زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

مسعود رضوانی

آمارهای سازمان‌های جهانی بهداشت و درمان حکایت از این دارند که 15 در صد افراد دارای مشکل ناباروری می‌‌باشند. تحقیقات اخیر در آمریکا نشان دهنده این است که روند ناباروری در مردان نیز موازی با زنان سیر صعودی با شیب و سرعت بسیار تندی دارد.

زندگی ماشینی این روزها، استفاده مکرر از داروهای شیمیایی، استفاده از مکمل‌های ورزشی و... تنها بخشی از مواردی هستند که ما خود مشکل ناباروری و اسپرم زنده را برای خود رقم می‌‌زنیم. در این مقاله سعی بر آن داریم تا با نگاهی موشکافانه از دیدگاه طب سنتی به بررسی مشکل ناباروری در آقایان بپردازیم.

مردانی که در معرض ناباروری هستند

یک فرد نابارور یا از ابتدا و به صورت ژنتیکی نابارور می‌‌باشد و یا تحت تاثیر بیماری‌های مختلفی که در دوران زندگی خود با آنها مواجه می‌‌گردد نابارور می‌‌گردد. البته در آقایان بیماری‌ها و نوع شرایط زندگی از مهمترین مشکلات ناباروری ذکر می‌‌گردند.  اولین آنها اختلال توانایی جنسی است.

در بسیاری از افراد دیده می‌‌شود که ضعف جنسی و ناتوانی در برقراری یک رابطه سالم را بسیار نادیده می‌‌گیرند در حالیکه اولین گام به سوی داشتن یک باروری سالم داشتن همین ارتباط صحیح و منظم است و  شرط لازم برای باروری طبیعی، رابطه جنسی منظم است.

از دیگر  دلایل ناباروری در مردان می‌‌توان به: بیماری‌های دوران كودكی مثل جراحی‌هایی كه اطراف بیضه انجام می‌شود، بالا بودن بیضه و بیماری واریكوسل، اختلالات هورمونی به صورت اختلال در هورمون‌های هیپوفیز یا هورمون‌های جنسی، رشد نامناسب بیضه‌ها، اختلالات ژنتیك مثل كوچك‌بودن بیضه، برخی عفونت‌های مزمن كه در عملكرد بیضه اختلال ایجاد می‌كند مثلا «سل» كه لوله‌های انتقال‌دهنده اسپرم را از بین می‌برد، برخی داروها، برخی عفونت‌های دستگاه تناسلی مثل سوزاك به شرطی كه موجب تنگی مجرا شود و مانع خروج شود و بیماری‌های تب‌دار طولانی‌مدت كه بر نطفه‌سازی تاثیر می‌گذارد ‌(علت آن است كه اسپرم در بیضه در درجه حرارتی پایین‌تر از درجه حرارت بدن فعالیت پیدا كند و این حرارت بالا و طولانی‌مدت باعث از بین‌رفتن اسپرم‌ها شود) اشاره کرد.

همچنین برخی از بیماری‌های ژنتیك و بیماری‌هایی كه با اختلالات بویایی و هورمونی همزمان هستند. بعضی از بیماری‌ها كه موجب ایجاد ترشحات غلیظ در بدن می‌شوند، سرفه‌های خشك، اختلالات ریوی و اختلالات بیضوی به صورت ترشحات غلیظ و برخی از مشاغل. افرادی كه در معرض مواد آسیب‌رسان به بیضه‌ها قرار دارند مثل انواع حشره‌كش‌ها وقتی به صورت مدام باآن تماس داشته باشند یا مثل كسانی كه در كارخانه‌های تولید این مواد هستند.

دیدگاه کلی ناباروری

در روزگاران قدیم هرگونه ناباروری به جنس زن نسبت داده می‌‌شد. این دیدگاه در آن زمان تا حدودی صحیح بنظر می‌‌رسید (هر چند که در آن زمان مردان نیز گاها با مشکل ناباروری مواجه بودند). اما با گذشت زمان و تغییر سبک زندگی، حال وارد دوره‌ای از زمان شده‌ایم که مردان و زنان از لحاظ مشکل بارداری با یکدیگر برابری می‌‌کنند.

