كاشت انگيزه برداشت موفـقيت
مرحله‌ای جدید از زندگی فرزندانمان در راه است، گام‌های كوچكی كه با كوله‌باری از امید و آرزو راهی مدرسه می‌شوند و با تلاش و صبوری پله‌های پیشرفت و موفقیت را یكی‌‌یكی طی می‌كنند.
در حقیقت ثمره‌های درخت زندگیمان به سوی رشد و كمال گام بر‌می‌دارند و ما به‌عنوان باغبانی عاشق و صبور در هر لحظه و هر ثانیه با آنها همگام می‌شویم و برای شكوفایی آنها تلاش می‌كنیم.
همیشه از خودمان می‌پرسیم، درست‌ترین مسیر كدام است و درست‌ترین رفتار چیست؟ در حقیقت ما پا به پای فرزندانمان در حال آموزش هستیم، همانند دانش‌آموزی كه تشنه دانستن است و برای كسب بهترین نمره زندگی تلاش می‌كند؛ نمره‌ای كه هم خودمان را برتر می‌سازد و هم شكوفه‌های زندگیمان را زیباتر و موفق‌تر .... در مرحله جدید زندگی فرزندانمان، كه به‌عنوان اولین تجربه چه برای آنها و چه برای والدین رخ می‌دهد، نكات بسیار ارزشمندی پنهان است كه دانستن آنها برای طی كردن موفقیت‌آمیز این مسیر بسیار مفید می‌باشد. هنگامی كه اولین تجربه به بهترین و شیرین‌ترین آن تبدیل می‌شود، مسیرهای دشوار بعدی با آرامش و آسانی طی می‌شوند و شاید بهتر باشد بگوییم وقتی دانه‌ای را در زمینی حاصلخیز و خوش آب و هوا می‌كاریم، بعد از مراقبت‌های اولیه، محصول‌مان سر به آسمان می‌كشد و هیچ عاملی نمی‌تواند از رشد و كمال آن جلوگیری كند.
دانه ما فرزندانمان هستند و ما هم باغبانی دلسوز و امیدوار ... چگونه؟ با چه روشی و با چه رفتاری؟ در ابتدای سخن كمی به تعریف عملیاتی انگیزه می‌پردازیم تا اهداف رشد و كمال را بهتر درك كرده و روشی مناسب و شایسته فرزندانمان انتخاب كنیم. لحظه‌ای به این سؤال‌ها فكر كنید: چرا برخی دوست دارند مطالعه كنند؟ انگیزه مطالعه كردن از كجا ناشی می‌شود؟ آیا آنها تنها در برخی شرایط مطالعه می‌كنند؟ آیا می‌توان انگیزه افراد را برای مطالعه كردن افزایش داد؟ اگر كسی از مطالعه بیزار باشد، می‌توان او را تشویق كرد تا واقعا بخواهد كه مطالعه كند؟
راهكارهایی برای افزایش انگیزه در فرزندان
تقویت احساس كارآیی در آنها پرورش استقلال و خودمختاری شخصی پذیرفتن هویت‌های اجتماعی مثبت تعیین هدف‌های روشن و دشوار ترغیب كردن
افزایش خودگردانی با كفایت
راهكارهای مهم دیگری نیز در این میان وجود دارد كه از آسیب رسیدن به فرزندان جلوگیری می‌كند؛ مثل:
واكنش‌های ثمربخش نسبت به شكست‌ها اجتناب از زیان‌های كه در پاداش‌دهی نهفته است (مانند كاهش خودمختاری و ... ) اجتناب از تصمیم‌گیری تردید آمیز و مملو از ترس بازنگری در معنی شكست وارونه كردن انتظارات حل معضل توقف فكر كردن
سوال‌های ریشه‌ای
- چه چیزی موجب بروز رفتار می‌شود؟ 2. چرا شدت رفتار تغییر می‌كند؟ (گاهی یك رفتار افزایش و یا كاهش می‌یابد؟)
