زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

از چند روز قبل از آمدنش، خیابان‌‌ها و مغازه‌‌ها به تکاپو می‌‌افتند. بی‌خود نیست که خواهر کوچک نوروز می‌‌نامندش.

جشنی که در زمان‌‌های قدیم، در سیاه زمستان خنده به لب مردم می‌‌آورد و امروز هم فرقی نمی کند پیر باشی یا جوان، فقیر باشی یا دارا، یلدا هما یلدای کهن است.

با همان پشتوانه فرهنگی و آئین سنتی. بیش از هزار سال است که این شب نه تنها در میان ایرانیان بلکه در سراسر جهان با نام‌‌ها و عنوان‌‌های مختلف جشن گرفته می‌‌شود.

گرچه ایرانیان بنیان گذار این سرور آئینی هستند. اما به راستی چه شد که بلندترین و تاریک ترین روز از فصل سرما، یلدا نام گرفت و با گذشت سالیان سال، همچنان ایرانیان را دور هم جمع می‌‌کند و در دل سیاه زمستان، کدورت‌‌ها را از دل زن و مرد می‌‌زداید؟

شب چله از کجا آمد؟

واژه یلدا، از دوران ساسانیان آمده. زمانیکه مردم الفبای خط  را از راست به چپ به صورت سریانی شده می‌‌نوشتند. یلدا، همان میلاد به معنای زایش، زاد روز یا تولد است كه از زبان سامی وارد پارسی شده است.

بد نیست بدانید که هنوز در بسیاری از نقاط ایران مخصوصاً در جنوب و جنوب خاوری برای نامیدن بلندترین شب سال، به جای شب یلدا از واژه مركب شب چله استفاده می‌‌شود. شبی سیاه و سرد که فردایش آفتاب دوباره طلوع و نور را به چشم مردم هدیه می‌‌کند.

کارآفرینی یلدایی از جنس انار و هندوانه

«اگر می‌‌خواهید سفره یلدایتان زبان زد دوست و آشنا، فک و فامیل شود با ما تماس بگیرید.» یا« یلدای امسال را طوری برایت برگزار می‌كنیم تا چشم خواهر شوهر و جاری‌ات...» این عنوان کارت‌هایی است که این روزها که مردم در تکاپوی برگزاری مراسم یلدا هستند، در اتوبوس و مترو، تاکسی و مغازه به دست خانم‌‌ها می‌‌رسد تا سفره یلدایشان زبان زد عام و خاص طراحی شود.

سفره‌ای که در سال‌‌های گذشته سادگی و بوی عطر آش رشته و رنگ قرمز هندوانه و انارش صمیمیت را مهمان دل خانواده‌‌ها می‌‌کرد اما امروز چه خواسته و چه ناخواسته، گرفتار چشم و هم چشمی‌‌هاست. اما نکته جالب آن است که یلدا به شبی کارآفرین بدل شده.

شبی که عده‌ای برای دانه کردن انارها به سراغ زنان می‌‌روند یا انارهای دانه شده آماده را به فروش می‌‌رسانند.

البته کارآفرینی یلدا به دانه کردن‌‌ها نمی‌انجامد بلکه شامل کارهایی همچون درست کردن انواع ترشی، لواشک، انواع کیک و شیرینی و دسرهای مخصوص با انار، تزئین هندوانه با اشکالی همچون پرنده در منازل، میوه آرایی‌هایی متنوع هم آماده و قابل فروش در سبدهای مخصوص یا بر میز خانه‌ها، پخت و فروش انواع آش با طعم‌های مختلف به ویژه شله قلمکار که پختن‌اش در خانه کمی سخت است، دوخت و آماده کردن سفره‌هایی از جنس ترمه و تزئین با یراق‌های رنگارنگ برای فروش و از همه مهم‌تر درست کردن سینی‌های یلدایی برای هدیه دادن به عروس خانم‌‌ها از طرف خانواده آقای دامادها نیز می‌شود.

بازاری که روز به روز مشتری‌هایش بیشتر می‌‌شود و داغ‌تر. اگر واقع بینانه به موضوع نگاه کنیم، درست است که برخی از خانم‌‌ها در مراسم‌‌های آئینی همچون نوروز و یلدا و چهارشنبه سوری بیشتر از آنکه به فکر ساختن خاطراتی خوش باشند، گرفتار ظواهر می‌‌شوند اما، دور از انصاف است بگوییم کارآفرینی از جنس یلدا برای شماری از زنان و دختران جوانی که از این روش‌ها رزق روزی می‌‌کنند، ناپسندیده است.

زنان و دختران جوانی که اغلب دانش آموخته رشته‌های مرتبط هستند و هنر پیشه کرده‌اند تا کسب درآمد کنند.