تحقیقات گویای این می‌‌باشند که از هر 100 زوج جوان ایرانی كه ازدواج می‌كنند 15 نفر آنها از ناباروری رنج می‌برند. یعنی در كشور ما كه سالانه یك میلیون ازدواج ثبت می‌شود، حدود 150 هزار زوج، به زوج‌های نابارور اضافه می‌شود.

تخمین‌ها نشان می‌دهد در ایران حدود 3 میلیون زوج نابارور وجود دارد. و از سوی دیگر پیش‌بینی می‌‌گردد این آمار در سال 1400 به 6 میلیون زوج نابارور برسد. بنابراین لزوم اجرای یک برنامه پیشگیرانه در مراحل بالاتر و با رویکرد درمانی در سال‌های اخیر ضروری به نظر می‌‌رسد.

تعریف زوج نابارور

در بسیاری از موارد از آنجایی که افراد تعریف صحیح و مشخصی از ناباروری ندارند، پس از چند بار اقدام به ارتباط برقرار کردن و باردار نشدن نمی‌دادند که آیا نابارور هستند و نیاز به بررسی دارند یا خیر. بطور معمول اگر یك زوج پس از گذشت یك سال از ازدواج‌شان، بدون پیشگیری از بارداری و با وجود رابطه جنسی منظم، باردار نشود نابارور نامیده می‌‌شوند و نیاز به بررسی دارند.

البته در اینجا توصیه می‌‌گردد که هر کدام از زوجین پیش از ازدواج حداقل برای یک مرتبه از لحاظ صحت و زنده بودن اسپرم و میزان کافی آن و همچنین صحت و سلامت تخمدان، رحم و تخمک‌ها چکاپ گردند زیرا درمان در مراحل پیش از ازدواج به مراتب راحتر و امکان پذیرتر می‌‌باشد.

ناباروری به دو شکل ناباروری مطلق و ناباروری نسبی تعریف می‌‌گردد. ناباروری‌های مطلق آن دسته از ناباروری‌هایی هستند که پس از طی کردن مراحل درمانی و اصلاحی باز بارداری صورت نخواهد گرفت. اما ناباروری‌های نسبی آن دسته از ناباروری‌هایی هستند که پس از یک دوره درمانی و اصلاحی منجر به باروری می‌‌گردند. با توجه به این مطالب ذکر شده تا اینجای مقاله می‌‌توان این نتیجه‌گیری را کرد که هرگونه ناباروری ارزش بررسی و دنبال کردن یک روند درمانی مشخص و هدف‌دار را دارد.

ناباروری از دیدگاه طب سنتی

در کتب طب سنتی با کلمه‌ای روبرو می‌‌شویم با عنوان عقر یا عسرالحبل که به معنای نازایی می‌‌باشد. در طب سنتی نیز مانند طب مدرن زمانی که با یک زوج نازا مواجه می‌‌شویم اولین گام بررسی این موضوع است که آیا نازایی از جانب جنس مرد می‌‌باشد و یا از جانب جنس زن و این مسئله مستلزم آن است که زوجین یک سری آزمایشات کامل مرتبط با این مسئله را انجام دهند. در گام بعدی اگر هر کدام از زوجین دارای مشکل بودند می‌‌بایست براساس اصول شش‌گانه سلامتی (سته ضروریه) باشد.

سته ضروریه، اصول شش‌گانه عبور به سلامتی است که می‌‌بایست این اصول را جهت درمان در مورد افرادی که دچار عقر می‌‌باشند قدم به قدم پیش برد. درمان‌ها در این بین در بسیاری از موارد بسیار پیچیده می‌‌باشند. اصول سته ضروریه اصولی می‌‌باشد که تمامی پزشکان طب سنتی می‌‌بایست به آنها آگاه بوده و درمان‌های اختصاصی به روش طب سنتی همگی می‌‌بایست بر مبنای این اصول باشد.

