دکتر محسن توکلی؛ متخصص ارتوپد
همه ما با دیدن یك كفش شیك پشت ویترین مغازه هیجان‌زده می‌شویم، ولی گاه وقتی برای خرید كفش مورد نظر داخل مغازه می‌شویم و آن را امتحان می‌كنیم، متوجه می‌شویم كه به پای ما نمی‌خورد و برایمان تنگ است اما چون خوشمان آمده، آن را می‌خریم و در آن لحظه درد و ناراحتی ناشی از پوشیدن یك كفش تنگ را نادیده می‌گیریم. مطالعات بسیاری نشان می‌دهد كه اغلب زنان به خاطر مد، عوارض خرید كفش نامناسب را نادیده می‌گیرند. امروزه تولید كنندگان كفش در تلاشند تا كفش مناسب و استاندارد تولید كنند، بنابراین مسئولیت یك انتخاب و خرید خوب بر عهده خریدار است.
كفش‌های نامناسب
هنگامی كه كفش پاشنه بلند می‌پوشید، وزن شما به خوبی توزیع نمی‌شود و فشار زیادی به جلوی پا اعمال می‌شود، ضمن اینكه كفش‌های پاشنه بلند خطر سقوط و صدمات را نیز افزایش می‌دهند.
پوشیدن كفش‌های نوك‌تیز موجب میخچه و پینه می‌شود.
كفش‌هایی كه پشت آنها بسیار نازك است و پاشنه پا را كامل در بر نمی‌گیرد نیز خطر لیز خوردن را افزایش می‌دهد.
هر كفشی كه درون پاهای شما راحت نباشد خطرات ناشی از فشار عضلانی رگ به رگ شدن و حتی شكستگی را افزایش می‌دهد.
برخی كارشناسان معتقدند كه پوشیدن هر نوع كفش ناسالم مضر است، زیرا كفش‌ها بر نوع راه رفتن ما تأثیر می‌گذارند. پاهای برهنه انسان كاملاً مناسب راه رفتن است، چرا كه برای انجام این كار تكامل یافته است، ولی به دلایلی از جمله سائیدگی و خراشیدگی پاها مجبوریم كفش بپوشیم، ولی بهتر است در این اجبار كفش‌هایی را انتخاب كنیم كه كمترین آسیب را به پا می‌زنند.
كفش‌های پاشنه بلند (بدترین نوع كفش)
ممكن است كفش‌های پاشنه بلند با بلندتر نشان دادن قد و مد روز بودن در شما احساس غرور و اعتماد به نفس ایجاد كنند، ولی پوشیدن آنها به مرور زمان می‌تواند مشكلات زیادی برای پاها ایجاد كند با پوشیدن كفش پاشنه بلند پا در یك موقعیت رو به پائین قرار می‌گیرد و وزن به‌طور نامتناسبی به پا فشار می‌آورد و همین فشار هنگام راه رفتن چند برابر می‌شود و به زانو، باسن و كمر استرس وارد می‌كنند. علاوه بر این، افزایش فشار بر روی پاها موجب بروز بیماری مزمنی به نام metatarsalgia می‌شود. پوشیدن كفش پاشنه بلند می‌تواند باعث كوتاه شدن و انقباض تاندون آشیل شود. هرگاه بدن به جلوی پا فشار وارد كند پاها قادر به تحمل این نیرو نخواهد بود و آن را به عضلات فلكسور مفصل ران منتقل می‌كنند و در نتیجه، در حركت رو به جلو ماهیچه‌ها سخت‌تر كار می‌كنند و زانو بیش از حد در حالت خم شده باقی می‌ماند و همین امر به عضلات زانو نیز فشار می‌آورد. در هنگام حركت با كفش‌های پاشنه بلند پا و مچ پا هر دو تمایل دارند در یك موقعیت رو به بیرون حركت كنند و خود این امر موجب از دست دادن تعادل می‌شود.
