روزنامه جوان : خرید و فروش گونه‌های جانوری وحشی مثل مار آبی، لاکپشت، سمندر لرستانی ممنوع است، اما هر سال با نزدیک‌شدن به شب عید بازارش داغ می‌شود، گویا انگار نه انگار خرید و فروش‌شان «ممنوع» اعلام شده‌است!
مردم برای تماشای این موجودات جمع می‌شوند و برخی از کودکان به خانواده‌هایشان اصرار می‌کنند آن‌ها را برایشان بخرند. در این میان افرادی هستند که برای خاص شدن سفره هفت‌سین‌شان این جانوران را انتخاب می‌کنند تا به خیال خود با آن به دیگران پز بدهند؛ وگرنه چه دلیل دیگری می‌تواند داشته باشد که یک نفر برای سفره هفت‌سین شب عیدش لاکپشت، مار آبی یا سمندر لرستانی بخرد؟!
هنوز بیش از نیم ماه تا عید مانده‌است، اما در برخی از بازارچه‌ها یا در میان بساط دستفروشان، مار‌های آبی و لاک‌پشت‌های کوچک در کنار ماهی‌های قرمز خودنمایی می‌کنند و در نبود نظارت کافی از سوی سازمان محیط‌زیست به راحتی و آزادانه خرید و فروش می‌شوند. آنطور که مشخص است سازمان محیط‌زیست در زمینه خرید و فروش این گونه‌های جانوری ممنوعه تنها به چند هشدار و اطلاعیه بسنده کرده‌است، زیرا نظارت یا برخوردی در این خصوص دیده نمی‌شود. به همین دلیل خبرنگار «جوان» با فعال حقوق حیوانات، دکتر تنوع‌زیستی و دامپزشک گفتگو کرده‌است تا علت رونق این بازار ممنوعه و آسیب‌های ناشی از آن را بررسی کند.
جرمی که کسی از ارتکاب آن نمی‌ترسد!
سپهر سلیمی، فعال حقوق حیوانات درباره نبود نظارت کافی از سوی سازمان محیط‌زیست برای خرید و فروش گونه‌های جانوری ممنوعه در شب عید می‌گوید: «هر چند سازمان حفاظت محیط‌زیست وظیفه نظارت بر این بازار را دارد و باید با متخلفان برخورد کند، اما متأسفانه این سازمان به قدر کافی نیرو و توان ندارد و به همین دلیل نمی‌تواند با متخلفان برخورد کند، همانطور که در محیط‌های حفاظت‌شده نیز به قدر کافی محیط‌بان ندارد و هنگام درگیری با شکارچیان زورش به آن‌ها نمی‌رسد.»
سلیمی با بیان اینکه افرادی که از این بازار ممنوعه نفع می‌برند، قدرت بسیار زیادی دارند تا جایی که زور مردم، نیرو‌های مردمی و سازمان حفاظت محیط‌زیست به آن‌ها نمی‌رسد، اظهار می‌دارد: «سودجویان، گونه‌های جانوری ممنوعه را به صورت منفعت‌طلبانه از طبیعت شکار و وارد بازار می‌کنند. در مقابل برخی از افراد که حس تنوع‌طلبی دارند و می‌خواهند متفاوت باشند، این جانوران را می‌خرند. در نتیجه این حیوانات سرنوشت دردناکی را تجربه می‌کنند و در نهایت هم می‌میرند.»
این فعال حقوق حیوانات به ضرورت آگاه‌سازی مردم هنگام مواجهه با بازار خرید و فروش گونه‌های جانواری غیرخانگی اظهار می‌دارد: «طبق مشاهدات میدانی برخی از خانواده‌ها نه‌تن‌ها تمایلی به خرید مار آبی و سمندر لرستانی ندارند، بلکه حتی برای سفره هفت‌سین خود نیز ماهی قرمز نمی‌خرند، آن‌ها از گل و سیب قرمز برای سفره هفت‌سین خود استفاده می‌کنند و دغدغه حفاظت از این حیوانات و محیط‌زیست را دارند. البته تعداد این خانواده‌ها کم است و نیاز به گسترش چنین تفکری در میان تمام خانواده‌ها داریم تا این بازار ریشه‌کن شود؛ بنابراین هنوز خیلی راه داریم و باید برای آگاه‌سازی عموم مردم تلاش کنیم و به آن‌ها بگوییم این موجودات، وسیله و کالا نیستند و نباید به عنوان ابزار برای دکوراسیون خانه‌ها استفاده شوند.»