اصول سته ضروریه اصولی شش‌گانه می‌‌باشد که نتیجه آن حفظ و باز گردانی سلامتی است. این اصول شامل عواملی است که بدون آنها نه تنها سلامتی، بلکه حیات میسر نیست. جالینوس می‌‌فرماید: اگر سته ضروریه، کمیت و کیفیتش آن‌طور که شایسته است و در حد اعتدال حفظ شود، اسباب سلامتی هستند.

سته ضروریه شامل این شش امر است: هوا و هر آنچه که بدان تعلق دارد، خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها و زیر مجموعه‌هایش مانند انواع غذاها، رعایت ترتیب در خوردن غذا و... ، حرکت و سکون نفسانی و آنچه که در آن بحث می‌‌شود مانند غضب، شادی، ترس، غم و... ، حرکت و سکون بدنی و مباحث مرتبط با آن، خواب و بیداری و در آخر احتباس و استفراغ و مباحثی که در آن مطرح می‌‌شود مانند جماع و حیض. حال می‌‌خواهیم این اصول را برای فردی که دچار ناباروری است پیاده کنیم.

استفراغ و احتباس

به طور روزمره در بدن مواد زایدی ایجاد می‌‌شود که لازم است از راههای خروجی که طبیعت تعبیه کرده است دفع گردد، در طب سنتی ایران به این پدیده استفرا یا رهایی و فراغت بدن از مواید زاید گفته می‌‌شود. احتباس یعنی نگه داشتن موادی که برای بدن ضروری است به حد مورد نیاز.

تعادل عملکرد این دو پدیده باعث تضمین سلامتی می‌‌باشد. اهمیت موضوع استفراغ و دفع به این دلیل است که گاهی عدم دفع سبب بالا رفتن دمای بدن می‌‌گردد و این بالا بودن دمای بدن در طولانی مدت بر نطفه‌‌سازی تاثیر می‌‌گذارد زیرا همانگونه که پیش از این نیز ذکر شد درجه حرارت بالا سبب از بین رفتن اسپرم‌ها می‌‌گردد.

البته این تنها یکی از دلایل اهمیت دفع در داشتن یک باروری سالم می‌‌باشد و حکما برای ارتباط یک دفع سالم و باروری دلایل زیادی ذکر کرده‌اند (مانند عفونت‌هایی که ممکن است گریبانگیر دستگاه گوارش و تناسلی فرد گردد).

اعراض نفسانی

حالات روحی و روانی مانند خشم، نگرانی، غم، خجالت و ترس نیز مانند بقیه اعمال، جزء اعمال طبیعی بدن می‌‌باشند و بروز هر یک از این حالات موجب تعادل در مزاج اصلی انسان می‌‌گردد و سلامتی و سعادت بشر را به ارمغان می‌‌آورد. افزایش و کاهش این حالات که مستقیم و غیر مستقیم روی متابولیسم، گردش خون، تنفس، ترشحات دستگاه گوارش و غدد داخلی و عضلات تاثیر دارند می‌‌توانند معضلات و مشکلات پیچیده جسم و روان را برای انسان به وجود بیاورند.

شاید در ابتدا اعراض نفسانی در مسئله باروری بسیار بی اهمیت بنظر برسند اما باید توجه داشت که اعراض نفسانی ارتباط مستقیم با مسائل هورمونی یک فرد دارند .بنابراین داشتن یک محیط آرام و به دور از هرگونه تنش عصبی و استرس می‌‌تواند نقش بسیار پر رنگی در ارتباط با بارداری یک فرد داشته باشد. در نظر داشته باشید که استرس و تنش‌های عصبی به شدت تنظیمات هورمونی را در یک فرد بهم می‌‌ریزند.

هوا

استشمام و تنفس هوای سالم می‌‌تواند دو نقش را در باروری داشته باشد. اولین آن جلوگیری از بیماری‌هایی است که ناشی از هوای ناپاک می‌‌باشند. تنفس هوای ناپاک موجب ایجاد ترشحات غلیظ در بدن می‌‌شود، سرفه‌های خشک، اختلالات ریوی و بیضوی را به همراه دارد.