زنانی كه كفش‌های پاشنه‌دار می‌پوشند بیش از دیگران در معرض ابتلا به آرتروز قرار دارند، چرا كه زانو همواره به سمت جلو خم است. افزایش فشار بین زانو و كف پا خود از عوامل افزایش ابتلا به آرتروز است.
به منظور تسهیل حركات به دلیل استفاده از كفش‌های پاشنه بلند به تدریج مفاصل مچ پا قدرت خود را از دست می‌دهند. این ماهیچه‌ها و مفاصل زمانی كه فشار جلوی پا بیش از حد باشد، نمی‌توانند به خوبی عمل كنند و مچ پا به تدریج تضعیف می‌شود.
حتی كفش‌های پاشنه بلند با كوتاه كردن عضلات فلكسور كه در جلوی مفصل ران قرار دارند، موجب آسیب به باسن و البته تغییر قوس ستون فقرات می‌شوند.
فشار اضافی روی پاها می‌تواند منجر به تغییرشکل انگشتان پا بشود و آنها را از شكل طبیعی خود خارج كند.
احتمال تاول پاها با پوشیدن كفش‌های پاشنه بلند زیاد می‌شود و همین تاول‌ها به پوست پا آسیب می‌رسانند.
بنابراین توجه این اثرات سوء استفاده از آنها را به مكان‌های خاص محدود كنید. پوشیدن كفش‌هایی با پاشنه نهایت
3 سانتی برای مقاصد روزانه مناسب می‌باشد. لذت پوشیدن كفش‌های پاشنه بلند بسیار كوتاه‌مدت و آثار سوء آن طولانی مدت و جبران‌ناپذیر است.
كفش‌های نوك تیز (كابوس پاها)
كفش‌های نوك تیز به اندازه كفش‌های پاشنه بلند برای پاها مضر هستند و اگر كفشی هم پاشنه بلند و هم نوك تیز باشد. در واقع كابوس پاها خواهد بود. فشار انگشتان پا و جای‌گیری آنها در یك فضای بیش از حد محدود، احتمال ایجاد پینه و میخچه را افزایش می‌دهد. این كفش‌ها گاه آنقدر به انگشت‌های پا فشار می‌آورند كه ناخن پا به سمت دیگری رشد كرده و شكل ظاهری انگشتان پا نیز تغییر میكند. از پوشیدن مداوم این كفش‌ها نیز خودداری و هنگام خرید، كفش‌های پهن را انتخاب كنید.
صندل و دمپایی
اگرچه ممكن است این نوع كفش‌ها درون پاها راحت باشند، ولی هیچ‌گاه آنها را به عنوان كفش‌های روزانه خود انتخاب نكنید؛ چرا كه باعث تغییرات شدیدی در نوع راه رفتن شما می‌شوند و مشكلات زیادی را به وجود می‌آورند. هنگام راه رفتن با صندل، انگشت‌های پا سعی می‌كنند صندل را درون پای شما حفظ و نگه دارند. اگرچه این امر آنقدر قابل توجه نیست و بسیاری از مردم اصلاً متوجه آن نمی‌شوند، ولی خم شدن انگشتان پا فشار را روی بافت همبند در امتداد پای شما ایجاد میكند كه قوس پا درد می‌گیرد. پزشكان توصیه می‌كنند كه پوشیدن صندل فقط برای یك مدت كوتاه مجاز است. مثلا فقط می‌توانید آنها را در ساحل و استخر بپوشید و به صورت مكرر و روزمره نمی‌توانید از آنها استفاده كنید. برای پیاده‌روی روزانه نیز پوشیدن آنها مناسب نیست حتماً باید كفشی را انتخاب كنید كه پشت پای شما را به‌طور كامل بپوشاند. كفش‌های باله و بدون پاشنه به دلیل نداشتن پاشنه برای سلامت پاها نسبت به كفش‌های پاشنه‌دار بهتر هستند، ولی خود نیز باعث ایجاد مشكلات پا به دلیل عدم ثبات و محافظت از پا می شوند و خطر ابتلا به التهاب پلانتارفاسیا و التهاب تاندون‌ها را افزایش می‌دهند. ممكن است با پوشیدن آنها در منزل احساس راحتی كنید؛ ولی استفاده مكرر از آنها صحیح نمی‌باشد. برای منزل كفشی را انتخاب كنید كه به‌طور كامل پاشنه پای شما را در بر بگیرد و از آن محافظت كند و اگر كف پای‌تان صاف است، باید از كفش‌های مخصوص استفاده كنید. فقط به این دلیل كه كفشی مد شده است، آن را نخرید. با خرید كفش مناسب، سلامت پاهای خود را تضمین كنید.
