معصومه جباری؛ کارشناسی ارشد علوم تغذیه
سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) از اختلالات بسیار شایع در میان زنان در سنین باروری است که مسئول بیش از 40 درصد موارد ناباروریها در زنان است.این سندروم یک تهدید جدی برای سلامت زنان بوده و در دراز مدت خطر ابتلا به دیابت نوع 2، بیماریهای قلب-عروقی و سرطان رحم را افزایش میدهد. این اختلال با علائمی همچون پرمویی، اختلال یا عدم تخمک گذاری و تخمدانهای پلی کیستیک در تصویربرداری سونوگرافی تشخیص داده میشود.
نسخه طبیعی بیماری
همه ی ما کم و بیش با نسخههای برخی افراد فعال در زمینه طب سنتی درمورد درمان ناباروی برخورد کرده ایم. نسخه ی مصرف پیاز (بصورت خام یا مصرف عصاره آبی آن پس از جوشاندن) در میان نسخههای طب سنتی در درمان نازایی در زنان مبتلا به PCOS به چشم میخورد و حتی برخی از افراد از تاثیرات مثبت آن بر علائم بالینی PCOS همچون بهبود و نظم عادات ماهانه و بعضا برگشت قدرت باروری حکایت میکنند.
حقیقت ماجرا چیست؟
پیاز با نام علمی Allium cepa L. از خانواده Liliaceae است.اجزای اصلی وفعال پیاز شامل دو گروه از ترکیبات حاوی گوگرد مثل آلیل پروپیل دی سولفید، S-متیل سیستئین سولفوکسید، S-آلیل سیستئین سولفوکسید و فلاونوئیدهایی همچون کرستین است.پیاز دارای اجزای دیگری همچون اسیدهای فنولیک، کروم، ایزوتیوسیانات، میواینوزیتول، استرول، ویتامینهایB6 و C و گلوکوکینین (انسولین گیاهی) است. محققان پیشنهاد میکنند که ترکیبات پیاز در اثر پختن تجزیه شده و لذا پیاز خام یا تازه میتواند فعالترین ترکیبات را داشته باشد.
عوامل زمینه ساز ابتلا به بیماری
علت زمینه ای این اختلال همچنان نامشخص است اما مقاومت به انسولین و اختلال در تعادل هورمونهای جنسی، سیمای بارز این بیماری است.مقاومت انسولینی وابسته به بافت چربی، ارتباط جدایی ناپذیری با PCOS دارد.چاقی، بویژه چاقی شکمی نیز از اختلالات شایع در این بیماران است و حدود 60 تا 70 درصد زنان مبتلا با این اختلال، چاق هستند. تحقیقات نشان میدهد که شیوع چاقی در زنان PCOS بالاتر از زنان دیگر است.
علت زمینه ای مقاومت انسولینی در این بیماری هنوز مشخص نیست اما عدهای از محققان علت آن را اختلال در عملکرد بافت چربی بدن میدانند. مقاومت انسولینی در این بیماران با مکانیسمی خاص، منجر به سرکوب تخمک گذاری میشود.
درحال حاضر نیز استفاده از داروهای ضد مقاومت انسولینی همچون متفورمین، جزئ جدایی ناپذیر درمان دربیماران مبتلا به PCOS است.بدون شک عوامل غذایی و رویکردهای موثر تغذیه ایدر اصلاح ویژگیهای این بیماری، بخصوص مقاومت انسولینی، میتوانند موثر باشند، چرا که بهبود مقاومت به انسولین میتواند با برگشت تعادل هورمونی و بهبود عملکرد تخمدانها همراه باشد.
تحقیقات انجام شده
مطالعات حاکی از آن است که ترکیبات گوگرد دار پیاز، باعث مهار تجزیه انسولین در کبد میشوند و شاید بتوانند باعث تحریک تولید انسولین توسط پانکراس گردند.جالب اینجاست که اثرات مشاهده شده از پیاز در کاهش قندخون در موشهای دیابتی، با اثر داروهایی همچون گلی بنگلامید و انسولین، قابل مقایسه بوده و برابری کرده است.
بنظر میرسد که کرستین نیز اثرات خود رادر این میان بصورت تاثیرات ضد التهابی نشان میدهد. مطالعات حیوانی با رویکرد درمان ناباروری، حاکی از تاثیر پیاز و ترکیب کرستین بر درمان نازایی است.نگاهی کلی بر مطالعاتی که مقادیر مختلف پیاز را در افراد دیابتی مورد بررسی قرار دادهاند نشان میدهد که پیاز دارای تاثیرات ضد دیابتی و محرک ترشح انسولین است.
هرچند خاصیت تحریک و افزایش ترشح انسولین در کسانی که سلولهای بتای پانکراس آنها کارا و سالم است، میتواند وضعیت را برعکس کرده و مقاومت انسولینی را تشدید کند. البته مشکل افزایش اشتها در پی مصرف پیاز خام و لذا افزایش وزن متعاقب آن نیز یک نگرانی دیگر در مورد مصرف زیاد این ماده غذایی در افراد دچار اضافه وزن است. حتی محققان گزارش کرده اند که مصرف بیش از حد پیاز خام میتواند باعث بدتر شدن مقاومت انسولینی و عدم تعادل هورمونی در زنان مبتلا به PCOS شود. در واقع خاصیت پیاز در افزایش و تحریک ترشح انسولین ممکن است در افراد غیردیابتی مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک جالب توجه و موفیقتآمیز نباشد.
توافق کلی در مطالعات علمی درباره تاثیر پیاز بر بهبود مقاومت انسولینی (به عنوان یک عامل عمده در پاتوژنز سندروم تخمدان پلی کیستیک) وجود ندارد و حتی دلایلی بر بدتر شدن وضعیت مقاومت انسولینی نیز در برخی مطالعات گزارش شده است. ولی ظاهرا ترکیبات پیاز با تعدیل سطح کلسترول سرم و استروئیدهای درگیر در پاتوژنز PCOS میتوانند علائم و عوارض بیماری را بهبود یا تخفیف ببخشند.
لذا ارزشمند است که درباره ترکیبات موثر پیاز و مکانیسم عمل آنها در درمان یا بهبود علائم و عوارض PCOS مطالعات بیشتری انجام شود. اما یک توصیه عمومی و تایید شدهی علمی برای تمام بانوانی که همراه با مشکل PCOS مبتلا به اضافه وزن وچاقی هستند، کاهش هدفمند و منطقی وزن تا حد وزن مطلوب است. تمامی مطالعات بر این موضوع توافق دارند که کاهش وزن حتی تا 10 درصد از مقدار اضافه وزن میتواند تاثیر معناداری بر بهبود حساسیت انسولینی در بدن شود. پس مشکل تخمدان پلی کیستیک توام با اضافه وزن را جدی بگیرید!