 آیا می‌‌دانستید کریسمس همان یلدای خودمان است؟

بد نیست بدانید در حالی‌که مسیحیان سرتاسر جهان خود را برای برگزاری جشن کریسمس در 25 دسامبر آماده می‌کنند، ایرانی‌ها نیز برای برگزاری یکی از مهم ترین جشن‌های باستانی خود در 21 دسامبر که مصادف با بلندترین شب زمستان و کوتاهترین روز سال است، آماده می‌‌کنند.

شب یلدا یا همان شب چله که از قدیم به جشن تولد طلوع دوباره خورشید شهره بوده است.

شرق شناسان و مورخان متفق‌القول بر این باورند كه ایرانیان چندین هزار سال است كه شب یلدا که آخرین شب پاییز از آذر ماه است را تا سپیده دم بیدار می‌‌مانند، در كنار یكدیگر به جشن و شادی می‌‌پردازند تا اندوه غیبت خورشید و تاریكی و سردی روزهای سرد، دل‌‌هایشان را یخ نزند و گرمی و صفای هم نشینی با عزیزان روحیه شان را برای پشت سر گذاشتن سرمای زمستان تقویت کند.

اما نکته جالب آن است که مراسم شب چله از طریق ایران به قلمرو رومیان راه یافت و جشن «ساتورن» خوانده  شد. جشنی که پس از مسیحی شدن رومی‌‌ها هنوز اعتبار خود را از دست نداد و ادامه یافت.

در نخستین سده پیروی از مسیحیت، رومیان با تصویب رئیس وقت كلیسا، كریسمس  که همان مراسم میلاد مسیح بود را 25 دسامبر انتخاب کردند که در سال‌‌های کبیسه، سه روز بیشتر از یلداست.

البته تاریخ شناسان بر این مهم نیز تاکید دارند که هنوز هم اساس آئین شب یلدا مبتنی بر ایزد مهر است؛ یعنی یلدا شب، تولد خورشید شکست ناپذیر، مهر یا میترا محسوب می‌شود که به معنای عشق و خورشید است و پیروان میترائیسم از حدود 5 هزار سال پیش از میلاد مسیح این روز را جشن می‌گرفتند.

با ظهور جنگ‌‌های منطقه‌ای میان ایرانیان باستان و رومی‌ها، شمار زیادی از سربازان رومی که از خشونت خسته و از روش و منش خصمانه فرماندهانشان به ستوه آمده بودند به آئین میترائیسم پناه بردند.

آئینی که در عصر توحش بیش از هر چیز با طبیعت و زیبایی ارتباط داشت. به این ترتیب میترائیسم خیلی زود از قلمرو پارس به تمدن‌های باستانی دیگری چون روم و بسیاری از کشورهای اروپایی گسترش پیدا کرد.

کم کم نه تنها ایرانیان بلکه اروپائیان نیز روز تولد میترا در 21 دسامبر را جشن ‌گرفتند.

حتی آراستن سرو و كاج در كریسمس هم از ایران باستان اقتباس شده، زیرا ایرانیان این دو درخت به ویژه سرو را مظهر مقاومت در برابر تاریكی و سرما می‌‌دانستند و در فردای شب یلدا در برابر سرو می‌‌ایستادند و عهد می‌‌كردند كه تا سال بعد یك نهال سرو دیگر بکارند.

پاسخ حافظ به عشاق یلدایی

هر ساله در شب یلدا رسم بر این است كه صاحب‌خانه، دیوان حافظ را به بزرگتر فامیل می‌دهد.

سپس هر یك از میهمانان نیت كرده و بزرگ مجلس، این جمله را می‌گوید و تفعلی به گنجینه حافظ می‌زند: «ای حافظِ شیرازی/ تو محرم هر رازی/ بر ما نظر اندازی/ قسم به قرآن مجیدی كه در سینه داری...».

این آئین نیز یكی از رسوم پرطرفدار شب یلداست كه دست عاشقان را رو می‌‌کند و خنده به لب بزرگان می‌‌آورد.

اما با ورود فن‌آوری روز، این رسم هم شکل و شمایل نو به خود گرفته و به ‌روز شده.

به طوری كه در بعضی خانواده‌ها به جای كتاب حافظ، از فال‌نامه، نرم‌افزار مجازی فال در رایانه، پایگاه‌های اینترنتی ویژه، نرم‌افزارهای تلفن همراه، سامانه پیام کوتاه یا دیگر روش‌ها برای انجام این رسم استفاده می‌‌شود اما هنوز جنبه سنتی خود را حفظ کرده و حافظ مهمان والامقام سفره‌‌های یلدایی است.