زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

 حسین صفری

خودرو‌های جمع‌آوری و حمل زباله نقش بسیار مهمی در پاکسازی و ارائه خدمات شهری مدرن دارند. این خودروها که عموما کامیون‌های کوچک، متوسط و بزرگ و یا وانت هستند با نام‌های «Garbage Truck» و گاهاً «Dumb Truck» نیز شناخته می‌شوند كه قطعات كوچك زباله را از محل تعبیه شده (کانتینر یا سطل‌‌های در سطح شهرها) جمع‌آوری كرده و در محل‌های مورد نظر خالی می‌كنند. 
از سال‌های دور و تقریباً بلافاصله پس از همگانی شدن استفاده از خودروها، از وسایل نقلیه موتوری  برای جمع‌آوری و انتقال زباله‌ها در شهرها استفاده شده و از همان ابتدا، خصوصا از كامیون‌ها و وانت‌ها برای این منظور استفاده فراوان شده است.
در ابتدا و در دهه 1920، از خودروهای مجهز به باربرهای بدون سقف برای حمل زباله استفاده می‌شد، اما به دلیل بهداشتی نبودن این روش، رفته رفته كامیون‌های سرپوشیده جایگزین شدند. این جایگزینی ابتدا در اروپا و سپس در امریكا  صورت گرفت.  
مهم‌ترین مشكلی كه این كامیون‌ها برای جمع‌آوری و انتقال زباله با آن روبرو بودند، چگونگی بالا آوردن زباله‌ها و انتقال آنها به وسایل حمل کننده زباله بود؛ اما، با ابداع روش‌های متنوع و استفاده از سیستم‌های مکانیکی و هیدرولیکی به تدریج  این مشکل به طور کامل حل شد. در سال 1937«جرج دمپستر» (Gerorge Dempster) سیستمی با نام «دمپستر دامپستر» ابداع كرد كه در آن «كانتینرهای سطل زباله» مجهز به چرخ بود و به صورت مكانیكی به داخل كامیون حمل زباله منتقل می‌شد. این كانتینر‌ها به نام «دامپستر» معروف شدند و اكنون نیز به همین نام شناخته می‌شوند. در سال 1938، شركت «گاروود لود پكر» با ابداع روش فشرده سازی زباله درون كامیون حمل زباله، این صنعت را به طور کامل متحول ساخت. بدین ترتیب امكان حمل زباله بیشتر با یك كامیون  نسبت به گذشته میسر گردید. فشرده ساز ابداعی این شركت در آن زمان گنجایش حمل زباله را دو برابر می‌كرد. این فشرده‌سازی با استفاده از پرس‌های هیدرولیكی انجام می‌شد.
در سال 1955 برای اولین بار سیستم بارگیری از جلو (Front Loader) معرفی شد، اما تا سال 1970 مورد استقبال و استفاده وسیع قرار نگرفت. همچنین در دهه 70 سیستم‌های «دامپسی» كوچك‌تر شدند كه اغلب به نام «ویلی بینز» مشهور بودند و مانند انواع قبلی به صورت مكانیكی خالی می‌شدند. از آن زمان تاكنون گرچه شاهد تغییرات بنیادی در سیستم خودروهای حمل زباله نبوده‌ایم، اما انواع متنوعی از فشرده سازها چه از لحاظ ابعاد و چه از لحاظ کارایی معرفی شده‌اند. یکی از مشهورترین و پرکاربردترین فشرده سازها انواع «sweep and slide» است. در این فشرده سازها با استفاده از صفحاتی که توسط سیستم‌های هیدرولیکی حرکت می‌کنند، زباله از قسمت حمل بار کامیون (loading hopper) جمع‌آوری شده و بر روی زباله‌های قبلی فشرده می‌شود. شرکت «HeilColectomatic»از سیستمی ترکیبی شامل یک بالابر قسمت حمل بار کامیون و یک تیغه جاروب کننده (sweeper) برای جمع‌آوری و فشرده سازی هم زمان زباله، استفاده كرد که در کاهش زمان و افزایش میزان فشرده سازی بسیار مؤثر بود. نوع دیگری از فشرده‌سازها که در دهه60 و70 میلادی استفاده فراوانی می‌شدند نوع «فشرده‌سازهای پیوسته» بودند. شرکت طراحی مهندسی آلمانی «شارک» سیستم جمع آوری و فشرده‌ساز زباله خاصی را ابداع نمود. در این شیوه از بشکه‌های بزرگ گردان و مته‌های دندانه‌دار  برای خوردایش و فشرده‌سازی زباله‌ها استفاده می‌شد. (مشابه ماشین‌های میسکر سیمان). شرکت فرانسوی «سمات – ری»  اولین شرکتی بود که از سیستم چنگک چرخان برای فشرده سازی زباله‌ها استفاده كرد. با بکارگیری از این سیستم امکان خرد کردن و فشرده سازی قطعات بزرگ زباله نیز ممکن گردید. در انتهای دهه 70 میلادی، مصرف سوخت  بالای کامیون‌های جمع‌آوری زباله باعث شد تا استفاده از آنها کاهش یابد. همچنین در دهه 1970 «صنایع پیترسن» اولین کامیون قلاب دار را برای جمع آوری زباله‌های بزرگ شهری ابداع نمود. در سال 1997 «لی راتبرن»Lee Rathburn  سیستمی را معرفی كرد كه در نوع خود منحصر به فرد است، چرا که در آن از یک اتاقک (cab) که به صورت هیدرولیکی بالا و پایین می‌رود و خلاف جهت کابین راننده نصب شده است جهت بارگیری و خالی کردن زباله استفاده می‌شود. بدین ترتیب کاربر می‌تواند به صورت پیوسته و بدون نیاز به پیاده شدن، زباله‌ها را جمع آوری و تخلیه كند.
انواع خودروهای حمل زباله: پنج نوع ماشین جمع آوری زباله طراحی و تولید شده‌اند که عبارتند از: 