تغییر شکل پا
چگونه می‌توان تشخیص داد كه یك كفش راحت است؟
وجود فضای مناسب برای انگشت‌ها: جلوی كفش باید فضای كافی برای قرار گرفتن انگشت‌ها وجود داشته باشد و كمترین فشاری به انگشت‌ها نیاید. پوشیدن كفشی با یك سانت كوچك‌تر و باریك‌تر می‌تواند درد پا را موجب شود و افرادی كه پنجه پای آنها پهن است، بیشتر در معرض ناراحتی قرار می‌گیرند. جلوی انگشت‌های پا نیز باید حدود یك سانتیمتر فضای اضافی وجود داشته باشد. در غیر این‌صورت پاها تحریك شده و احتمال ایجاد پینه افزایش می‌یابد. البته این فاصله نباید بیش از حد باشد، چرا كه پا در كفش می‌لغزد بالای انگشت‌های پا نیز باید فضای كافی وجود داشته باشد تا از سائیده شدن آن قسمت‌ها به كفش جلوگیری شود.
مواد خوب و راحت
قسمت فوقانی كفش باید از جنس خوب و راحتی ساخته شده و انعطاف پذیری كافی داشته باشد. این ماده باید اجازه ورود هوا را به داخل كفش بدهد. چرم تمامی این معیار‌ها را دارد و بهترین جنس برای كفش است؛ اگرچه كفش‌های چرم را نیز باید به‌طور منظم واكس بزنید تا لطافت خودش را حفظ كند.
ثبات كافی برای جذب شدت ضربه
كفش راحت همچون یك كمك فنر عمل كرده و در سه منطقه اصلی(قوس پا، پاشنه و جلوی پا)، ضربه را كاهش می‌دهد. كفش خوب گرما را جذب و از ایجاد عفونت و خارش در كف پا جلوگیری میكند.
كف كفش
لایه زیرین كفش باید به گونه‌ای طراحی شود كه از لغزش روی هر نوع سطحی جلوگیری شود.
پاشنه مناسب 2 تا 5/2 سانتیمتر است.
از خرید كفش‌های تنگ خودداری كنید و به تصور اینكه كفش براساس ظاهر پای شما شكل می‌گیرد، آن را نخرید.
توجه داشته باشید كه در طول روز پاها متورم می‌شوند. بنابراین برای خرید كفش عصر به فروشگاه مراجعه كنید.
در هنگام خرید كفش از فروشنده بخواهید كه در حالت ایستاده پاهای شما را اندازه بگیرد، زیرا پا بر اثر فشار تغییر سایز می‌دهد.
هنگام خرید كفش، چند قدمی با آن راه بروید تا راحتی آن را در پاها بررسی كنید.
هنگام خرید كفش حتماً جوراب بپوشید و حتماً جورابی باشد كه می‌خواهید روزانه از آن استفاده كنید.
دقت كنید زمانی كه برای خرید كفش مناسب به فروشگاه می‌روید، ناخن‌های پای شما كوتاه باشد.
برای تست انعطاف پذیری كفش آن را به درون خم كنید تا متوجه شوید كه كفش انعطاف لازم را دارد.
به وضعیت خودتان هنگام خرید كفش دقت كنید، زیرا برخی از بیماری‌ها مثل دیابت و شرایطی همچون بارداری، خرید انواع مختلف كفش و انتخاب آنها را محدود میكند. و در آخر به یاد بسپارید كه سلامت پاها بر سلامت كل بدن تأثیر می‌گذارد.