استشمام حشره‌کش‌ها و یا علف‌کش‌های کشاورزی به‌طور مستقیم یکی از دلایل تهدید کننده اصلی باروری در آقایان می‌‌باشند. دیگر جنبه اهمیت استشمام هوای پاک حفظ مواد سالم و ضروری برای بدن است که داشتن این مواد برای یک باروری موفق قطعا یک شرط اساسی محسوب می‌‌شود.

حرکت و سکون

یکی از اصولی که در باروری موفق بسیار به آن تاکید شده است داشتن یک آمادگی جسمانی مطلوب است. این آمادگی جسمانی که مدیون تحرک و ورزش می‌‌باشد از لحاظ دیگر بر روی وزن ایده‌آل و متناسب تاثیر می‌‌گذارد و همانگونه که آمارها نشان  می‌‌دهند درصد باروری موفق در افرادی که ورزش مداوم دارند و از بی‌تحرکی و سکون پرهیز می‌‌کنند بسیار بیشتر و بالاتر است. تحرک و ورزش همچنین باعث تنظیم هورمون‌های بدن می‌‌گردد و آنها را از لحاظ میزان و مقدار به یک حد مطلوب و ثابت می‌‌رساند.

خواب و بیداری

نقش میزان خواب مطلوب و کافی بر هیچ فردی پوشیده نیست. هورمون کورتیزول یکی از هورمون‌هایی هست که ارتباط مستقیم با خواب و احساس خستگی و یا شادابی فرد دارد. بنابراین یک خواب با طول مدت کافی و همچنین عمق مناسب می‌‌تواند گویای یک وضعیت ثابت و مطلوب در بدن فرد باشد.

بیداری طولانی مدت موجب تضعیف اسپرم‌ها می‌‌گردد. فردی که طولانی مدت بیدار است دارای توان جنسی و جسمی کم و پایین است بنابراین نمی‌تواند یک رابطه منظم و سالم را برقرار کند. توصیه می‌‌شود که زوجین حداقل از 6 ماه پیش از اقدام به بارداری نسبت به وضعیت خواب و بیداری خود حساس شده، و در صورتی که احساس می‌‌کنند از این لحاظ دچار مشکل می‌‌باشند حتما تحت نظر یک پزشک متخصص به بررسی وضعیت خود بپردازند.

خوردن و آشامیدن

خوردن و آشامیدن برای آمادگی یک مرد برای باروری خود یک مقاله جداگانه می‌‌طلبد. فرد می‌‌بایست با توجه به مزاج خود یک رژیم غذایی مناسب را با مشورت پزشک و یا درمانگر طب سنتی برای خود تعریف کند. مصرف بی‌رویه غذا می‌‌تواند باعث بر هم خوردن مزاج فرد در دوران پیش از بارداری گردد و متناسب با آن دچار بیماری‌های اختلال مزاج می‌‌گردد. این بیماری‌ها نیز به نوبه خود باعث تضعیف اسپرم و جلوگیری از یک باروری موفق می‌‌گردند.

بطور کلی در مورد رژیم غذایی می‌‌توان اینگونه بیان کرد که نیاز بدن به کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و ویتامین‌ها در دوران پیش از بارداری به حداکثر میزان خود می‌‌رسد. نقش مصرف میوه‌ها مخصوصا میوه‌هایی با طبع گرم و میزان کربوهیدرات بالا مانند موز و انبه در این دوران بسیار روشن است.

از مصرف نوشیدنی‌های الکلی می‌‌بایست در دوران پیش از بارداری پرهیز کرد. نوشیدنی‌های الکلی به شدت باعث تضعیف اسپرم می‌‌گردند اما از سوی دیگر مصرف آب میوه‌ها تا آنجایی که باعث بیماری‌های گوارشی ناشی از اسید آب میوه‌ها نگردد و یا مصرف آب خالص و پاک که خود سبب یک دفع مناسب سموم از بدن و تضمین سلامت کلیه‌ها می‌‌گردد در این دوران بسیار موثر و مشخص است.