تحریریه زندگی آنلاین- گروه دنیای سلامت
بیش از نود درصد از مردم دنیا راست دست هستند. به عبارت دیگر، تعداد راست دستها بسیار بیشتر از چپ دست‌هاست. اما اگر چپ دست هستید، خود را در دنیای راست دستها تنها حس نكنید؛ زیرا از این بیلیون‌ها نفر ساكن كره زمین، میلیون‌ها نفر چپ دست‌اند.
این روزها تعداد افرد چپ دست بسیار بیشتر از گذشته شده است، چرا؟ در گذشته معلم‌ها كودكان چپ دست را مجبور می‌كردند با دست راست خود بنویسند؛ زیرا فكر می‌كردند راست دست بودن درست است و چپ دستی اشتباهی است كه باید آن را تصحیح كرد. حتی برخی افراد كوتاه‌بین فكر می‌كردند مغز افراد چپ دست دچار نوعی نقصان و یا اختلال است؛ اما امروزه همه می‌دانند كه چپ دست بودن امری كاملاً طبیعی و ذهن افراد چپ دست كاملاً نرمال است و هیچ تفاوتی با راست دستها ندارد.
چه چیزی باعث چپ دست شدن و یا راست دست شدن افراد می‌شود؟ پس از پژوهش‌ها و مطالعات بسیار، دانشمندان هنوز هم علت قطعی چپ دست شدن برخی افراد را نمی‌دانند؛ اما می‌دانند كه چپ دستی ریشه در خانواده و ژنتیك (DNA) افراد دارد. علاوه بر ژنتیك، آسیب دیدگی دست راست نیز باعث می‌شود برخی افراد مجبور به استفاده از دست چپ باشند.
همین اتفاق می‌تواند به طور برعكس هم روی دهد و فردی كه در ابتدا چپ دست بوده، راست دست شود. در افراد چپ دست، نیمكره راست مغز فعال‌تر است. نیمكره راست و چپ مغز عملكرد متفاوتی دارند. نیمكره چپ به نیمكره راست برتری دارد. اعصابی كه از مغز خارج می‌شوند، به دو سمت راست و چپ بدن می‌روند.
نیمكره چپ مغز، عملكرد طرف راست بدن را كنترل می‌كند و برعكس. افراد راست دست در نوشتن، خواندن و صحبت كردن ماهرتر از چپ‌دست‌ها هستند. دو طرف بدن عملكرد یكسانی ندارند و همیشه به طرف دیگر غالب است. به همین دلیل همیشه یك گوش بهتر از گوش دیگر می‌شنود و یك چشم بهتر از چشم دیگر می‌بیند. به هر حال، دلیل چپ دست و راست دست شدن افراد هنوز كاملاً مشخص نیست.
برخی از دانشمندان آن را به ژنتیك ربط می‌دهند و برخی دیگر به ترشح زیاد هورمون‌های جنسی قبل از تولد. افراد چپ دست به احتمال زیاد، بستگانی دارند كه چپ دست هستند. پژوهشگران درصدد یافتن ژنی هستند كه باعث ترجیح استفاده از یك دست نسبت به دست دیگر می‌شود.
هنوز ژن خاصی در این زمینه پیدا نشده است. روانشناسان می‌گویند كه مجبور كردن كودكان به استفاده از دست راست به جای دست چپ، باعث ایجاد مشكلات روانی در آنها می‌شود. چپ دستی و راست دستی یك صفت و یا خصیصه ژنتیكی است و زمینه ارثی دارد و تا حد زیادی ناشی از فعالیت مغز است.
چپ دستها چه مشكلاتی دارند؟
بسیاری از ابزارآلات و امكانات جامعه مخصوص راست دستها طراحی شده‌اند مثل قیچی، چرا كه تعداد راست دستها بسیار بیشتر از چپ دست‌هاست. مدرسه یكی از مهم‌ترین مكان هایی است كه چپ دستها در آنجا نیاز به امكانات خاص خود دارند. مثلا میزهایی برای راست دستها طراحی شده‌اند و چپ دستها به هنگام استفاده از آنها دچار ناراحتی در آرنج و ستون فقرات می‌شوند.
چپ دستها همواره با موانع بیشتری روبه‌رو بودهاند. چپ دستی در بسیاری از جوامع نوعی ناهنجاری و عادت ناپسند محسوب می‌شده و اغلب كودكان را تشویق می‌كردند كه از دست راست استفاده كنند. حتی در برخی فرهنگ‌های قدیمی چپ دستی را بدیمن می‌دانستند.
با آنكه جهان ما راست دست‌گرا است و تمام وسایل و ابزار برای راست دستها ساخته شده‌اند، ولی تعداد چپ دستها نیز كم نیست و باید كاری كرد كه آنها دچار مشكل نشوند. استفاده از دوربین عكاسی، استفاده از سازهای مختلف موسیقی، حتی نشستن سر میز غذا در كنار افراد راست دست، رانندگی كردن و ... برای چپ دستها بسیار سخت‌تر از راست دستها است.
