مهرنوش رجائی
هر یك از مواد خوراكی كه ما برای تغذیه‌ی خود انتخاب كرده‌ایم، دارای خاصیت‌های مختلف و مواد مغذی خاصی است. البته این خاص بودن، تفاوت‌هائی به لحاظ تركیبات و عناصر غذائی در تك‌تك آن‌ها به وجود آورده است. خیلی از آن‌ها سرشار از ویتامین است و دسته‌ای، دارای پروتئین و چربی می‌باشند. گروهی، نشاسته‌ی فراوان دارند و شماری از آن‌ها هم، همه‌ی این‌ها را یكجا دارا می‌باشند.
اما از میان همه‌ی آن‌ها، سیب‌زمینی جزو آن دسته از مواد غذائی به شمار می‌رود كه دارای نشاسته‌ی فراوان است و از همان گذشته، به محض شناخته شدن در همه‌ی كشورها به مقدار زیاد مورد استفاده قرار گرفت. البته در گذشته، بیشتر به شكل پخته و تنوری مصرف می‌شد، ولی هم‌اكنون سرخ شده‌ی آن بیشتر طرفدار دارد.
سیب‌زمینی اولین بار چگونه شناخته شد و زادگاهش كجا بود؟
زادگاه اولیه‌ی سیب‌زمینی هم مانند گوجه‌فرنگی، كشور پرو، واقع در آمریكای جنوبی می‌باشد؛ اما این تفاوت كه این محصول زمینی را اولین بار دریانوردان اسپانیائی پیدا كردند و در سال 1550 یعنی حدود چهارصد و شصت سال پیش به اروپا بردند و رفته رفته، كشورهای آسیائی هم از وجود آن بهره‌مند شدند. مدت زمانی بعد نیز كشت آن در سراسر جهان شروع و در بیشتر كشورها كاشته شد و مورد مصرف قرار گرفت. البته در كشورهای اروپائی، از همان ابتدا به عنوان یك وعده‌ی غذائی اصلی به شكل پخته مصرف می‌شد. ولی به مرور زمان و با توجه به مصرفشان از این نوع محصول، تنوعی در چگونگی استفاده از سیب‌زمینی به وجود آوردند و با آن غذاهای دیگری هم درست كردند.
در ایران خودمان اولین بار چه زمانی بود كه سیب‌زمینی وارد شد و چه موقع مردم، آن را شناختند؟
در زمان پادشاهی فتحعلی شاه، یكی از روشنفكران و تحصیل‌كردگان آن روزگار به نام میرزا ملكم خان، در طی مسافرتی كه به خارج از ایران كرد، سیب‌زمینی را به ایران آورد و تا مدت‌ها، سیب‌زمینی در میان مردم به آلو ملكم خان معروف بود. اما كم‌كم نام اصلی این محصول یعنی سیب‌زمینی، در بین عموم رواج یافت؛ با این وجود باز هم خیلی‌ها آن را آلوزمینی می‌نامیدند. اما این كه چرا سیب‌زمینی با ورودش به ایران، به نام آلو ملكم خان و آلوزمینی خوانده شد، برای خود دلایلی دارد كه دانستنش خالی از لطف نیست.
آلو زمینی - كه همان سیب‌زمینی امروز می‌باشد - از «كچالو»ی هندی گرفته شده كه در فارسی دری افغانستان نیز كاربرد دارد، و چون نخستین بار این محصول را میرزا ملكم خان به ایران آورد، مدتی به نام او معروف بود. اما بعدها به نام سیب‌زمینی خوانده شد كه از روی نام فرانسوی آن یعنی Pommede-Terree، گرته‌برداری و ترجمه شد.
البته ناگفته نماند كه در حال حاضر در بعضی از شهرهای جنوبی ایران، هنوز نام آلو زمینی رواج دارد و لفظ سیب‌زمینی، در میان برخی از مردم بومی و سالخورده‌ی آن مناطق به كار نمی‌رود. به عنوان مثال، هنوز قدیمی‌های شهر شیراز، سیب‌زمینی را آلو زمینی می‌گویند.
البته با ورود سیب زمینی به ایران و با فراگیری دانش لازم برای كشت آن، این محصول در شهرهای مختلف شناخته شد؛ اما در زمان برداشت، با توجه به نوع خاك و حاصخلیزی زمین، تنها چند شهر بود كه بهترین نوع سیب زمینی از آن‌ها برداشت شد كه معروف‌ترینش سیب‌زمینی «پشندی» بود یعنی روستای پشند از شهرستان ساوجبلاغ. قطعاً كسانی كه سن و سالی از آنان گذشته است، هنوز آهنگ صدای فروشندگان دوره‌گرد را در خاطر دارند كه با گفتن سیب‌زمینی پشندی، فریادشان در كوچه پس‌كوچه‌های محله‌ها می‌پیچید كه برای خریدن هر یك كیلوگرم سیب‌زمینی، فقط كافی بود دو تومان بپردازند.
