها می‌توانند خطرات جدی برای جنین به وجود بیاورند.
بیشتربخوانید:
اما و اگرهای واکسیناسیون در بارداری
ایمن و بی‌خطر بودن واکسن‌ها
همه واکسن‌ها از نظر ایمنی توسط انجمن غذا و دارو مورد آزمایش قرار می‌گیرند و در صورت استریل بودن و کارایی مطلوب و بی‌ضرر بودن تایید می‌شوند. ممکن است برخی افراد به بعضی از اجزای واکسن حساسیت داشته باشند. به همین دلیل، خانم‌های باردار باید حتما با پزشک متخصص زنان یا مامای خود مشورت کنند و قبل از هر نوع واکسیناسیون به پرسنل بهداشتی در مورد بارداری خود اطلاع دهند.
واکسن‌هایی كه در دوران حاملگی می‌توان تزریق کرد
دیفتری و کزاز
کزاز بیماری حاد و خطرناکی است که منجر به اسپاسم شدید عضلات می‌شود. این بیماری یک عفونت جدی باکتریایی است که بر سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد. کزاز به دنبال آلودگی زخم‌های عمیق یا حتی بریدگی جزئی پوست با باکتری کلستریدیوم تتانی ایجاد می‌شود. همچنین دیفتری عفونت دستگاه تنفسی فوقانی است که به طور معمول لوزه‌ها و حلق را گرفتار می‌کند، اما می‌تواند حنجره و لایه مخاطی بینی را هم درگیر کند.
برای سلامتی مادر و جنین و پیشگیری از ابتلا به بیماری کزاز و دیفتری در دوران بارداری، واکسن توام دیفتری و کزاز (دوگانه) تزریق می‌شود. واکسن دوگانه بهترین راه حفاظت و پیشگیری در برابر بیماری‌های کزاز و دیفتری است که می‌توانند بیماری‌های شدید و گاها مرگبار باشند. زنان بارداری که واکسن دیفتری - کزاز را در ده سال گذشته تزریق نکرده‌اند، باید طبق دستور پزشک یک دوز واکسن دریافت کنند. این واکسن‌ها از توکسوئید ساخته می‌شوند و تزریق آنها در بارداری بی‌خطر است. با این حال، توصیه می‌شود بعد از دریافت هر نوع واکسنی به مدت 15 دقیقه در مرکز بهداشتی بمانید، تا در صورت بروز عوارض جانبی واکسن، اقدامات درمانی لازم انجام شود.
بیشتربخوانید:
مادران باردار در شرایط کرونایی چگونه مراقب خود باشند؟
آنفلوانزا
آنفلوانزا یک عفونت ویروسی است که عمدتا بینی، گلو، برونش و گاهی اوقات ریه‌‌ها را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. به زنانی که در فصل آنفلوانزا یعنی از آبان تا اسفند ماه باردار خواهند شد، تزریق واکسن آنفلوانزا توصیه می‌شود، چرا که ابتلا به آنفلوانزا خطر بروز عوارض جدی در دوران بارداری را افزایش می‌دهد. این واکسن علاوه بر اینکه بر سلامت مادر تاثیر می‌گذارد، برای حفاظت از نوزاد از ابتلا به آنفلوانزا نیز مفید است، چرا که آنتی‌بادی‌های تولید شده می‌توانند وارد بدن نوزاد شده و او را تا چند ماه بعد از تولد از ابتلا به آنفلونزا محافظت کنند. واکسن آنفلوانزا از ویروس کشته شده ساخته می‌شود، بنابراین برای مادر و کودک بی‌خطر است. معمولا توصیه می‌شود واکسن آنفلوانزا در نیمه دوم شهریور ماه و پیش از شروع فصل سرما تزریق شود. سه ماهه دوم و سوم بارداری زمان مناسبی برای تزریق این واکسن است. واکسن آنفلوانزا مانند تمامی واکسن‌هایی که وجود دارد، دارای عوارضی می‌باشد که ممکن است به طور موقت در شخص بروز کند، اما پس از مدت زمان نسبتا کوتاهی از بین می‌رود. برخی از این عوارض عبارتند از: سر درد، تعریق، درد عضلات و مفاصل، گاهی تب و لرز، ضعف و خستگی و سرخی در محل ترزیق. لازم به ذکر است مادر باردار برای اطمینان از صلاحیت خود برای تزریق واکسن مربوطه، حتما با یک متخصص زنان و زایمان مشورت نماید.
