زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

بايدو نبايد‌های مقابله با سوگ و اندوه

سوگ و اندوه تجربه‌ای است كه تقریباً برای هر یك از ما، دیر یا زود در زندگی اتفاق می‌افتد. در اینجا به این موضوع و راه‌های مبارزه با آن خواهیم پرداخت و خواهید دید كه چگونه از دست دادن عزیزان و شكست در زندگی به ما كمك خواهد كرد تا با مرگ آنها كنار بیاییم و آن را تحمل كنیم. سوگ به معنی ناراحتی و بی‌قراری در اثر مرگ عزیزی و  از دست دادن اوست كه ممكن است تا سال‌ها بعد از آن واقعه نیز ادامه داشته باشد و تمامی زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد؛ از جمله مسائل عاطفی، جسمی، روحی و اجتماعی؛ ولی برجسته‌ترین آنها احساس درد و غم و اندوه است.

غم و اندوه چیست

غم، واكنش طبیعی است كه پس از مرگ نزدیكان در فرد ایجاد می‌شود و بازیابی و بهبود صدمات روحی و فیزیكی آن، مدت زیادی طول خواهد كشید كه این زمان از فردی به فرد دیگر متفاوت است. وقتی عزاداریم، درك آنچه اتفاق افتاده، مشكل است. یكی از روش‌هایی كه می‌توانیم درك بهتری نسبت به آن پیدا كنیم، این است كه به زیان‌های دیگری كه در زندگی داشته‌ایم، فكر كنیم (حتی به ساده‌ترین آنها)؛ مثل از دست دادن یك كیف پول! در آن لحظه ابتدا ممكن است احساس ناباوری، وحشت و گیجی داشته باشیم و این احساسات منجر به خشم و ناراحتی و رنجش ما شوند. زندگی برای مدتی كوتاه و به طور موقت سخت می‌شود، ولی بعد باید با وضعیت جدید خود را تطبیق دهیم و یا به دنبال پیدا كردن كیف باشیم و یا اگر این امكان وجود ندارد، كلاً آن را فراموش كنیم.

اثرات فیزیكی سوگ

هنگامی كه غم و اندوه را تجربه می‌كنید، بدن واكنش طبیعی نشان داده و عوارض جسمی به همراه خواهد داشت. سوگ یك رویداد فوق‌العاده پرتنش است كه می‌تواند عوارض زیادی در بدن ایجاد كند و باعث انواع مشكلات جسمی از جمله خستگی، گریه غیرقابل كنترل، اختلال خواب، تپش قلب، تنگی نفس، سردرد، عفونت‌های مكرر، فشار خون بالا، كم‌اشتهایی، ناراحتی معده ریزش مو، اختلال در سیكل قاعدگی و حتی آسم و اگزما و توهمات شنیداری و دیداری شود.

آموزش برای انطباق با شرایط جدید

بهبودی بعد از عزاداری برای تمامی انسان‌ها لازم است. احساسات شدید و دردناك فرد باید كنترل شود و یاد بگیرد چگونه در فقدان عزیز از دست رفته به زندگی عادی خود بازگردد و با شرایط جدید خود را وفق دهد. درد و رنج، بهایی است كه در ازای دوست داشتن افراد پرداخت می‌كنیم. دندان درد را می‌توان با داروی ضددرد و یا مراجعه به دندانپزشك از بین برد، اما درد از دست دادن عزیزان، با خوردن آسپرین و هر نوع داروی مسكن دیگری  از بین نخواهد رفت و آنقدر با ما خواهد بود كه زندگی برایمان بسیار سخت خواهد شد. اما به مرور زمان، باور این مسأله برای ما راحت‌تر و زندگی به تدریج قابل تحمل و حتی لذت‌بخش خواهد شد.

 تأثیر بر سیستم عصبی

بی‌حالی و خستگی از عوارض شایع فیزیكی سوگ هستند. از دست دادن یك عزیز استرس بالایی در بدن ایجاد می‌كند و مقدار زیادی استروئید در بدن آزاد می‌شود كه بر روی سیستم عصبی كه كنترل آمادگی بدن را به عهده دارد، تأثیر منفی می‌گذارد. قلب با افزایش تعداد ضربان و فشار خون، واكنش طبیعی نشان می‌دهد. حتی اگر ظاهر فرد آرام و ساكت باشد، در درون او آشفتگی بزرگی روی داده است.

