مينا كاويانی؛ كارشناس ارشد تغذيه؛ سرپرست واحد آموزش همگانی انستیتو تحقیقات تغذیه ای و صنایع غذایی کشور
مقدمه
اسفناج سبزی بومی ایران و هم خانواده با چغندر و كلم است. این سبزی در قرن هفتم به عنوان هدیه به چین فرستاده شد و راه خود را به این كشور باز كرد. اسفناج نسبت به بسیاری از سبزیجات، قدمت كمتری در اروپا دارد و در قرن11 از طریق اسپانیا به این قاره برده شد. به همین مناسبت تا مدت‌ها به عنوان «سبزی اسپانیایی» در انگلیس شناخته می‌شد.
مواد مغذی موجود در اسفناج
- اسفناج دارای ویتامین‌هایی مانند A, E, K, C و فولات یا اسید فولیک(یکی از ویتامین‌های گروه B) و مواد معدنی نظیر کلسیم، پتاسیم و آهن گیاهی(غیرهِم) است. این سبزی همچنین مقادیر قابل توجهی فیبر غذایی دارد.
- محققان حداقل 13 نوع فلاوونوئید را که مواد رنگی گیاهی سلامتی بخش هستند، در اسفناج شناسایی کرده‌اند. فواید این مواد به اندازه‌ای بود كه آنها را تشویق به تولید عصاره اسفناج برای استفاده در تحقیقات علمی کرد.
این رنگدانه‌های گیاهی انواع مختلفی مانند کاروتنوئیدها، کامفرول، گزانتین و ... دارند که در این قسمت، به برخی از نقش‌های آنها در سلامت بدن اشاره میشود:
اسفناج و پیشگیری از سرطان
نتایج پژوهش‌های علمی نشان داده‌اند كه رنگدانه موجود در اسفناج و سبزی‌های برگی (که دلیل ایجاد رنگ در آنها نیز می‌باشد)، احتمالاً می‌تواند در پیشگیری از انواع سرطان مانند سرطان‌های پروستات، پستان، کولون (روده بزرگ) و تخمدان موثر باشد.
اسفناج و سلامت استخوان
اسفناج با داشتن مقادیر مناسبی از ویتامین K که یکی از ویتامین‌های محلول در چربی است، در سلامت استخوان نقش دارد. ویتامین K موجود در اسفناج به پیشگیری از تجزیه استخوان کمک می‌کند. همچنین می‌تواند نوعی پروتئین (استئوکلسین) را در استخوان فعال کند که این پروتئین باعث رسوب کلسیم در استخوان و در نتیجه استحکام بیشتر آن میشود. این سبزی همچنین دارای مقادیری کلسیم و منیزیم است که هر دو از مواد موثر در استخوان‌سازی هستند.
اسفناج و پیشگیری از بیماری‌های قلبی‑ عروقی
اسفناج تازه و خام منبع غنی از ویتامین C و بتاکاروتن (پیش ساز ویتامین A) است. این مواد هر دو از مواد آنتی اکسیدانی (ضد اکسیدشدن) قوی هستند و موجب کاهش رادیکال‌های آزاد (مواد مضر برای بدن) می‌شوند. این مواد از اکسید شدن کلسترول در بدن و نفوذ آن به دیواره رگ‌ها جلوگیری می‌کنند و در نتیجه به پیشگیری از گرفتگی رگ‌ها، حمله قلبی یا سکته مغزی کمک می‌‌نمایند.
باید توجه داشت که مقدار زیادی از ویتامینC موجود در اسفناج با پختن از بین می‌رود، بنابراین برای حداکثر استفاده از آن بهتر است تاحد امکان اسفناج تازه را به سالاد بیفزایید یا آن را همراه کمی روغن زیتون و آبلیمو مصرف کنید. فولات موجود در اسفناج هم باعث تبدیل هموسیستئین (ماده‌ای مضر كه افزایش آن در بدن می‌تواند باعث ایجاد سکته قلبی و مغزی شود) به مواد بی خطر میشود.
همچنین مقدار زیاد فیبر غذایی یا همان الیاف گیاهی اسفناج، یکی دیگر از مزایای آن است، زیرا فیبر غذایی در بدن هضم نمی شود و انرژی هم تولید نمی کند. همچنین با افزایش حجم غذا و ایجاد احساس سیری، به پیشگیری از اضافه وزن و چاقی که از علت‌های اصلی بیماری‌های قلبی- عروقی است، کمک می‌کند. کار دیگری که فیبر انجام می‌دهد، کاهش جذب و افزایش دفع چربی‌ها و مواد مضر است که به کاهش چربی‌های خون و عدم گرفتگی عروق کمک می‌کند.
اسفناج و یبوست
اسفناج با داشتن فیبر غذایی موجب افزایش سرعت عبور مواد غذایی از دستگاه گوارش میشود، بنابراین مصرف آن در افرادی که دچار یبوست هستند، توصیه میشود. غذاهایی مانند بورانی و خورش آلو اسفناج، نمونه‌هایی از این دست هستند.
اسفناج و بیماری‌های التهابی
از آنجایی که بتاکاروتن، ویتامین C و ویتامین K اسفناج همگی خواص ضد التهابی دارند، می‌توانند در شرایطی که در بدن التهابی وجود دارد، موثر باشند، برای مثال احتمالاً در کاهش علائم بیماری‌های آسم (تنگی نفس)، استئوآرتریت(آرتروز مزمن مفاصل)، استئوپروز(پوکی استخوان) و آرتریت روماتوئید(التهاب مفاصل) موثرند.
اسفناج؛ يك برگ و هزار خاصيت-بخش دوم
