دکتر حسین رهنمائی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه تهران
حضرت فاطمه زهرا (س)، دختر پیامبر اکرم (ص) و از والاترین شخصیت‌های مؤنث جهان اسلام دیگر بانویی است که مورد اشاره آیات قران قرار گرفته است.
زهرا، صدیقه، محدثه، بتول، سیدة نساء العالمین، از القاب او و ام ابیها کنیه مشهور اوست.
مورخان در مورد تاریخ تولد آن حضرت اختلاف دارند. برخی تولد او را در سال پنج پیش از بعثت و برخی دیگر که اغلب آرای مورخان شیعه هستند وی را متولدسال پنج بعد از بعثت دانسته‌اند.
فاطمه (س) در دوران کودکی خود و دوران تبلیغ پدر و آزار واذیت‌های فراوان مشرکان مکه نسبت به او را از نزدیک شاهد بود.
در خلال دوران محاصره مسلمانان در شعب ابی طالب درد یتیمی را به دلیل فوت مادر خود خدیجه (س) تجربه کرد.
او که به وضوح تنهایی پدر را احساس می‌کرد سعی کرد تا جای خالی مادر که پشتیبان عاطفی و روحیه بخش پیامبر بود را پرکند.
شاید از همین رو بود که پیامبر (ص) درباره او فرمود: "او مادر پدرش است". با افزایش خشونت و فشار مشرکان بر مسلمانان، پیامبر اکرم (ص) و مسلمانان بالاجبار تصمیم به هجرت به مدینه گرفتند.
چند روز پس از هجرت پیامبر، فاطمه و تنی چند از زنان بنی هاشم در کاروانی به‌سرپرستی علی (ع) از مکه به مدینه هجرت کرد.
سال‌های حضور در مدنیه نیز خالی از سختی ومشقت نبود.
هر از گاهی هجوم وحمله سپاه مشرکان آرامش و امنیت مردم مدینه را بر هم می‌زد مسلمانان هم برای دفاع از جان و مال خود ناچار دست به شمشیر بردند.
در جنگ‌های مسلمانان و کفار تعدادی از زنان مدینه از جمله فاطمه (س) به عنوان پرستار و امدادگر به کمک نیروهای رزمنده حضور داشتند.
زندگی زناشویی
سال دهم (یا پانزدهم) زندگی فاطمه در حال گذر بود که درب خانه پیامبر توسط خواستگاران به صدا در آمد.
چند تن از صحابه به نوبت به خواستگاری فاطمه آمدند اما همه آنها دست خالی برگشتند.
تا اینکه علی (ع) پا به میدان گذاشت. وی که تا آن زمان به دلیل فقر مالی با پیامبر حرفی نزده بود به تشویق برخی از صحابه تمایل خود به تشکیل زندگی با دختر پیامبر را با آن حضرت در میان گذاشت.
پیامبر (ص) پاسخ خود را موکول به اخذ جواب از فاطمه نمود.
هنگامی که پیامبر مساله را با دختر خود در میان گذاشت جز سکوت چیزی نشنید.
او که دختر خود را به خوبی می‌شناخت دانست که سکوت فاطمه از سر شرم و حیاست و نه مخالفت او.
از همین رو خبر سکوت رضایتمندانه فاطمه(س) را به علی (ع) داد و از وی خواست تا مقدمات ازدواج را فراهم کند.
علی (ع) که جز شتر، شمشیر و زره هیچ ثروتی نداشت با فروش زره خود وسایل زندگی مختصری را فراهم ساخت.
هنگامی که پیامبر وسایل ساده‌ای که علی برای آغاز زندگی مشترک با فاطمه تهیه کرده بود را مشاهده نمود دعا کرد: "خداوندا! این پیوند را برای کسانی که اکثر ظروفشان سفالین است مبارک گردان!"
علی و فاطمه حدود 10 سال زندگی مشترک را با نیکویی و رضایت از یکدیگر گذراندند. خداوند در این دوره چهار فرزند نصیب آن دو کرد.
خانواده شش نفره علی و فاطمه مکرراً از سوی پیامبر مورد ستایش قرار می‌گرفت.
پیامبر به مناسبت‌های مختلف از ایشان تقدیر به عمل می‌آورد و بر عظمت شأن این خانواده خاص تأکید می‌نمود.
در آغاز زندگی مشترک، روزی علی و فاطمه نزد پیامبر رفته و از او خواستند تا کارهای خانه را میانشان تقسیم کند.
پیامبر کارهای بیرون از خانه را به علی (ع) و کارهای درون خانه را به فاطمه (س) واگذاشت.
فاطمه به‌خاطر معاف‌شدن از کارهای بیرون از خانه که مستلزم مخالطت با مردان بیگانه بود بسیار خوشحال شد. با این حال این تقسیم به معنی سبک بودن کارها نبود.