او به ضعف صدا و سیما در فرهنگ‌سازی حمایت از حقوق حیوانات به خصوص ماهی قرمز اشاره می‌کند و می‌گوید: «متأسفانه هنوز صدا و سیما در برنامه‌های عید نوروز خود، ماهی قرمز در سفره هفت‌سین دارد و این تبلیغ اشتباه در پرمخاطب‌ترین رسانه کشور به تصویر کشیده‌می‌شود. حتی در کارت پستال‌ها و بیلبورد‌ها نیز تصاویر ماهی قرمز در تنگ کشیده شده‌است و خانواده‌ها نیز بی‌توجه به اهمیت سرنوشت این موجودات آبزی اقدام به خرید آن‌ها می‌کنند.»
سلیمی تصریح می‌کند: «متأسفانه نگاه‌ها به ماهی قرمز، مار ماهی و لاکپشت مثل نگاه به سیر و سماق سر سفره هفت‌سین است. همچنین قیمت ارزان این موجودات باعث می‌شود برای صاحبانشان هیچ ارزشی نداشته باشند. در صورتی که مردم با یک موجود زنده طرفند که حق حیات و حق زیست دارد و سزاوار زندگی هستند، اما در بدترین شرایط ممکن نگهداری می‌شوند تا جایی که مثلاً ماهی قرمزی که می‌تواند بیش از ۱۵ سال زنده بماند در خانه‌ها زجرکش می‌شود و در نهایت پس از چند روز یا چند هفته می‌میرد.»
او در پاسخ به این سؤال که قانون از این حیوانات چه حمایتی می‌کند، می‌گوید: «متأسفانه جای خالی «قانون حمایت از حیوانات» که خواسته ۲۰ ساله حامیان حیوانات و محیط‌زیست است به شدت حس می‌شود. علت عمده حمایت از ماهی قرمز، مار آبی، سمندر لرستانی و لاکپشت نیز شامل نبود قانون حمایت از حیوانات است که نیاز به توجه بیشتر مسئولان دارد.»
سلیمی به نبود برخورد‌های کافی و بازدارنده با افرادی که اقدام به خرید و فروش گونه‌های ممنوعه جانوری می‌کنند نیز انتقاد می‌کند و می‌گوید: «در حالی که اعلام می‌شود خرید، فروش و نگهداری از حیواناتی مثل مار آبی و سمندر جرم است و با متخلفان به شدت برخورد خواهد شد، می‌بینیم که این قانون به درستی اجرا نمی‌شود و نظارت کافی نیز روی آن وجود ندارد. به همین دلیل است که مردم باور نمی‌کنند که خرید این جانوران جرم است و با این چرخه اشتباه همراه می‌شوند.»
این فعال حقوق حیوانات می‌افزاید: «حتی اگر برخوردی نیز در این زمینه صورت گرفته‌باشد، اخبار مؤثری در این رابطه منتشر نمی‌شود به همین دلیل مردم به آگاهی کافی نمی‌رسند و کسی از ارتکاب این جرم ترس و واهمه‌ای ندارد.»
خطر انقراض سمندرها
در همین رابطه صیاد شیخی ئیلانلو دکترای تنوع زیستی دانشگاه تهران می‌گوید: «سمندرها، مار‌های آبی و لاک‌پشت‌ها که بازار خرید و فروش‌شان در شب عید داغ می‌شود، گونه‌های متعلق به طبیعت هستند و هر کدام نقشی را در اکوسیستم ایفا می‌کنند. با شکار این گونه‌های جانوری در وهله اول، آسیب جدی به جمعیت‌شان در طبیعت وارد می‌شود و منجر به کاهش جمعیت‌شان خواهد شد. پس از آن نیز گرفتن و فروختن آن‌ها برای سفره هفت‌سین و آکواریوم‌ها به سلامت این گونه‌های جانوری آسیب می‌زند و منجر به مرگشان می‌شود، چراکه گونه‌های بسیار حساسی هستند. در نهایت نیز به دلیل دستبرد انسان به طبیعت این جانوران، اکوسیستم با اختلال شدیدی مواجه خواهد شد.»
او نسبت به انقراض این دسته از گونه‌های جانوری هشدار می‌دهد و می‌گوید: «اگر شکار‌های غیرمجاز سمندرها و سایر گونه‌های جانوری ممنوعه ادامه پیدا کند و مانع از بازار خرید و فروش آن‌ها نشوند، به‌طور حتم ادامه چنین روندی سبب انقراض این گونه‌ها خواهد شد. متأسفانه طی سال‌های گذشته، جمعیت سمندر‌های لرستانی کاهش چشمگیری داشته و از آنجایی که این گونه‌ها مختص ایران است، با انقراض آن‌ها نمونه مشابهی از آن در دنیای وجود ندارد.»