1- بارگیری از  قسمت  جلوی  خودرو  (Front Loaders): این نوع خودروها عموما کامیون‌های سنگین هستند که به چنگک بزرگی در قسمت جلوی خودرو مجهز می‌باشند. راننده با دقت این چنگك را در محل تعبیه شده در کانتینر حمل زباله درب‌دار (دامپسترز) تنظیم كرده و بر روی کامیون حمل می‌‌كند. برای این منظور راننده عموما از یک «دسته فرمان» یا چند اهرم استفاده می‌كند. زمانی که کانتینر به طور کامل روی کامیون و محل مورد نظر قرار گرفت، چرخانده ‌شده و زباله‌ها داخل قسمت بارگیری قیفی شکل خالی می‌شود. سپس زباله توسط تیغه پرکن تعبیه شده در قسمت بارگیری فشرده می‌شود. کامیون‌های حمل زباله امروزی که از این سیستم برای حمل زباله استفاده می‌كنند، اغلب دارای سیستم‌های «فشرده سازی خودکار در حین حمل بار» هستند. در این سیستم راننده حین رانندگی می‌تواند با فشردن چند دکمه یا اهرم به فشرده سازی زباله درون کامیون اقدام كند و بدین ترتیب در زمان و هزینه حمل زباله صرفه جویی قابل توجهی صورت خواهد گرفت.