هپاتیت B
نوعی بیماری عفونی ویروسی در انسان است که ویروس هپاتیت HBV) B) عامل آن است. بیشترین آسیب این بیماری متوجه کبد است. کبد، یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین غدد داخلی بدن است که وظایف مهمی را به عهده دارد. از مهم‌ترین وظایف این عضو می‌توان به مواردی مانند دفع سموم، ساختن پروتئین‌های حیاتی، تنظیم مصرف قند خون، سوخت و ساز چربی‌ها و ساخت برخی هورمون‌های ضروری اشاره کرد. کبد کارکرد پیچیده‌ای دارد و اختلال کبد بر روی سایر سیستم‌های بدن نیز تاثیر می‌گذارد و باعث بیماری می‌شود. این اختلال ممکن است در اثر عوامل مختلفی از جمله ویروس‌ها، داروها، الکل، سموم، فعال شدن غیرطبیعی سیستم ایمنی بدن (بیماری اتوایمیون) ایجاد شود. عفونت ویروس هپاتیت B می‌تواند به هپاتیت حاد یا مزمن، سیروز و یا سرطان کبد منجر شود. این ویروس با نام اختصاری HBV شناخته شده و از طریق تماس با فرآورده‌های خونی آلوده، منی و سایر مایعات بدن گسترش می‌یابد. هپاتیت B می‌تواند از طریق مادر آلوده، به جنین نیز منتقل شود. این انتقال در زمان زایمان رخ می‌دهد. راه دیگر انتقال این بیماری، که بسیار شایع است، از طریق سوزن و سرنگ آلوده به خون فرد مبتلا می‌باشد. در صورتی که وسایل پزشکی خوب استریل نشده باشند می‌توانند این بیماری را منتقل کنند. همچنین رابطه جنسی محافظت نشده و غیر ایمن با فرد مبتلا به بیماری، از روش‌های انتقال هپاتیت B است. برای پیشگیری از هپاتیت B واکسن ایمن آن تزریق می‌شود. با انجام واکسیناسیون نوزادان و افراد در معرض خطر و شناسایی به موقع بیماران و درمان آنها می‌توان این عفونت را در جامعه کنترل کرد و از بروز و پیشرفت سیروز و سرطان کبد پیشگیری نمود .به دلیل اینکه ویروس هپاتیت B برای مادر و جنین خطرناک است، زنانی که در معرض خطر ابتلا به هپاتیت B قرار دارند، می‌توانند در دوران بارداری واکسینه شوند. این واکسن حاوی آنتی‌ژن‌های سطحی ویروس هپاتیت B بدون قدرت ایجاد عفونت است و خطری برای جنین در بر ندارد. پزشک معمولا برای کسانی که به دلیل شغل یا سبک زندگی در معرض این ویروس هستند، تزریق این واکسن را توصیه می‌کند. همچنین توصیه می‌شود تمامی زنان باردار، آزمایش غربالگری هپاتیت B را انجام دهند، زیرا ممکن است زنان باردار به این بیماری مبتلا باشند، اما این موضوع را ندانند.
بیشتربخوانید:
چکاپ و واکسن های قبل از بارداری
واکسن‌هایی که در دوران بارداری نمی‌توان تزریق کرد
تزریق واکسن‌های حاوی ویروس زنده مانند سرخک، اوریون و سرخجه (سرخجه بیماري ویروسـی اسـت کـه معمـولا بـه طـور شـایع کودکان را گرفتار می‌کند و سبب بروز علائم خفیفـی در آنـان می‌گردد، اما آنچه که بر اهمیت بیماري سـرخجه مـی‌افزایـد و لزوم مبارزه با آن را ایجاب می‌کند، احتمال ابتلاي زنان بـاردار به ویژه در سه ماهه اول بـارداري اسـت کـه بـا عوارضـی ماننـد سقط، مرگ جنین و نقایص مادرزادي شدید در جنـین همـراه اسـت کـه تحـت عنـوان سـندرم سـرخجه مـادرزادی شناخته می‌شود و توصیه می‌شود این واکسن تا سه ماه بعد از حاملگی تزریق شود و تا حد امکان در دوران بارداری تزریق نشود) و آبله‌مرغان در دوران بارداری ممنوع است، زیرا این واکسن‌ها به دلیل دارا بودن ویروس زنده، سبب افزایش خطر انتقال بیماری‌ها به جنین و بروز خطرات جبران‌ناپذیری برای جنین می‌شود و ممکن است عوارضی چون سقط، زایمان زودرس و ناهنجاری‌های جنینی ایجاد کنند. اگر مادران به دنبال تزریق این واکسن‌ها هستند، باید با مشورت با پزشک متخصص و پس از بارداری این‌کار را انجام دهند.