سختی کارها به قدری بود که گاه باعث نگرانی پیامبر (ص) یا علی (ع) می‌شد.
اما چاره‌ای نبود. اوضاع اقتصادی مسلمانان بسیار سخت و بغرنج بود. برخی از مسلمانان مسکن و شغل و حتی غذا و لباس مناسبی برای گذران زندگی نداشتند.
مشکلات و سختی‌های زندگی زناشویی
گویند، روزی علی خبردار شد که پیامبر چند بَرده دریافت کرده‌است. پس همسرش فاطمه را به نزد پدر فرستاد تا یکی از برده‌ها را برای کمک در انجام امور منزل از پدرش دریافت نماید. لکن شرم مانع اظهار این درخواست شد.
بار دوم علی(ع) به همراه او نزد پیامبر حاضر شد و نیاز خانواده به داشتن یک خدمتکار را با آن حضرت در میان گذاشتند. رسول خدا (ص) ضمن رد خواسته ایشان، به آنها ذکری آموخت تا قبل از خواب بخوانند و بشارت داد که از خواندن این ذکر بهره فراوان ببرند.
این ذکر همان تسبیحات معروف حضرت زهرا (س) است که شیعیان به طور معمول پس از نماز و پیش از خواب تلاوت می‌کنند.
حاصل زندگی عاشقانه فاطمه(س)
فاطمه و علی زندگی عاشقانه‌ای را با یکدیگر گذراندند حاصل این زندگی چهار فرزند به نام‌های: حسن، حسین، زینب و ام کلثوم بود. منابع تاریخی شیعه از فرزند چهارمی یاد می‌کنند که در حوادث روزهای نخست بعد از وفات پیامبر پیش از تولد از دنیا رفت.
فاطمه در ساعات آخر عمر خود طی گفتگویی با علی از صداقت و اطاعت خود از فرامین او در طول زندگی گفت، علی نیز به خدا پناه برد که از او رفتار ناشایسته‌ای در طول زندگی جز خداترسی، نیکوکاری و تقوا دیده باشد.
حوادثی که بعد از فوت رسول خدا منجر به محرومیت علی (ع) از خلافت رسول خدا گردید مورد تائید فاطمه نبود.
وی به دفعات در دفاع از حق غصب شده همسرش علی (ع) وارد معرکه سیاسی زمانه خود شد.
معروف‌ترین دفاع او، سخنرانی معروفی است که در مسجد مدینه در مقابل اصحاب و شخص خلیفه اول ایراد کرد.
این گفتگوها به انجام مطلوب نرسید و فاطمه نه در احقاق حق خلافت همسر ونه در بازپس گیری زمین‌های فدک که پس از فوت پیامبر توسط خلیفه مصادره شده بود ناکام ماند.
زندگی حضرت فاطمه(س) بعد از وفات پیامبر(ص)
روزهای پس از رحلت پیامبر، دوران خوشی برای فاطمه نبود، جدایی از پدر و ظلم آشکاری که بر وی و خانواده‌اش رفته بود وی را رنجور کرده بود.
حوادثی که منجر به ضرب دیدگی وی شده بود وی را بستری ساخت و دیری نگذشت که دیده از جهان فرو بست.
منابع تاریخی درگذشت او را به فاصله 75 یا 95 روز بعد از رحلت رسول خدا ثبت کرده‌اند.
مطابق با منابع تاریخی، فاطمه(س) در آخرین ساعات عمر خود از علی (ع) خواست تا او را شبانه غسل وکفن دهد و بدون حضور کسانی که از ایشان آزار دیده بود وقلب او را به درد آورده‌اند وی را به خاک بسپارد.
به همین دلیل دختر رسول خدا (ص) مخفیانه به خاک سپرده شد وتا این زمان کسی از محل دقیق آن اطلاع ندارد.
برخی از متفکران مسلمان محل دفن او را داخل خانه‌اش که اکنون بخشی از مسجد نبوی است دانسته‌اند دسته‌ای محل دفن را بقیع و گروهی گمان به دفن او در روضه نبوی میان قبر و منبر پیامبر (ص) برده‌اند.
فاطمه زهرا (س) بزرگ‌ترین شخصیت مؤنث تاریخ اسلام شناخته می‌شود.
منابع اهل سنت وی رابانویی پرهیزکار و باایمان دانسته و زندگی زاهدانه و شخصیتش را به‌عنوان الگوی تقوا می‌ستایند. شیعیان وی را یکی از چهارده معصوم و دارای مقامات ویژه معنوی می‌دانند.
سوره‌های «انسان»، «قدر»، «کوثر» و برخی از آیات نظیر آیه «آیه تطهیر»، «آیه نور» و «آیه مَوَدَّت» و چند آیه دیگر در توصیف شأن و مقام معنوی زهرا (س) ویا در موضوعات مرتبط با آن حضرت نازل شده است.
در مقاله آتی به این آیات اشاره خواهیم نمود.