2- بارگیری از  قسمت  عقب خودرو  (Rear Loaders): همانطور که از نام این روش بارگیری و حمل زباله پیداست، کامیون در قسمت عقب و در انتهای قسمت بارگیری (Hopper) دارای درب می‌باشد که می‌تواند باز شود و کیسه‌های زباله یا سطل زباله در این قسمت خالی شوند. راننده اغلب از سیستم خودکار خالی نمودن سطل‌ها در کامیون استفاده می‌كند و بدین ترتیب نیازی نیست تا این کار به صورت دستی انجام شود. سیستم دیگری که مورد استقبال قرار گرفته است به این صورت است که در قسمت بار کامیون محلی متناسب با سطل‌های زباله تعبیه شده و این سطل‌ها به وسیله سیستم زنجیر به داخل کامیون منتقل و زباله در آن خالی می‌شود.  بیشتر این کامیون‌ها دارای سیستم فشرده ساز از نوع «sweep-and-slide» نیز می‌باشند. این سیستم با استفاده از تیغه‌های فولادی زباله را به سمت یک دیوار متحرک فشرده می‌سازد. این دیوار متحرک توسط سیستم هیدرولیکی به حرکت در می‌آید و در برخی موارد  نیز این عمل به صورت مکانیکی و با استفاده از اهرم و با فرمان راننده صورت می‌گیرد.

3- بارگیری از  قسمت  کناری خودرو  (Side Loaders): در این خودروها زباله‌ها از قسمت کناری خودرو بارگیری و تخلیه می‌شود. این بارگیری به صورت دستی یا استفاده از بالابر‌های خودکار انجام می‌شود كه در این صورت به این خودروها «Automated Side Loaders» نیز گفته می‌شود. پس از انتقال زباله به داخل کامیون، با استفاده از تیغه تعبیه‌شده در کامیون و استفاده از سیستم  هیدرولیکی، فشرده سازی انجام می‌گردد. از ویژگی‌های این نوع سیستم حمل زباله، عدم نیاز به بیش از یک نفر در تمام مراحل بارگیری، حمل و تخلیه زباله است؛ در حالی که مثلاً در سیستم‌‌های مرسوم «بارگیری از  قسمت  عقب خودرو»  باید دو نفر و گاهاً سه نفر این كار را انجام دهند.

4- جمع آوری زباله با استفاده از سیستم  پنوماتیك (Pneumatic collection): در این نوع حمل زباله، زباله‌ها در محل‌های مخصوصی که عموما در زیر سطح خیابان قرار دارند، جمع‌آوری می‌شوند. این نوع کامیون‌ها دارای یک جرثقیل  كه دارای یک لوله خرطومی هستند که با دهانه خاص خود در شکاف تعبیه‌شده در قسمت جمع آوری زباله زیر زمینی قرار داده ‌شده و با استفاده از سیستم «پنوماتیک» (بادی) زباله‌ها به داخل کامیون مکیده می‌شوند. در این نوع سیستم حمل زباله نیز تنها به یک کاربر نیاز است. از نکات مثبت این روش عدم نیاز به کانتینر‌های جمع آوری زباله در سطح خیابان‌هاست كه به بهداشت و زیباسازی و پاکیزگی شهر کمک  می‌كند.

5- جمع آوری كننده قلاب دار(Grapple trucks): این روش خصوصا برای حمل زباله‌ها در ابعاد بزرگ مناسب است در بسیاری از موارد زباله‌های جامد به قدری سنگین و حجیم هستند که حمل آنها به صورت مرسوم دستی ایمن نیست. این زباله‌ها که می‌توانند شامل مبل، لوازم خانگی، تنه درخت و ... باشند، عموماً «زباله‌های با ابعاد بزرگ»(Oversized Garbage) نامیده می‌شوند. و توسط کامیون مجهز به قلاب که با استفاده از سیستم هیدرولیکی حرکت می‌كند، جمع‌آوری و به داخل خودرو منتقل می‌‌شوند.
در پایان به نکته مهمی در مورد خودروهای حمل زباله اشاره می‌گردد: با توجه به اینکه خودروهای‌ حمل زباله به طور مداوم با زباله‌ها در تماس هستند، پاکیزگی و شستشوی مرتب آنها بسیار مهم و ضروری است. در کشورهای مدرن داخل خودروهای حمل زباله، گرچه مملو از زباله می‌باشد، اما ظاهر بیرونی آنها بسیار تمیز بوده و بوی آزاردهنده زباله نیز سایر شهروندان را ناراحت نمی‌‌كند. این مهم می‌تواند به ارتقای سطح کارایی خدمات شهری کمک شایانی نماید.