رستا شرافت كتابچی؛ كارشناس ارشد علوم بهداشتی در تغذیه از دانشكده بهداشت دانشگاه تهران
آنتی‌اكسیدان چیست؟
برای تعریف آنتی‌اكسیدان بهتر است ابتدا این واژه تركیبی را تفكیك نموده و به صورت مجزا معنی نماییم. «آنتی» به معنی ضد، «اكسیدان» به معنی چیزی كه اكسید می‌كند و «اكسیدكردن» یعنی تركیب كردن با اكسیژن، بنابراین آنتی‌اكسیدان را از نظر لغوی می‌توان ماده‌ای كه ضد اكسید كردن می‌باشد معنی نمود. از نظر علمی نیز آنتی‌اكسیدان‌ها موادی هستند كه از سلول‌های بدن در برابر اكسیداسیون محافظت می‌نمایند.
اما در كنار آنتی‌اكسیدان‌ها به واژه دیگری نیز باید پرداخت و آن رادیكال‌های آزاد می‌باشد.
رادیكال آزاد چیست؟
رادیكال‌های آزاد، اتم‌ها یا مولكول‌هایی هستند كه آخرین لایه الكترونی آنها كامل نبوده و به همین دلیل بسیار ناپایدارند و تمایل به حمله به نزدیك‌ترین مولكول‌های پایدار و دریافت الكترون از آنها دارند كه این عمل منجر به یك واكنش زنجیری و تشكیل رادیكال‌های آزاد جدید می‌شود.
رادیكال‌های آزاد در بدن ما به‌طور طبیعی تولید و مهار می‌گردند، ولی در صورتی كه تولید آنها در بدن به صورت كنترل‌نشده باشد، می‌توانند به اجزاء مختلف بدن مانند DNA، چربی‌های سلولی، مغز و یا سایر بافت‌ها آسیب برسانند. امروزه بسیاری از بیماری‌ها از جمله انواع سرطان‌ها، بیماری‌های قلب و عروق، كاتاراكت، آرتریت، و همچنین پیری و پیری زودرس را با رادیكال‌های آزاد مرتبط می‌دانند.
علل تولید رادیكال‌های آزاد در بدن: رادیكال‌های آزاد به طرق مختلف در بدن ایجاد می‌شوند كه در زیر به برخی از آنها اشاره می‌كنیم:
1- در طی متابولیسم طبیعی بدن
2- وجود عوامل محیطی نظیر آلودگی هوا، مصرف سیگار، الكل، استرس، تشعشات امواج ماوراء بنفش و مصرف برخی داروها.
3- در بعضی موارد هنگام از بین بردن ویروس‌ها و باكتری‌ها توسط سیستم ایمنی بدن.
منابع آنتی‌اكسیدان
آنتی‌اكسیدان‌های طبیعی در مواد غذایی مانند میوه‌جات، سبزیجات، غلات، حبوبات، مغزها و دانه‌ها یافت می‌شوند كه در زیر به پاره‌ای از آنها اشاره می‌نماییم:
1) میوه‌جات: شامل آلبالو، گیلاس، تمشك، توت‌فرنگی، هندوانه، انار، انگور، پرتقال، آلو، آناناس، كیوی و گریپ‌فروت. ضمناً میوه‌جات خشكی نظیر آلو بخارا و خرما حاوی مقادیر بالایی آنتی‌اكسیدان می‌باشند.
2) سبزیجات: شامل بروكلی، كلم برگ، فلفل قرمز، گوجه‌فرنگی، جعفری، اسفناج و چغندر.
3) حبوبات: مانند لوبیاچیتی و لوبیای سویا
4) مغزها و دانه‌ها: گردو، فندق، بادام زمینی و دانه آفتابگردان.
5) غلات: جو، جو دوسر و ذرت
6) ادویه‌جات: میخك، دارچین، آویشن و زنجفیل.
همچنین ویتامین‌های C و E و كاروتنوییدها (رنگدانه‌های قرمز، نارنجی و زردی كه در سبزیجات و میوه‌جات موجودند) از دسته آنتی‌اكسیدان‌ها به شمار می‌روند. برای مثال ویتامین E از طریق محافظت LDL در برابر اكسیداسیون، عروق را در مقابل تشكیل پلاك و بدن را در مقابل بیماری‌های قلب و عروق محافظت می‌نماید.
همچنین این ویتامین مانع تجمع پلاكت‌ها شده و بنابراین از تشكیل لخته جلوگیری می‌كند. ویتامین C نیز باعث محافظت بدن در مقابل سرطان‌های دهان، حنجره و مری می‌شود...
برای خواندن بخش دوم- بیمه سلامت با آنتی‌اكسیدان‌ها- اینجا کلیک کنید.