پاسخ سؤالات بالا «انگیزش» است. در حقیقت این انگیزش است كه بر شروع، دوام، تغییر، هدفمندی و خاتمه رفتار تاثیر می‌گذارد. به‌عنوان مثال، در جریان مطالعه نقشی انكارناپذیر دارد! این نكته عاملی برای شروع مطالعه و دوام آن است. از سوی دیگر می‌تواند عامل پایان آن هم باشد؛ به‌طوری كه فرد دیگر حتی سراغ مطالعه كردن هم نرود. اگر كمی به رفتارهای خودمان رجوع كنیم، می‌توانیم به سرعت به این سؤال پاسخ دهیم كه چگونه در ما رفتاری خاص شكل می‌گیرد و تا مدت‌ها پایدار می‌ماند و بعضی مواقع كاهش می‌یابد و محو می‌شود؟ حال این سؤال پیش می‌آید كه چرا گاهی میل به انجام كاری در ما نیرومند می‌شود، ولی در مواقع دیگر كلا ناپدید؟ در واقع شدت در افراد مختلف و انگیزش در طول زمان نوسان دارد، جالب است بدانیم كه هر گاه انگیزش تغییر می‌یابد، رفتار هم تغییر می‌كند؛ به‌طوری كه تلاش فرد زیاد یا كم و پایداری او نیرومند یا ضعیف می‌شود. به‌عنوان مثال، كارمندان برخی روزها با سرعت و جدیت كار می‌كنند و در روزهای دیگر، حوصله كار كردن ندارند. دانش‌آموز گاه علاقه زیادی نشان می‌دهد، برای برتری تلاش می‌كند و تلاش او هدفمند است؛ اما همین دانش‌آموز در روزهای دیگر، بی‌حوصله است، كمترین مقدار كار را انجام می‌دهد و از چالش تحصیلی اجتناب می‌كند! بررسی انگیزش به فرآیندهایی مربوط است كه به رفتار، انرژی و جهت می‌دهد. انرژی عواملی است كه رفتار را نیرومند، شدید و پایدار می‌سازد و منظور از جهت، هدفمند ساختن رفتار است؛ یعنی به سمت هدف یا نتیجه خاصی گرایش دارد. این فرآیندها از نیروهای درون فرد (شناخت، نیازها و هیجان‌ها) و محیط (مشوق‌ها) شكل می‌گیرند. شاید بهتر باشد كمی معنای مشوق‌ها را در انگیزه باز كنیم.
چگونگی افزایش انگیزه در فرزندان
با انگیزه كردن دیگران یك مسأله انگیزشی در موقعیت میان فردی است. وقتی سعی می‌كنیم كسی را با انگیزه كنیم، با یكی از این سه حالت از جانب فرد روبه‌رو هستیم: منفعلانه (بی‌اعتنا)، پرخاشگرانه، سازنده، دو حالت اول منفی هستند؛ ولی حالت سوم یك رابطه مثبت است كه موجب ایجاد رابطه سازنده بین دو نفر می‌شود. در واقع فرد یاد می‌گیرد كه چگونه مهارت‌های خود را پرورش دهد و دست به ابتكار بزند. تلاش برای انگیزه دادن به دیگران، در یك بستر رابطه‌ای صورت می‌گیرد. بین كسی كه انگیزه می‌دهد و كسی كه انگیزه می‌گیرد، تفاوت قدرت وجود دارد: آموزگار دانش‌آموزان خود را باانگیزه می‌كند، والدین فرزندان خود را باانگیزه می‌كنند، درمانگران درمانجویان را باانگیزه می‌كنند و ... در حقیقت در هر رابطه‌ای، شخصِ اول كمی نفوذ روی شخص دوم دارد. نكته قابل توجه اینكه برای بالا بردن كیفیت انگیزه در فرزندان، كیفیت رابطه پدر و مادر بسیار حائز اهمیت است. آنها باید روی كیفیت رابطه خود با فرزندانشان تمركز كنند. در واقع یك رابطه خوب می‌تواند وسیله‌ای برای نیرومند كردن تلاش سازنده فرزندان و تقویت‌كننده رشد آنها باشد؛ به‌خصوص در كودكان و نوجوانانی كه توانایی و انگیزه كمتری دارند.
