دکتر اصغر نعمتی
به انگیزه روز مادر
ولادت حضرت صدیقه کبری فاطمه زهرا(س) بهانه‌ای است تا نقش مهم مادران را در جنبه‌های مختلف زندگی و حیات اجتماعی مورد بررسی قرار دهیم.
خانواده، جامعه‌ای کوچک است که هر عضو آن به نحوی بر دیگری تاثیر می‌گذارد.
در این تاثیر متقابل، مجموعه‌ای شکل می‌گیرد که آمیزه‌ای از اعتقادات، آداب، رسوم و ارزش‌های اخلاقی، عاطفی و اجتماعی است.
رشد کودکان در این نهاد نیز بیشتر متاثر از همین ارزش‌گذاری‌ها و گرایش‌ها است.
از این‌رو خانواده به عنوان یکی از عوامل موثر در رشد، به شمار می‌رود.
اما در محیط خانواده نقش مادران و تاثیر تربیتی آنها بر کودکان در سنین خردسالی بسیار موثرتر از سایر اعضاست.
مادران الگوی رفتاری فرزندان هستند و هر عملی که انجام دهند، از سوی فرزندان مورد تقلید قرار گرفته و در نحوه رفتار آنها با دیگران تاثیر می‌گذارد.
در واقع مادران با رفتار خود قادرند به منش کودکان در آینده جهت دهند و آنان را منطبق بر ارزش‌های مورد پذیرش خود تربیت کنند.
بنابراین آنچه در چارچوب ساختن آینده و کیفیت آن اهمیت دارد، این است که تفکر و اندیشه مادران در محیط خانواده چگونه است.
مادری که به اصول و ارزش‌های اعتقادی پایبند است، قادر است نسلی را تربیت کند که چنین ویژگی‌هایی داشته باشد.
اگر واقعا اعتقاد داریم که کار متکی بر سرمایه ملی یگانه راه رشد و توسعه همه جانبه ایران عزیز در آینده است، باید این اعتقاد را که بی‌تردید ریشه در باورهای دینی هم دارد، در میان مادران نهادینه کنیم و یکی از راه‌های این کار نیز تـأسی کردن به بانوی دو عالم حضرت صدیقه طاهره(س) است که در طول زندگی به عنوان الگوی دینی و اعتقادی، چنان با جدیت نسبت به امور منزل همت می‌کردند و طوری در انجام کارها جدی بودند که نقل است روزی رسول خدا(ص) بر ایشان وارد شد و دید دستان مبارکش از شدت فشار آسیاب دستی (دستاس) تاول زده است.
مادران ایرانی اگر با چنین الگویی به کار و تلاش نگاه کنند، نسلی که برای آینده ایران اسلامی تربیت خواهند کرد، نسلی پرتلاش، فعال و اهل کار خواهد بود.
این را از این باب می‌گویم که نسل جوان و نوجوان امروز در بسیاری موارد و البته در نقاط شهری به گونه‌ای تربیت شده‌اند که آنگونه باید با کار و تلاش آشنا نیستند و مشق سعی و کوشش و کار را در محیط خانواده و به ویژه زیرنظر مادران، به خوبی انجام نداده‌اند.
بسیاری از خانواده‌های شهری، این روزها با جوانانی مواجهند که حتی در پیش پا افتاده‌ترین امور خانواده، کمتر مشارکت می‌کنند.
آنها حتی از خرید نان برای منزل یا کارهایی در این سطح هم سرباز می‌زنند و برخی تنها به مصرف‌کنندگان صرف در محیط خانواده تبدیل شده و آمادگی ورود به عرصه کار و تلاش اجتماع را ندارند.
این در حالی است که تربیت سنتی فرزندان در محیط‌های خانوادگی ایران در نسل‌های گذشته، مبتنی بر آموزش عملی تلاش و کوشش بوده است.
در گذشته‌های نه چندان دور، کودکان از سنین بسیار پایین در یک تقسیم‌بندی جنسی، به ایفای نقش‌های محوله در محیط خانه می‌پرداخته‌اند.
دختران از کودکی و به تأسی از مادر گوشه‌هایی از کارهای سبک منزل را به عهده گرفته و طوری پرورش می‌یافتند که با رشد سنی، کم‌کم به نقطه‌ای می‌رسیدند که قادر بودند همه کارهای منزل را با کیفیتی که مادر انجام می‌داد، به سامان برسانند و پیش از رسیدن به سن جوانی، مهارت‌های خانه‌داری و آشپزی و بچه‌داری را کاملا آموخته بودند و برای برعهده گرفتن نقش همسری و مادری در خانواده‌ای نوپا آمادگی کامل داشتند.
پسران نیز به همین نسبت در محیط خانه آموزش عملی کار و تلاش می‌دیدند و به گونه‌ای رشد می‌کردند که مرحله به مرحله فرهنگ کار و تلاش و فعالیت در آنها نهادینه می‌شد و در این راه مدیریت مادران در سنین کودکی فرزندان بسیار اهمیت داشت؛ چرا که آنان بیشترین ارتباط را در سنین ابتدایی عمر با فرزندان داشتند و با مدیریت خود راه آشنا شدن فرزندان را با کار و تلاش هموار می‌کردند.
فرزندانی که از زیردست چنین مادرانی بیرون می‌آمدند، فعال و کوشا بودند و هرگز در محیط‌های اجتماعی و در پذیرش نقش‌هایی که به کار و فعالیت بسیار نیازمند بودند، دچار اشکال نمی‌شدند.
اکنون اما برخی جوانان و نوجوانان در محیط‌های خانوادگی به گونه‌ای رفتار می‌کنند که به نظر می‌رسد تناسبی با نقش‌های آتی آنها در جامعه ندارد.
مشارکت ندادن نوجوانان و جوانان در امور و تکالیف خانوادگی و ایجاد نوعی تنبلی در ایشان، زنگ خطر را برای پرورش نسلی نامتناسب با اهداف جامعه رو به رشد اسلامی‌مان به صدا درآورده است و این مادران هستند که باید نخستین نقش آفرینی را در راه اصلاح این وضعیت به عهده بگیرند؛ روز مادر، روز تقدیر از نقش‌های گوناگون مادران در محیط خانواده است و امیدواریم با نگاه هوشمندانه ایشان، نسل آینده، نسلی پویا و فعال در راه اعتلای ایران اسلامی باشد.
