دكتر سعید حسینی؛ متخصص رژیم‌درمانی
همه خانم‌هایی كه دچار اختلالات خوردن هستند، می‌خواهند روزی بچه‌دار شوند؛ ولی نگرانند كه به خاطر مشكل‌شان، نتوانند باردار شوند. بعضی از آنها می‌ترسند كه نتوانند جنین‌شان را در رحم تغذیه كنند، زیرا آن قدر غذا نمی‌خورندكه خودشان خوب تغذیه شوند؛ چه رسد به فرزندشان. همه این نگرانی‌ها معقول است. اگر چه بسیاری از خانم‌های دچار اختلالات خوردن می‌توانند باردار شوند، ولی سه عامل زیر با تخمك‌گذاری تداخل می‌كند و می‌تواند سبب ناباروری شود. 1) وزن بسیار پایین 2) ورزش شدید 3) غذاخوردن نامنظم . اگر فردی هر یك از مشكلات بالا را دارد، بهتر است به دنبال درمان پزشكی- روانی باشد نه به دنبال درمان ناباروری. اگر خانمی كم‌وزن است، به شدت ورزش می‌كند یا برنامه غذایی نامنظمی دارد، باید بداند كه نه تنها بارداریش تحت تأثیر واقع می‌شود، بلكه ممكن است روی رشد جنین در طی 9 ماه بارداری هم اثر بگذارد.
آیا من آماده بارداری هستم؟
بهترین راه این است كه خانم‌های دچار اختلالات خوردن، قبل از بارداری روی بهبود خود متمركز شوند؛ زیرا كسانی كه با علائم این اختلال، وارد مرحله بارداری می‌شوند، نسبت به افرادی كه علائم‌شان رو به بهبود بوده است، تفاوت‌هایی دارند؛ مثلاً: الف) در طول بارداری علایم‌شان تشدید می‌یابد. ب) در طی بارداری، افزایش وزن خواهند داشت. ج) احتمال تولد نوزاد با وزن كمتر از حد طبیعی در آنها بیشتر است. اگر مادر باردار، افزایش وزن خوبی در دوران بارداری نداشته باشد، جنین در حال رشدش نمی‌تواند خوب وزن بگیرد (وزن طبیعی نوزاد: 5/4- 5/2 كیلوگرم می‌باشد). هر تغییری، حتی مطلوب، روی توانمندی‌های ما در مراحل مختلف زندگی تاثیر می‌گذارد و نیازمند این است كه ما پذیرای شرایطی جدید و متفاوت باشیم. 9 ماه بارداری هم شرایط متفاوتی است كه به جسم و روح مادر باردار استرس وارد می‌كند. بنابراین خانم‌های دچار اختلالات خوردن باید سعی كنند كه استرس بیماری‌شان را به استرس طبیعی بارداری، اضافه نكنند و با بهترین شرایط وارد این مرحله شوند.
آیا بیماری من در اثر بارداری، تشدید می‌شود؟
معمولاً تغییرات هورمونی، پیش از افزایش وزن مربوط به دوران بارداری ایجاد شده و باعث خستگی و تهوع می‌شود. اگر فردی دچار اختلالات خوردن است و خوب غذا نمی‌خورد تهوع صبحگاهی برای او یك مشكل بسیار جدی محسوب می‌شود، زیرا تهوع، خوردن را مشكل تر می‌كند و معضل آنها دو چندان می‌شود. خانم‌های دچار اختلالات خوردن نسبت به زنان سالم، دوره‌های تهوع واستفراغ طولانی‌تری دارند؛ بنابراین لازم است افرادی كه در گذشته یا حال دارای سابقه اختلالات خوردن هستند، حتماً پزشك خود را در جریان بگذارند تا بتوانند از درمان‌های پزشكی مناسب بهره بگیرند.
