نازلی نمازی؛ کارشناس ارشد تغذیه
چغندر
چغندر ریشه مغذی است که بر دو نوع می‌باشد. یک نوع آن چغندر معمولی و به رنگ قرمز (لبو) بوده و نوع دیگر آن چغندر قند است که به رنگ زرد روشن می‌باشد.
ترکیبات چغندر
چغندر دارای مواد قندی، مواد ازته، املاح معدنی از جمله فسفر، کلسیم، منیزیم، پتاسیم، آهن و ویتامین‌های A، C، ویتامین‌های گروه (B1، B2، B3 و B9) و مقادیر اندکی چربی و پروتئین است. شایان ذکر است که در طب سنتی چغندر را در دسته مواد غذایی با طبع گرم و تر قرار داده‌اند.
خواص غذایی لبو
شیره چغندر خون را تصفیه کرده و جریان خون را بهبود می‌بخشد و به ساختن گلبول‌های قرمز خون کمک می‌کند. لبو به دلیل داشتن آهن، ویتامین C و اسید فولیک می‌تواند از بروز کم‌خونی پیشگیری کند. مصرف روزانه 100 گرم لبو تقریبا تامین کننده 50 درصد از اسید فولیک روزانه است.
چغندر به دلیل داشتن فیبر فراوان خاصیت کاهندگی کلسترول خون را دارد و در درمان و پیشگیری از یبوست موثر است.
حاوی اسید فولیک بوده و بنابراین برای بیماران قلبی- عروقی و زنان باردار مناسب است.
ادرار آور بوده و املاحی که در شیره چغندر وجود دارد، یک پاک کننده بسیار عالی برای کبد، کلیه و کیسه صفرا محسوب می‌شود.
چغندر برای درمان التهاب مثانه، بواسیر و بیماری‌های پوستی بسیار مفید است.
تقویت کننده بدن می‌باشد، بنابراین برای کودکان، سالمندان و بیماران در دوره نقاهت مفید است.
به دلیل مقادیر فراوان ترکیبات آنتی‌اکسیدانی از جمله لیکوپن برای بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید مفید است و می‌تواند از بروز سکته قلبی و سرطان جلوگیری کند.
به کاهش فشار خون کمک می‌کند.
لازم به ذكر است كه لبو در برخی افراد سبب ایجاد نفخ و دل پیچه می‌شود.
بتائین، مهم‌ترین ریز مغذی موجود در لبو
بتائین از مهم‌ترین ترکیبات شیمیایی موجود در لبو است که در بدن تجزیه نشده و دفع می‌شود. رنگ قرمز لبو نیز به دلیل وجود بتائین می‌باشد.
بتائین یکی از عوامل موثر در پیشگیری از بیماری‌های قلبی‌ـ عروقی است. از طرفی مصرف لبو به دلیل کاهش درصد هموسیستئین، سبب کاهش ابتلا به بیماری‌های قلبی می‌شود. این ترکیب، از کبد در مقابل ابتلا به بیماری‌های مختلف به ویژه تجمع چربی در کبد محافظت می‌کند.
از سوی دیگر وجود این ترکیب مانع از کاهش غیرطبیعی ترشح اسید معده شده و نوعی نقش تنظیم‌کننده عملکرد غدد ترشح‌کننده اسید معده را بر عهده دارد.
بتائین موجود در لبو باعث تنظیم عملکرد آنزیم‌ها، کمک به تشکیل ساختار پروتئین‌ها، تنظیم میزان آب موجود در سلول‌های بدن و ممانعت از «پلاسمولیز» می‌شود.
از طرفی با تنظیم میزان آب درون و برون سلولی، واکنش‌های شیمیایی سلول‌ها را نیز کنترل می‌کند. وجود بتائین سلول‌ها را در مقابل استرس‌های اسموتیک محیطی و قرار گرفتن در معرض حرارت بالا کنترل کرده و سلول‌ها را از این تغییرات در امان می‌دارد.
شلغم
شلغم یكی از سبزیجات زمستانی بسیار قوی و مغذی است که به تنهایی و یا در داخل سوپ و آش مصرف می‌شود.
ترکیبات شلغم
شلغم حاوی املاح معدنی از جمله کلسیم، منیزیم، پتاسیم و سرشار از ویتامین C می‌باشد، از سایر ویتامین‌های موجود در شلغم می‌توان به ویتامین‌های گروه (B1، B2 و B3) اشاره کرد. شلغم چربی و پروتئین کمی داشته و با وجود فراوانی مواد مغذی، حاوی انرژی کمی می‌باشد. از نظر طب سنتی، شلغم طبع گرم و تر دارد.
خواص غذایی شلغم
از جمله خواص دارویی شلغم که بیشتر مردم با آن آشنا هستند، مفید بودن آن در پیشگیری و درمان سرماخوردگی است. قرقره کردن آب پخته آن در درمان گلودرد مفید است و سرفه را تسکین می‌دهد. از سایر خواص دارویی آن می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
آب شلغم قند خون را پایین می‌آورد و درمان کننده جوش صورت است.
به دلیل وجود کلسیم بالا برای استخوان‌ها مفید است.
شلغم ضعف جنسی را درمان کرده و اسپرم را زیاد می‌کند.
تقویت کننده حافظه است و بروز فراموشی را کاهش می‌دهد.
حاوی ترکیبات آنتی‌اکسیدانی است، بنابراین دارای خاصیت ضد سرطانی بوده و حتی قادر به متوقف کردن پیشرفت سرطان می‌باشد.
مقاومت نوزادان متولد شده از مادرانی که در دوره بارداری از شلغم استفاده می‌کنند در برابر بیماری‌های عفونی بیشتر از سایر نوزادان است.
دفع کننده سموم در بدن است، به خصوص اگر ناشتا مصرف شود.
عصاره شلغم، در حل و دفع سنگ‌های كلیوی با منشا اسید اوریکی مفید است.
اثر مفیدی در درمان بیماری‌های تنفسی از جمله برونشیت دارد.
ضماد مناسبی برای درمان کورک و دمل است.
برای بیماران دیابتی مفید است.
باقلا
با اینکه باقلای تازه در تابستان به بازار می‌آید، اما بیشتر در فصول سرد سال شاهد فروش باقلای گرم در بازار هستیم. از نظر طب سنتی باقلا طبعیت سرد و تر دارد. با توجه به طبیعت سرد آن بهتر است با ادویه‌هایی از جمله گلپر یا آویشن مصرف شود.
ترکیبات باقلا
باقلا از جمله منابع خوب پروتئین‌های گیاهی است و حاوی آهن، فسفر، کلسیم، پتاسیم و ویتامین‌های گروه (B2 , B1 و B3) است و منبع فیبر مناسبی نیز محسوب می‌شود.
خواص غذایی باقلا
در کاهش فشار خون موثر است.
به دلیل وجود کلسیم، در پیشگیری از پوکی استخوان می‌تواند مفید باشد.
جوشانده باقلا برای درمان ورم مثانه، رفع دردهای روماتیسمی و نقرس مناسب است.
مخلوط آن با روغن بادام برای رفع گرفتگی صدا موثر است.
برای درمان اسهال مزمن مفید است.
در دوران نقاهت، گزینه مناسبی است.
خلط آور است.
نكته: مصرف زیاد باقلا ممکن است ایجاد نفخ و دل پیچه کند. مصرف باقلای خام در بیماران مبتلا به فاویسم(یک بیماری خونی) مضر است.
