دکتر غزاله اسلامیان : دکتری تخصصی علوم تغذیه ، عضو هیئت علمی گروه تغذیه بالینی و رژیم درمانی دانشکده علوم تغذیه و صنایع غذایی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
تحریریه زندگی آنلاین : در چهار قسمت گذشته به اهمیت تغذیه والدین برای طلایی‌تر شدن 1000 روز اول زندگی فرزندشان، قبل از تولد، اشاره کردیم. در این قسمت به اهمیت تغذیه مادر در دوران شیردهی و نحوه شیردهی خواهیم پرداخت. تغذیه مناسب شیرخواران باید قبل از بارداری با تغذیه سالم مادر و افزایش آگاهی او شروع شود. در ادامه، مراقبت‌های ضروری برای بارداری سالم، زایمان ایمن و حمایت‌های پس از زایمان برای شروع به موقع و تداوم تغذیه با شیر مادر، اهمیت دارند.
تغذیه با شیر مادر علاوه بر اثرگذاری بر سلامت نوزاد و همچنین سلامت دوران‌های بعدی زندگی، موجب پیوند عاطفی مادر و کودک می‌شود و در تکامل روانی و اجتماعی کودکان در آینده نقش پررنگی دارد. از دیگر فواید شیردهی برای سلامت مادر می‌توان به جلوگیری از خونریزی، کاهش وزن مناسب پس از زایمان، کاهش استرس، فاصله‌گذاری در تولد فرزندان و پیشگیری از ابتلا به سرطان‌های پستان و تخمدان اشاره کرد. تغذیه انحصاری با شیر مادر زیربنای سلامت و بقاء کودک است، زیرا تغذیه‌ای ضروری، بی‌نظیر و بدون جایگزین برای رشد و تکامل کودک فراهم می‌کند، بنابراین مادران باید با آمادگی وارد دوره شیردهی شوند و به نکات تغذیه‌ای زیر دقت ویژه کنند و با رعایت این توصیه‌ها، علاوه بر تأمین نیازهای بدن، شیر کافی برای تغذیه نوزاد خود داشته باشند.
بیشتربخوانید:
1000روز سـرنوشت‌ساز (قسمت اول)
توصیه‌های تغذیه‌ای برای مادران شیرده
نیاز به انرژی در شش ماهه اول شیردهی 330 كیلوكالری در روز و در شش ماهه دوم 400 كیلوكالری در روز افزایش می‌یابد.
در دوران شیردهی نیاز به پروتئین در شش ماهه اول و دوم شیردهی روزانه 25 گرم افزایش می‌یابد.
مادران شیرده باید از همه گروه‌های غذایی به میزان نیاز مصرف کنند.
به‌هیچ عنوان وعده‌های غذایی را حذف نکنند.
همراه با وعده‌های غذایی از گروه لبنیات (شیر، ماست و دوغ کم‌نمک) استفاده کنند.
مادران شیرده باید حداقل به اندازه 2 قوطی کبریت گوشت پخته شده و یک لیوان شیر یا ماست به رژیم غذایی قبل از بارداری خود اضافه نمایند.
در صورت امكان حداقل هفته‌ای 2 بار از ماهی در رژیم غذایی خود استفاده کنند.
از روغن‌های کلزا و زیتون مصرف کنند.
در طول روز مایعات كافی (حدود 12-8 لیوان) دریافت شود.
از گروه میوه‌ها و سبزی‌ها به مقدار کافی دریافت شود.
از مصرف زیاد قهوه و سایر مواد غذایی حاوی کافئین (از قبیل نوشابه‌های سیاه، شکلات و چای پر رنگ) پرهیز نمایند.
از مصرف داروهای گیاهی بدون تجویز پزشک خودداری نمایند.
از استرس و اضطراب تا حد امکان در دوره شیردهی پرهیز نمایند.