آیا بارداری باعث بهبود من می‌شود؟
علائم بعضی خانم‌ها، حداقل در حین بارداری كمتر می‌شود كه می‌تواند موقتی و گذرا باشد. بارداری و معجزه تكامل زندگی در برخی خانم‌های دچار اختلالات خوردن، سبب می‌شود كه آنها مواظب خودشان باشند وخود را خوب تغذیه كنند. یعنی بارداری، آنها را به سمت درست هدایت می‌كند. ولی برای بهبود كامل بیماری، چیزی فراتر از كم شدن علائم لازم است. بهبود، به معنای عدم شروع علائم بعد از تولد نوزاد و توانایی مقابله با استرس‌ها بدون گرسنگی، پرخوری است. دیده شده است كه این خانم‌ها در طول دوران بارداری، دوره‌های گرسنگی، پرخوری و رفتارهای پاكسازی كمتری (نسبت به دوران قبل از بارداری) دارند. وقتی علائم بیماری تحت كنترل باشد، جنین در حال رشد، شانس بیشتری برای بقا دارد.
آیا نوزاد من، تحت تأثیر قرار می‌گیرد؟
اگر مادر در دوران بارداری، درحال جنگ با علائم بیماری باشد (به خصوص وقتی كه علائم شدید است)، نوزاد نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد و احتمال بروز خطرات زیر افزایش می‌یابد: 1- احتمال سقط جنین 2- احتمال نقایص جنین مثل لب شكری شدن 3- احتمال بروز عوارض پس از زایمان 4- احتمال تولد نوزاد كم‌وزن. ناگفته نماند كه افزایش وزن مادر تنها ناشی از جنین نیست، بلكه توده عضلانی رحم افزایش می‌یابد، سینه‌ها بزرگ می‌شوند، فعالیت و اندازه غده تیروئید بیشتر می‌شود و حجم خون مادر برای تأمین ذخایر خونی نوزاد افزایش پیدا می‌كند.
چگونگی افزایش وزن در طی بارداری
جدول زیر، میزان افزایش وزن طبیعی یك خانم باردار را بر اساس BMI قبل از بارداری و در طول 9 ماه بارداری نشان می‌دهد. همان طور كه مشاهده می‌كنید، زنانی كه خیلی لاغرند، در طول بارداری افزایش وزن بیشتری دارند.
دوران پس از بارداری
اگرچه برخی خانم‌ها به علت بهبود در دوران بارداری حال‌شان بهتر می‌شود، ولی در بسیاری نیز بعد از تولد نوزاد، دوباره به همان رفتارهای اختلالات خوردن بر می‌گردند. بسیاری شروع به گرفتن رژیم‌های كاهش وزن و محدود كردن دریافت غذا می‌كنند و برخی از این مادران، حتی دریافت غذایی نوزادشان را كاهش می‌دهند، زیرا می‌ترسند نوزادشان چاق شود؛ در حالی كه رشد و تكامل نوزاد بسیار حیاتی است و باید به خوبی تغذیه شود. بنابراین لازم است كه این مادران، متخصصان اطفال را در جریان بیماری خود بگذارند و اطلاعات كافی را در مورد نیازهای غذایی نوزادشان از پزشك و كارشناسان تغذیه دریافت كنند. در ضمن، فرد دیگری باید برنامه غذا دادن به نوزادشان را كنترل كند. بعد از تولد نوزاد، درمان خانم‌های دچار اختلال خوردن نباید قطع شود، زیرا آنها به محافظت و مراقبت بیشتری در این دوران نیاز دارند. در مورد تاثیر بیماری مادران روی فرزندان‌شان، تحقیقات چندانی صورت نگرفته است؛ ولی نتایج دو مطالعه روی مادران دچار پرخوری عصبی در مقایسه با مادران سالم به شرح زیر بود:
مادران دچار پرخوری عصبی: الف) بیشتر احتمال محدود كردن غذای نوزادشان را دارند. ب) در طی دوره‌های پرخوری وانجام رفتارهای پاكسازی، به فرزندشان بی‌توجهی می‌كنند. ج) مشكلات زیادی در رابطه با تغذیه فرزندان‌شان دارند. د) استرس بیشتری در مورد وزن و اندام فرزند خود دارند.