افسردگی می‌تواند اشتها را كم و خواب را مختل كند

مشكلات روحی و روانی در این زمان بسیار زیاد است و همین مشكلات باعث مشكلات جسمی نیز می‌شود. افسردگی می‌تواند خواب را مختل و اشتها را كم كند. اضطراب هم پدیده‌ای رایج  در عزاداری‌ها است كه منجر به عرق گرم، نبض تند و ...، می‌شود. فرد داغدیده در این شرایط ممكن است به مصرف الكل، موادمخدر و یا داروهای آرامبخش روی بیاورد كه همین امر، مشكلات جسمی او را تشدید خواهد كرد. برای كسانی كه شریك زندگی خود را از دست داده‌اند، گاهاً توهمات شنیداری و دیداری ایجاد می‌شود؛ مثلاً شخص مرده را در قسمتی از خانه می‌بینند كه ایستاده و به همسرش لبخند می‌زند و حتی با او صحبت می‌كند. این توهمات، واكنش طبیعی است و بسیاری از افراد داغدیده آن را تجربه می‌كنند. گاهی اوقات این واكنش‌ها، با بیماری‌های روانی و یا حتی نشانه‌های زوال عقل، اشتباه گرفته می‌شود.

كاهش ایمنی

استرس، تأثیر منفی بر سیستم ایمنی بدن می‌گذارد و باعث كاهش فعالیت‌های تی‌لنفوسیت‌ها، می‌شود. لنفوسیت‌ها سلول‌هایی هستند كه در مبارزه با عفونت‌ها نقش مهمی دارند. بنابراین شرایط سوگواری ابتلا به سرماخوردگی و سایر عفونت‌های جزئی بسیار رایج است. همچنین بیماری‌ها و مشكلاتی كه فرد از قبل داشته است، مثل آرتروز، در این شرایط تشدید می‌شود. افرادی كه مبتلا به دیابت و یا فشار خون بالا هستند نیز در معرض این خطر و وخامت حال جسمی قرار دارند؛ به همین دلیل در اولین سال بعد از مرگ عزیزان، حتی امكان مرگ بازماندگان وجود دارد. مردان نسبت به زنان در معرض خطر بیشتری هستند؛ شاید به این دلیل كه در میان خانواده و دوستان نسبت به زنان از حمایت كمتری برخوردارند و مشكلات روحی و جسمی آنها در هم تنبیده و با هم تركیب می‌شود.

تأثیر بر روی كودكان

كودكان نیز به اندازه بزرگسالان احتمال دارد، واكنش‌های فیزیكی از خود نشان دهند؛ مثل شكایت از درد شكم، سردرد، خیس كردن رختخواب و بی‌خوابی. همچنین ممكن است مشكلات رفتاری نیز پیدا كنند. آنها به دلیل عدم توانایی در بروز غم و درك شرایط، تبدیل به فردی پرخاشگر و وحشی می‌شوند و یا با افراد دیگر خانواده قهر می‌كنند. فرد عزادار چه كودك باشد و چه بزرگسال، به حمایت و درك اطرافیان نیاز دارد و باید احساسات و نگرانی‌های خود را بروز دهد و در آنها با اطرافیان شریك شود.

 پس از تشییع جنازه

هفته اول بعد از مرگ، معمولاً فرد داغدیده مشغول رفت و آمد و دوستان و فراهم آوردن ترتیبات مراسم و ... است و تازه هنگامی كه دوستان و اقوام او را ترك می‌كنند و تنها می‌شود، غم و اندوه و درد واقعی آغاز می‌گردد. سردرگمی، نامنظمی، خشم و احساس گناه، تقریباً در میان تمامی افراد، از حس‌های مشترك است. زنان نسبت به مردان واكنش‌های شدیدتری از خود نشان می‌دهند و در مورد احساسات خود راحت‌تر با دیگران صحبت می‌كنند و به همین دلیل بیشتر از مردان مورد حمایت اطرافیان قرار می‌گیرند. مردان اغلب احساسات واقعی خود را آشكار نمی‌كنند؛ در حالی كه به همان اندازه زنان احساس دارند، ولی فكر می‌كنند بروز احساسات‌شان اشتباه است. هنگام مرگ فرد، در كنار او بودن به بازماندگان كمك زیادی می‌كند و باعث می‌شود مرگ را سریع‌تر بپذیرند ولی وقتی نزدیكان در هنگام مرگ حضور ندارند یا مرگ به صورت ناگهانی اتفاق افتاده است، می‌خواهند زمان، چگونگی، علت آن و ... را بفهمند و همین سؤالات و پاسخ‌ها، شرایط پذیرش را سخت‌تر می‌كند. شناسایی جسد بعد از مرگ، كاری پر استرس، ناراحت‌كننده و ترسناك است؛ به خصوص وقتی كه بدن فرد آسیب‌دیده باشد. البته پرسنل سردخانه به كمك و راهنمایی نزدیكان خواهند پرداخت، اما این حس باعث یك شوك بزرگ در آنها خواهد شد كه ممكن است چند ساعت و یا حتی چند روز و چند ماه طول بكشد.

