زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

ندا سوید؛ دانشجوی کارشناسی ارشد علوم تغذیه دانشگاه علوم پزشکی تهران، دکتر نیاز محمدزاده هنرور؛ استادیار دانشکد علوم تغذیه و رژیم شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران

ناباروری چیست؟

ناباروری مشکلی است که این روز‌‌ها خیلی از زوج‌‌های جوان را درگیر خود کرده است.

ناباروری به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود که دسته اولیه به بیمارانی گفته می‌شود که تا به حال سابقه بارداری نداشتند و دسته ثانویه بیمارانی هستند که قبلا بارداری موفق داشته‌اند و ناباروری را پس از حاملگی‌‌های قبلی تجربه می‌‌کنند.

علل ناباروری می‌‌تواند مربوط به مرد یا زن و یا هر دو باشد و یا اینکه توجیه  و دلیل مشخصی نداشته باشد که به ان ناباروری با علت نا مشخص می‌‌گویند.

حدود 40 درصد از مشکلات بارداری مربوط به مردان  می‌‌باشد که از علل آن می‌‌توان به مواردی همچون علل ژنتیکی، ناهنجاری‌‌های ساختمانی و اندامی،  بیماری‌‌های عفونی، اختلالات هورمونی، اختلالات مربوط به اسپرم و عوامل محیطی مانند الودگی‌‌ها و استرس اکسیداتیو اشاره کرد.

اختلالات مربوط به تولید اسپرم سر دسته علل ناباروری در مردان می‌باشد و به همین دلیل درمان ان حائز اهمیت است.

جهت ارزیابی باروری مردان  از انالیز اسپرم می‌شود که این ازمایش در چندین نوبت صورت می‌گیرد.

روش‌‌های کمک باروری زیادی امروزه جهت درمان ناباروری استفاده می‌شود که هزینه‌‌های درمانی زیادی را به زوجین جوان تحمیل می‌کند، در عوض استفاده از درمان‌‌های دارویی هم هزینه کمتری دارد و هم قابل دسترس‌تر برای تعداد بیشتری از زوجین می‌باشد.

تغذیه و ناباروی

تغییر در رژیم غذایی  می‌‌تواند بر کیفیت اسپرم‌‌ها اثر گذاشته  و قدرت باروری در مردان را تقویت کند.

داشتن یک رژیم غذایی متعادل و متنوع  سرشار از مواد مغذی که حاوی مقدار زیادی ماهی، سبزیجات، غلات سبوس‌دار و آنتی‌اکسیدان‌‌ها باشد می‌‌تواند مستقیما بر فعالیت اسپرم‌‌ها اثر گذاشته و از نقایص اسپرمی جلوگیری نماید.

کیفیت اسپرم تا حد زیادی به مقدار آنتی اکسیدان‌‌های موجود در رژیم غذایی بستگی دارد که قدرت و سلامت اسپرم را تضمین می‌‌کنند.

در این میان جایگزینی روغن‌‌های مایع و غیر اشباع گیاهی به جای روغن‌‌های جامد هیدروژنه که دارای اسید‌‌های چرب ترانس هستند حائز اهمیت است.

افراد باید زمانی که قصد بارداری دارند مواد غنی از این ریز مغذی‌‌ها را مصرف کرده و در صورت کمبود و بنابر نظر متخصص ممکن است نیاز به مصرف مکمل‌‌های غذایی نیز باشد.

مواد مغذی که امروزه  به عنوان درمان خوراکی منجر به بهبود پارامتر‌‌های تعداد و تحرک اسپرم می‌شود شامل ال-كارنیتین، آرژینین، روی و همچنین آنتی اكسیدان‌‌های بی‌شماری مانند سلنیوم، ویتامینB 12، كوآنزیمq 10،Vit E،Vit C  می‌باشد که  در ادامه مطلب مفصلا به نقش ال- کارنیتین اشاره خواهیم کرد.

ال- کارنیتین

ال كارنیتین از مشتقات اسید آمینه لیزین و  متیونین و ماده ای غذایی است كه در گوشت و لبنیات یافت می‌شود این ماده اولین بار درسال 1905 از گوشت گاو جدا شد که البته که به طور طبیعی در بدن انسان  نیز تولید می‌شود.

کارنیتین در کلیه و کبد تولید و در بافت‌های عضلانی، قلب، مغز و اسپرم ذخیره می‌شود. سلول‌های بدن برای سنتز کارنیتین به ویتامین‌هایC، B6 و B3 نیاز دارند.

اما می‌‌توان آن را از منابع غذایی حیوانی مانند گوشت قرمز، لبنیات و آواکادو نیز دریافت کرد. غذاهای گیاهی منبع خوبی برای این ماده نمی‌باشند.