رابطه خوب و حمایتی
فرصت ابراز عقاید را به فرزندانمان بدهیم، به نیازهایشان پی ببریم. ایجاد فضای آرامش‌بخش در خانواده كه موجب افزایش درصد موفقیت تحصیلی و سلامت شخصیت فرزندان می‌شود.
كمك به آنها در تعیین اهداف و برنامه‌ریزی (مثل زمان بازی، انجام تكالیف و ...) تشویق آنها به كنجكاوی و خلاقیت (فرصت سؤال و كشف اختراع و رفتار حمایتی در جهت تكرار و شكوفایی)
نقش مدرسه، معلمان و دوستان
علاوه بر نقش مهم خانواده در ایجاد انگیزه در فرزندان، مسأله مهم دیگری هم وجود دارد كه خارج از دایره خانواده و به تنهایی نقش ارزشمندی را ایفا می‌كند. مدرسه، معلمان و دوستان مواردی هستند كه فرزندانمان بیشترین ساعات را با آنها می‌گذرانند. در حقیقت با توجه به تعریفی كه از فرد انگیزه دهنده داشتیم، می‌توان گفت: معلمان افرادی هستند كه نقش مهمی به‌عنوان انگیزه دهنده دارند؛ چرا كه در ارتباط تنگاتنگ با دانش‌آموزان بوده و در مقام خود نسبت به آنها در جایگاه قدرت قرار دارند. فراموش نكنید همانقدر كه ارتباط خوب و حمایتی در ایجاد انگیزه از سوی پدر و مادر به‌عنوان عاملی لازم مد نظر است، در مورد معلمان هم صدق می‌كند. در حقیقت پایه و اساس ایجاد، تغییر و كاهش هر گونه رفتار را یك رابطه حمایتی می‌سازد و این عامل یكی از اساسی‌ترین‌ها به شمار می‌آید. گام‌های بعدی برای ایجاد علاقه در دانش‌آموزان (یادگیرندگان) شامل بهبود شرایط یادگیری و افزایش كیفیت آموزشی است. از این طریق دانش‌آموزان به موفقیت بیشتری در یادگیری نائل می‌آیند و این كسب موفقیت، علاقه و انگیزه آنها را نسبت به یادگیری مطالب تازه افزایش می‌دهد.
10 روش برای افزایش سطح انگیزش یادگیرندگان
بیان دقیق انتظارات در آغاز درس، با توجه به اهداف آموزشی استفاده از تشویق‌های كلامی در شرایط لازم بهره‌گیری از آزمون و نمره استفاده از خاصیت برانگیختگی مطالب ارائه مطالب آموزشی از ساده به دشوار كاربرد مثال‌های آشنا، هنگام آموزش مطالب تازه و استفاده از موقعیت‌های تازه هنگام كاربرد مطالب آموخته‌شده
بهره‌گیری از روش‌های متنوع آموزشی
كاهـش پیــامدهـای منفی مشاركت یـادگـیـرنـدگان در فعالیت‌های یادگیری
دادن تكلیف‌های نه خیلی ساده و نه خیلی دشوار ارائه مطالب تا حد ممكن به صورت معنی‌دار و در ارتباط با موقعیت‌های واقعی زندگی
خلاصه
بارها دیده شده است دانش‌آموزانی كه از لحاظ توانایی و استعداد یادگیری بسیار شبیه به هم هستند، در پیشرفت تحصیلی تفاوت‌های چشمگیری با یكدیگر دارند. این تفاوت‌ها نه تنها در یادگیری درس‌های مدرسه و آموزشگاهی، بلكه در فعالیت‌های غیر تحصیلی نیز به چشم می‌خورد. این جنبه از رفتار، همان انگیزه است كه با درك مفهوم و آگاهی از آن می‌توان به والدین و معلمان كمك كرد تا بتوانند بهترین رفتار، طرح و برنامه‌ریزی آموزشی را برای یادگیری دانش‌آموزان به‌كار ببرند. به امید روزی كه تمام شكوفه‌های زندگیمان همیشه زیبا، موفق و با انگیزه باشند....