تعریف كودكان از مرگ

كودكان در سنین مختلف به مرگ اطرافیانشان واكنش‌های متفاوت نشان می‌دهند. به عنوان بزرگسال، ما می‌دانیم كه مرگ اجتناب‌ناپذیر است و پایان زندگی فیزیكی؛ اما درك كودكان از مرگ متفاوت است. بنابراین كودكان از سن 9 سالگی به بعد شبیه بزرگسالان فكر می‌كنند و البته این موضوع بستگی به تجربه‌هایی دارد كه آنها قبلاً در این زمینه داشته‌اند. نوزادان و كودكان نوپا نیز به مرگ واكنش نشان می‌دهند و مثلا یك مادر داغدیده سهواً این حس را به كودك خود منتقل می‌كند و نوزاد با گریه مداوم واكنش نشان می‌دهد.

 درمان مناسب برای علائم فیزیكی

هر فردی در غم و غصه، واكنش متفاوتی از خود نشان می‌دهد. هیچ روش صحیح یا غلطی برای غمگین بودن و عزاداری وجود ندارد. همه انسان‌ها، شخصیت‌های مختلفی دارند و راه‌های مقابله با استرس در آنها متفاوت است. غم و اندوه هیچ فردی با دیگری یكسان نخواهد بود. هر یك از ما طیف وسیعی از احساسات را تجربه خواهیم كرد كه ممكن است روز به روز متفاوت باشد. نشانه‌های فیزیكی شامل: زخم معده، حساسیت بیش از حد به صدا، ضعف در عضلات، كمبود ناتوانی، ناامیدی، شوك، رهایی، بی‌حسی و حسرت برای فرد مرده. تغییرات رفتاری عبارتند از: بی‌خوابی، كاهش اشتها، فعالیت زیاد، گریه، توجه به مكان‌ها و اشیایی كه متعلق به مرده بوده است. تغییرات در افكار نیز شامل ناباوری، گیجی، دغدغه مردن، توهم صوتی و تصویری می‌باشد.

غلبه بر سوگ

 با خودتان مهربان باشید: بیش از اندازه از خودتان توقع نداشته باشید. هرازگاهی برای خود گل بخرید و به سینما بروید.  از وضعیت جسمی‌تان مراقبت كنید: كمبود خواب و تغذیه نادرست ممكن است شما را در معرض ابتلا به عفونت‌ها و بیماری‌ها قرار دهد. اگر ممكن است كمی استراحت كنید و غذای خود را سروقت بخورید.

 ورزش: در صورت امكان برخی حركات ساده ورزشی را انجام دهید (حتی چند قدم پیاده‌روی).

 از الكل بپرهیزید: اگرچه ممكن است مصرف آن به طور موقت، استرس را كاهش دهد، اما عوارض بعدی آن بیشتر است.  از خوردن داروهای خواب‌آور خودداری كنید. این داروها شاید چند شب اول در خوابیدن شما بسیار مؤثر و كمك‌كننده باشند، اما بدن و ذهن شما نیاز به تنظیم طبیعی دارد و قرص‌های خواب‌‌‌آور این تنظیم را به تعویق می‌اندازند. این قرص‌ها، اعتیادآور هستند.  مقابله با احساسات: تمام احساسات خود را قبل از رفتن به رختخواب بنویسید. این كار به شما كمك می‌كند بهتر بخوابید، تقسیم درد و احساسات‌تان با افراد خانواده نیز بسیار مؤثر است. البته آنها نیز ممكن است درد خودشان را داشته باشند و توان گوش دادن به قصه‌‌های تكراری شما را نداشته باشند؛ در این مواقع، می‌توانید از یك مشاور كمك بگیرید.  خاطرات شاد خود را به یاد بیاورید: فكر كردن به لحظات خوب و شادی كه با فرد مرده داشته‌اید، اگرچه دردناك است، اما آرامبخش و شفادهنده نیز هست. به عكس‌ها، كتاب و دفترچه خاطرات او نگاه كنید؛ این كار باعث آرامش بعدی شما می‌شود. لباس‌های مرده را سریع دور نریزید؛ بهتر است زمانی این كار را انجام دهید كه واقعاً آمادگی روحی و فكری آن را داشته باشید.

 تغییرات بزرگ در زندگی انجام دهید؛ مثلاً خانه‌تان را عوض كنید. دوستان جدید پیدا كنید و یا شغل‌تان را تغییر دهید. گاهی اوقات موانعی وجود دارند كه باعث می‌شوند درد و اندوه شما دیرتر از بین بروند. این موانع عبارتند از:  امتناع از پذیرش از دست دادن  اختلافات زناشویی و خانوادگی  اعتماد به نفس پایین  اضطراب مالی

 عدم حمایت احساسی از جانب اطرافیان   مشكل در ابراز احساسات  ناتوانی برای شركت در مراسم تشییع  از بین رفتن جنازه (مثلاً در اثر تصادف) و نبود مقبره