بعضی افراد به دلیل عدم توانایی بدنشان برای تولید و رساندن آن به بافت‌ها، دچار کمبود این ماده می‌شوند.

نقش این ماده در بدن  بتا اکسیداسیون اسید‌‌های چرب بلند زنجیر می‌‌باشد.  در واقع  اسید‌‌های چرب بلند زنجیر پس از فعال شدن بدون وجود ال- کارنیتین قادر به عبور از میتو کندری جهت تولید انرژی نیستند. 

کارنیتین در محافظت از DNA و غشای سلول  در برابر رادیکال‌‌های آزاد نیز نقش دارد. از مزایای مصرف ال- کارنیتین  می‌‌توان اثر چربی سوز، بهبود عملکرد ورزشکاران استقامتی، کاهش وزن، ناباروری مردان، کاهش استرس اکسیداتیو را نام برد.

برخی از عوارض جانبی ال- کارنیتین که تاکنون گزارش شده شامل: استفراغ، حالت تهوع، سردرد، اسهال، آبریزش بینی، بی‌قراری و مشکل خواب می‌‌باشند که اغلب آنها خفیف تا متوسط، و آسان برای مقابله است و در صورت مشاهده باید با پزشک در میان گذاشته شود.

نقش ال- کارنیتین در ناباروری

ناباروری مشكل جدی  است كه در 7 درصد از جمعیت مردان وجود دارد. تقریباٌ 60 درصد این موارد ایدیوپاتیك هستند و وابسته به اختلالات تولید اسپرم می‌‌باشند.

برخی از عوامل محیطی و تغذیه‌ای می‌‌توانند با ایجاد اثرات منفی بر روی اسپرماتوژنز منجر به ناباروری در مردان گردند.

بالاترین غلظت كارنیتین در بدن انسان در اپیدیدیم با غلظتی 2000 برابر غلظت آن در خون  است.

تقریباً از اوایل دهه 90 تحقیقات متعدد در مورد تاثیر ال كارنیتین بر ناباروری با علت ناشناخته در مردان انجام شده است که كاهش سطح كارنیتین را درمایع منی در مردان نابارور نشان داده‌اند.

کارنیتین از عواملی است که نقش مهمی در تحرک اسپرم دارد، لذا کمبود آن می‌‌تواند قدرت باروری مرد را کاهش دهد.

یکی از عوامل تاثیر گذار که دلیل عمده ناباروری در مران می‌‌باشد استرس اکسیداتیو است.غلظت رادیکال‌‌های آزاد اکسیژن در مایع منی مردان نابارور افزایش یافته که منجر به تخلیه ذخایر ATP  اسپرم و از دست دادن قدرت حرکت آنها می‌شود.

کارنیتین به عنوان آنتی‌اکسیدانی طبیعی جهت تولید انرژی از اسید‌‌های چرب بلند زنجیر فاکتوری ضروری می‌‌ باشد همچنین این ماده نقش حیاتی در بالغ شدن اسپرم‌‌ها در مجرای تولید مثلی مردان دارد.

ال- کارنیتین می‌‌تواند با جلوگیری از تشکیل رادیکال‌های آزاد، سلول‌‌ها  را در برابر پراکسیداسیون لیپیدی محافظت نماید.

در واقع تحرك، بلوغ اسپرم و فرآیند اسپرماتوژنیك تحت تاثیر تامین انرژی اسپرم  می‌باشد که کارنیتین به دلیل غلظت بالای مایع اپی دیدیمی و تسریع متابولیسم چربی‌‌ها جهت تولید انرژی نقش کلیدی در باروری و متابولیسم اسپرم ایفا می‌کند.

همچنین شواهد نشان می‌‌دهند که شروع حرکت اسپرم  با افزایش ال- کارنیتین در اپیدیدیم و سلول‌‌های اسپرم  در ارتباط است.

دانشمندان ایتالیایی در مطالعه‌ای دریافتند در مردانی که برای 4 ماه روزانه 3 گرم ال – کارنیتین مصرف کردند، تعداد و کیفیت اسپرم‌ها افزایش یافت و میزان بارداری همسران آن‌ها تا 20 درصد افزایش یافت و همچنین در مطالعه دیگری که در ایران دریافت روزانه 2 گرم ال- کارنیتین به مدت دو ماه توسط مردان نابارور منجر به افزایش معنی‌داری در غلظت و حرکت کلی اسپرم شد.

در آخر می‌‌توان به این نکته اشاره نمود که انتی اکسیدان درمانی و به ویژه استفاده از ال- کارنیتین می‌‌تواند به عنوان روشی غیر هورمونی در مردانی که منشا ناباروری آنها استرس اکسیداتیو و رادیکال‌‌های آزاد می‌‌باشد مورد استفاده قرار داد.