علیرضا میلاجردی؛ دكتر احمدرضا درستی
شنبلیله (Trigonellafoenum-graecum L.)
گیاهی علفی از خانواده بقولات دارای دانه‌های قهوه‌ای یا قرمز مایل به زرد تا خاکستری به طول 30-50 سانتی متر (بسته به شرایط اقلیمی) می‌‌باشد. اسم علمی گیاه Fenugreek است. شنبلیله از گیاهان نهاندانه گلدار دو لپه‌ای و جدا گلبرگ و در زمره Calciflores است. این گیاه از راسته Rosal و تیره Legominase است.
سه گونه مختلف از جنس Trigonella در ایران یافت شده است که مهمترین آن (Trigonellafoenum-graecum L.) است. رنگدانه‌های آن حنایی تا قهوه‌ای هستند و بوی معطر قوی و طعم تلخ دارند. شنبلیله بومی شرق مدیترانه است و در سطوح وسیعی در کشورهای مراکش، اتیوپی، تونس، مصر، الجزایر و هند کشت می‌‌شود.
شنبلیله در نواحی مختلف ایران پرورش می‌‌یابد. به علاوه به حالت خودرو در نواحی مرکزی ایران (سمنان و دامغان)، آذربایجان، اصفهان، فارس و خراسان نیز می‌‌روید. تاکنون 70 گونه متعلق به جنس Trigonella L شناسایی شده است که شامل گیاهان یک تا چند ساله می‌‌شود.
شنبلیله از سبزی‌های مفیدی است که در تهیه اغذیه مورد استفاده قرار می‌‌گیرد. برگ‌های گیاه خوراکی بوده و سه تایی هستند. از دانه این گیاه به عنوان ادویه و از برگ آن به عنوان سبزی استفاده می‌‌نمایند.
پروتئین این گیاه نسبتاً بالاست. موسیلاژ حاصل از دانه آن در صنایع آرایشی و بهداشتی و داروسازی کاربرد دارد. روی، منگنز، کلسیم، آهن و فسفات و ویتامین‌های نیکوتینیک اسید، B1، A، C و D آن نیز قابل توجه است. فلاونوئیدهای مختلفی از آن کشف شده و حاوی انواع تانن‌ها و کاروتنوئیدها نیز هست.
شنبلیله در طب سنتی
1- تسهیل زایایی، افزایش شیر، کم کردن درد قاعدگی، افزایش دهنده میل جنسی، درمان ورم بیضه 2- کمک به هضم غذا، افزایش سوخت و ساز، تقویت عمومی بدن، درمان ورم معده، نفخ شکم، سنگ صفرا، سوء هاضمه، کم اشتهایی و به عنوان قابض،ضد نفخ، ضد اسپاسم، ملین، مسهل، خلط آور
3- ضد سرطان، ضد آترواسکلروز، کاهش دهنده پر فشاری خون، ضد دیابت، ضد پوکی استخوان، ضد سرطان، ضد آلرژی، ضد کم خونی و برای جلوگیری از کاهش دید در بیماران دیابتی4- ضد کرم و در درمان کورک، سلولیتیس، سل، ، سردرد، آمفیزم، سوختگی، آبسه، تب، عفونت ریوی و... استفاده می‌‌گردد. دانه گیاه شنبلیله نیز دارای اثرات مختلفی از جمله کاهش دهنده چربی سرم، ضد دیابت، مدر، ضد نفخ، ضد اسهال و ضد رماتیسم است.
خواص مصرف شنبلیله
در مطالعات انجام شده در رت‌ها دیده شده، شنبلیله خوردن غذا را افزایش می‌‌دهد، زخم گوارشی را بهبود بخشیده و تشکیل سنگ اگزالاتی کلیه را کم می‌‌کند. عصاره شنبلیله نیز سبب افزایش سنتز گلیکوژن در عضلات می‌‌شود. همچنین اضطراب را کم کرده و سبب افزایش مدت خواب می‌‌شود.
امّا دیده شده عصاره دانه شنبلیله با دارا بودن ترکیباتی مثل ساپوژنین و دیوسژنین که پیش‌ساز پروژسترون‌اند، خاصیت ضد گنادوتروپینی و ضد آندروژنی داشته و میزان LH و تستسترون را کاهش می‌‌دهد.
تغییرات مورفولوژیکی در لوله‌های اسپرم ساز، تخریب سلول‌های بینابینی و نیز تحلیل اپیتلیوم زاینده لوله‌های اسپرم ساز نیز مشاهده شده است. لذا گفته می‌‌شود شنبلیله در مقادیر زیاد جلوی باروری جنس نر را می‌‌گیرد و بنابراین از آن برای تهیه قرص‌های ضد بارداری استفاده می‌‌شود...
برای خواندن بخش دوم- شنبلیله- اینجا کلیک کنید.