به هر حال بسیاری از باورهای اشتباه و نادرست گذشته در مورد چپ دستها این روزها دیگر وجود ندارد و افراد زیادی چپ دستها را باهوش‌تر و خلاق‌تر از راست دستها می‌دانند؛ ولی لازم است به چپ‌دست‌ها دلگرمی بیشتری داده شود. ما نباید اقلیت چپ دست را نادیده بگیریم.
خوشبختانه جمعیت چپ دستها در حال رشد است و از 4 درصد به 11 درصد رسیده است و دلیل آن هم تغییر طرز فكر مردم و باورهای آنها راجع به چپ دست‌هاست؛ زیرا آنها دیگر كودكان را هنگام استفاده از دست چپ تنبیه نكرده و وادار به استفاده از دست راست نمی‌كنند.
همیشه چپ دستها باهوش‌تر و با استعدادتر از راست دستها نیستند. در هر دو گروه، مغز به دو نیمكره چپ و راست تقسیم می‌شود. یك نیمكره در سمت چپ مغز است و یك نیمكره در سمت راست مغز. نیمكره راست حركت‌های سمت چپ بدن از جمله دست چپ را كنترل می‌كند و نیمكره چپ مغز حركت‌های سمت راست بدن را.
افكار خلاقانه مثل سرودن یك ترانه و كشیدن یك نقاشی، در قسمت راست مغز صورت می‌گیرد؛ بنابراین اگر چپ دست هستید، طبق این نظریه استعداد بیشتری در افكار خلاقانه دارید و باهوش‌تر از راست دستها می‌باشید. اما فرایندهای فكری در مغز بسیار پیچیده‌اند و نمی‌تواند آنها را فقط به یك نیمكره محدود كرد.
وقتی كه فكر می‌كنیم، هر دو سمت مغز با هم شروع به كار می‌كنند و استفاده از دست چپ، دلیل كافی برای باهوش‌تر بودن نیست. البته بسیاری افراد هنرمند و خلاق چپ دست بودهاند؛ مثل داوینچی، پیكاسو، اینشتین، چارلی چاپلین و بسیاری افراد دیگر. در افراد چپ دست رشد بخشی از مغز قبل از تولد و هنگامی كه هنوز در شكم مادر هستند، صورت می‌گیرد.
سمت چپ مغز، قسمت راست بدن را كنترل می‌كند كه قدرتمندتر از سمت چپ است. از آنجایی كه افراد چپ دست از هر دو نیمكره مغزشان به طور همزمان استفاده می‌كنند، اطلاعاتی را كه وارد مغزشان می‌شود، بسیار آسان‌تر و سریع‌تر به شكل‌‌های مختلف پردازش می‌كنند.
به دلیل آنكه نیمكره راست مغز مسوول كنترل موسیقی، هنر، ادراك و سایر موارد مربوط به هوش و خلاقیت است، بسیاری بر این باورند كه چپ دستها باهوش‌تر و خلاق‌تر از راست دستها هستند.
چند نكته بیشتر راجع به چپ دستها
پژوهش‌ها نشان می‌دهند كه راست دستها حدود 9 سال بیشتر از چپ دستها زندگی می‌كنند. یعنی عمر چپ دستها كوتاه‌تر از راست دستها است؛ اما این نظریه را نمی‌توان از طریق علمی ثابت كرد. چپ دستها بیشتر مستعد بیماری‌ها و مشكلاتی از قبیل ناراحتی‌های معده، بیماری‌های روده (مثل ورم روده) و بیماری كرون هستند.
چپ دستی بیشتر در دوقلوها دیده می‌شود. از میان دوقلوها معمولاً یكی چپ دست و دیگری راست دست است. چپ دستها 4- 5 ماه زودتر از راست‌دست‌ها وارد مرحله بلوغ می‌شوند. چپ دستها ترسوتر از راست‌دست‌ها هستند. آنها به هنگام مواجهه با شرایط و موضوعات ترسناك، بیشتر دچار ترس و وحشت می‌شوند.
خرافات رایج قدیمی‌ها درباره چپ دستها
براساس بسیاری باورهای خرافی، شیطان و جادوگرها چپ دست هستند، لذا در گذشته‌ها چپ دستی را نشانه‌ای از وجود شیطان و یا داشتن قدرت‌های جادویی می‌دانستند. مردم چپ دستها را نفرین شده می‌دانستند و هیچ اعتمادی به آنها نداشتند. آنها مرتباً روی شانه‌های افراد چپ دست نمك می‌پاشیدند تا بدشناسی و نحسی را از وجودشان پاك كنند.
براساس برخی خرافات و عقاید اشتباه، افراد چپ‌دست، مجرم‌ترند و رفتارهای ضداجتماعی بیشتری دارند. این نظریه كاملاً نادرست است، كلیه امكانات جامعه به گونه‌ای برای افراد راست دست طراحی شده‌اند و همین مسأله ممكن است موجبات ناراحتی و گاهی رنجش چپ‌دست‌ها را فراهم كند؛ ولی این موضوع باعث خلافكارتر شدن آنها نمی‌شود.