بیشتربخوانید:
1000روزسرنوشت‌ساز(قسمت دوم)
اگر مادر شیرده، احساس می‌كند هنگامی كه یك ماده غذایی خاص مصرف می‌كند، موجب ناراحتی كودك شیرخوار می‌شود، باید به مدت سه روز از خوردن آن ماده غذایی پرهیز کند و بعد از سه روز آن ماده غذایی را دوباره دریافت کند.
در صورتی كه مجدداً كودك شیرخوار احساس ناراحتی كرد، آن ماده غذایی باید از رژیم غذایی مادر حذف شود. از جمله این مواد غذایی می‌توان به بادام زمینی، پیاز، سیر، غذاهای پرادویه و تند اشاره كرد.
بلافاصله پس از زایمان تماس پوستی با نوزاد برقرار شود و شیردهی طی ساعت ابتدایی تولد باید آغاز شود. مادران باید دانش کافی درباره مزایای تغذیه با شیر مادر داشته باشند. آموزش شیردهی بعد از زایمان و اختصاص زمان کافی برای مادر و آموزش جنبه‌های عملی تغذیه با شیر مادر توسط کارکنان بیمارستان نقش بسیار مهمی در افزایش اعتماد به نفس مادران دارد.
اگر طی هفته‌های ابتدایی، نوزاد قادر به مکیدن سینه مادر نباشد، شیر باید با رعایت بهداشت دوشیده شود و با قاشق به شیرخوار داده شود.
اگر بعد از تولد در شیردهی تأخیر اتفاق افتد، سینه‌ها ممکن است متورم و دردناک شوند. اگر شیرخوار به خوبی سینه مادر را نمی‌گیرد، مادر باید به او کمک کند، زیرا در برخی مواقع، شیرخوار در موقعیتی متفاوت، سینه مادرش را بهتر می‌گیرد و برخی مواقع مادر با شکل دادن به سینه خود می‌تواند به شیرخوار کمک کند.
اهمیت تغذیه با شیر مادر
تغذیه انحصاری با شیر مادر به عنوان اولین روش برای ایمن‌سازی کودکان، حفاظت در برابر عفونت‌های تنفسی، اسهال و سوء‌تغذیه را فراهم می‌کند و همچنین دارای اثر حفاظتی در برابر چاقی و برخی از بیماری‌های غیر واگیر در مراحل بعدی زندگی است. شیر مادر تا انتهای یک سالگی غذای اصلی کودک است و پس از آن تا 2 سالگی و حتی بعد از آن نقش تغذیه مکمل و کمکی را برای شیرخوار دارد. شیر مادر به ویژه شیر آغوز (کلستروم) که در ساعات ابتدایی پس از تولد از سینه مادر ترشح می‌شود، حاوی مواد مغذی و آنتی‌بادی‌های لازم برای مقابله با عفونت‌ها است که کودک با هیچ غذای دیگری این مواد مغذی با ارزش را نمی‌تواند دریافت کند.
سوء‌تغذیه در دو سال اول زندگی سبب ابتلا به بیماری‌ها و افزایش احتمال مرگ و میر و اختلال در تکامل ذهنی و حرکتی می‌شود. روش‌های نامناسب تغذیه دوران شیرخوارگی از علل اصلی سوء‌تغذیه در این دوران است که منجر به افزایش مرگ و میر کودکان زیر پنج سال و همچنین ابتلا به بیماری‌های عفونی و تشدید آن‌ها می‌شود، بنابراین با سرمایه‌گذاری و حمایت برای گذر ایمن از 1000 روز اول، این اطمینان حاصل می‌شود که کودکان شروع مناسبی با تغذیه مطلوب دارند و زیربنای اصولی برای سلامت آینده خواهند داشت.
شروع اولیه و به موقع تغذیه با شیر مادر در ساعات اولیه زندگی و تداوم تغذیه انحصاری با شیرمادر در شش ماه اول زندگی، می‌تواند سلامت شیرخواران را تضمین کند. مادری موفق به تغذیه انحصاری شش ماهه با شیرمادر خواهد شد که مهارت عملی و اعتماد به نفس کافی داشته باشد و از مشورت با افراد متخصص استفاده کند.