شیخی ئیلانلو به ضعف فرهنگ‌سازی برای حمایت از حیوانات اشاره می‌کند و می‌گوید: «در تمام این سال‌ها رویکرد سازمان محیط‌زیست استفاده از ظرفیت مردمی نبوده‌است و کمترین اهمیت به آموزش و فرهنگ‌سازی داده شده‌است. باید این مسئله مورد توجه و بازنگری قرار گیرد و در خصوص حمایت از حیوانات و عدم خرید گونه‌های جانوری ممنوعه آگاهی‌های لازم به مردم داده‌شود.»
او به مسئله رهاسازی این گونه‌های جانوری در طبیعت و ایجاد مشکلات بزرگ‌تر برای محیط‌زیست نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «در مرحله اول باید با خرید و فروش این گونه‌های جانوری برخورد و در مرحله دوم نسبت به رهاسازی آن‌ها در طبیعت هشدار داده شود. حتی اگر قرار باشد این حیوانات در طبیعت رها شوند باید زیر‌نظر کارشناس آن موضوع و براساس دستورالعمل مراجع ذی‌صلاح صورت گیرد، در غیر این صورت دود ناشی از این کار زیان بار به چشم همه ما خواهد رفت.»
جانورانی ناقل بیماری سالمونلا و سل!
از آنجایی که گرفتن، خرید و فروش مار آبی، سمندر لرستانی و لاکپشت، ممنوع اعلام شده‌است و بر سلامت آن‌ها هیچ نظارتی نیست، اغلب این حیواناتی بیمار هستند و مشکلات انگلی و قارچی زیادی را برای صاحبان خود به همراه دارند. در همین رابطه دکتر ایمان معماریان، دامپزشک حیات‌وحش و مشاور سازمان جهانی حفاظت از حیات وحش به خبرنگار «جوان» می‌گوید: «حیواناتی مثل مار آبی، سمندر و دیگر موجودات از این قبیل که شب عید بازار خرید و فروش‌شان داغ می‌شود به هیچ‌وجه خانگی نیستند و مردم باید نسبت به خرید آن‌ها تجدیدنظر کنند. این حیوانات از طبیعت شکار می‌شوند و شرایط بهداشتی ندارند. از آنجایی که هیچ نظارتی برای سلامت آن‌ها نیست، ممکن است که بیماری‌ها در این موجودات تشدید و به صاحبانشان منتقل شود.»
او درباره بیماری‌هایی که مار آبی، لاکپشت و سمندر می‌توانند به انسان منتقل کنند، می‌گوید: «خزنده‌هایی مثل لاکپشت و مار یا دوزیست‌هایی مثل سمندر می‌توانند ناقل بیماری سالمونلا باشند. این موجودات بدون هیچ علائمی می‌توانند بیماری‌های مختلفی را به افراد و به خصوص بچه‌ها منتقل کنند. این بیماری‌ها برای افرادی که سیسستم ایمنی ضعیفی دارند می‌تواند بیماری جدی‌تری را به وجود آورد.»
معماریان ادامه می‌دهد: «از آنجایی که این جانوران از طبیعت برداشت می‌شوند و هیچ نظارتی بر سلامتی آن‌ها وجود ندارد، آن‌ها می‌توانند انگل‌های پوستی و بیماری‌های قارچی و مشکلات باکتریایی و ویروسی بسیاری را انتقال دهند و مشکلات زیادی را برای خریداران خود به همراه داشته باشند.»
این دامپزشک در واکنش به اینکه برخی مدعی می‌شوند، چند روز بیشتر قرار نیست این جانوران را در خانه نگه دارند و قرار نیست اتفاقی برایشان بیفتد می‌گوید: «حتی یک دقیقه هم برای انتقال بیماری از حیوانات به خریداران‌شان کافی است. حتی ماهی‌های قرمز که برای سال نو خریداری می‌شوند، علاوه بر اینکه می‌تواند بیماری سالمونلا را منتقل کند می‌تواند باعث ایجاد سل پوستی در میان افراد نیز شود. همچنین بیماری باکتری و انگلی متفاوت و مختلفی از این گونه‌های جانوری به انسان منتقل می‌شود که حتی یک بار مواجهه با آن‌ها نیز می‌تواند افراد را بیمار کند، بنابراین مردم باید نسبت به این موارد آگاه باشند و عید خود را تنها به دلیل خریدن یک موجود زنده خاص برای سفره هفت سین خراب نکنند.»
