زیر نظر: دکتر راضیه خالوئی فرد ، متخصص تغذیه بالینی ، استادیار دانشکده علوم تغذیه و رژیم شناسی بیمارستان سینا، دانشگاه علوم پزشکی تهران
علی علیرضایی : دانشجوی کارشناسی ارشد تغذیه بالینی بیمارستان سینا دانشگاه علوم پزشکی تهران
لادن توکلی : دانشجوی کارشناسی ارشد تغذیه بالینی بیمارستان سینا دانشگاه علوم پزشکی تهران
تحریریه زندگی آنلاین : این روزها در کشور عزیزمان با افزایش آمار سرطان کولورکتال مواجه هستیم. این گسترش بی‌رویه باعث می‌شود که همه ما با این سوال مهم مواجه شویم که آیا راهی هست که خود و عزیزان‌مان را از این بیماری کشنده مصون بداریم؟
قبل از اینکه راه‌های جلوگیری از این بیماری را یک به یک برشمریم، خوب است کمی با روده بزرگ و کار آن آشنا شویم:
روده بزرگ قسمت پایینی دستگاه گوارش است که از سکوم تا رکتوم امتداد یافته، آب و نمک از غذاهای هضم نشده جذب می‌شود و عضلات آن مواد زائد را به سمت راست روده حرکت می‌دهند.
باید خاطرنشان کرد که روده بزرگ حاوی جمعیت وسیعی از انواع مختلف باکتری است که عملکردهای مهمی بر سلامت مخاط روده بزرگ و سیستم ایمنی بدن نیز دارند.
در علم پزشکی سرطانی که از روده بزرگ شروع می‌شود، سرطان روده بزرگ و سرطانی که از رکتوم شروع شود، سرطان رکتوم نامیده می‌شود. سرطانی که هر یک از این اندام‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد، ممکن است سرطان کولورکتال نیز نامیده شود. عوامل زیادی در بروز این نوع سرطان موثر هستند، همچون: اضافه وزن و یا چاقی، فعالیت بدنی کم، رژیم غذایی نامناسب، سیگار کشیدن، مصرف الکل، سن، سابقه خانوادگی پولیپ کولورکتال یا سرطان کولورکتال، اما شاید یکی از موثر‌ترین‌ها و در عین حال کارآمد‌ترین روش‌های پیشگیری سرطان کولورکتال اصلاح سبک زندگی و تغذیه سالم می‌باشد.
بیشتربخوانید:
وقتی قولنج خبر از ابتلا به سرطان می‌دهد
اصلاح سبک زندگی و تغذیه سالم
غذاهایی که مصرف می‌کنیم و سبک زندگی ما بر میزان خطر ابتلا به سرطان و توانایی بدن ما در پیشگیری از سرطان تأثیر می‌گذارد. برخی از مطالعات نشان داده‌اند افرادی که رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی منظم، وزن متعادل و مصرف الکل محدود دارند، می‌توانند بیش از یک سوم احتمال ابتلا به سرطان کولورکتال را کاهش دهند. از این رو باید بیاموزیم که برای دستیابی به یک رژیم غذایی متعادل با هدف
پیشگیری از سرطان کولورکتال چه غذاهایی را باید انتخاب کنیم یا از چه مواد غذایی باید اجتناب کنیم.
به طور کلی برای اصلاح سبک زندگی و بهبود رژیم غذایی افراد جهت کاهش خطر سرطان کولورکتال سه اصل پایه وجود دارد که شامل: حفظ وزن متعادل، حفظ فعالیت بدنی مناسب و انتخاب آگاهانه گروه‌های غذایی می‌باشد.
اصل اول : وزن خود را مدیریت کنید.
اگر دارای اضافه وزن هستید، کاهش وزن اولین گام در کاهش خطر ابتلا به سرطان کولورکتال است. این افزایش خطر ناشی از سطوح بالای انسولین و هورمون‌های مرتبط در خون است که به نظر می‌رسد رشد سلول سرطانی را افزایش می‌دهد. شاخص توده بدنی (BMI) بین 24.9 - 18.5 را هدف قرار دهید. حتی اگر BMI شما از محدوده هدف دور باشد، کاهش وزن بدن به میزان 10 درصد می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را کاهش دهد.
اصل دوم : فعالیت بدنی مستمر داشته باشید.
روزانه حداقل 30 دقیقه فعالیت متوسط تا شدید داشته باشید. فعالیت بدنی نباید گران یا دشوار باشد. می‌توانید در یک پارک محلی قدم بزنید یا دوچرخه‌سواری کنید یا به گروه‌های ورزشی بپیوندید. تا زمانی که ضربان قلب شما تندتر شود و ریه‌های شما عمیق‌تر نفس بکشند، از مزایای فعالیت بدنی بهره‌مند خواهید شد. فعالیت‌هایی را انتخاب کنید که از آنها لذت می‌برید. به این ترتیب شما به این گونه فعالیت‌ها ترغیب خواهید شد.
بیشتربخوانید:
ملاحظات تغذیه در درمان سرطان سینه
اصل سوم: انتخاب آگاهانه گروه‌های غذایی
به طور کلی مطالعات نشان می‌دهند که رژیم‌های غذایی گیاهی با فیبر بالا که دارای گوشت قرمز متوسط تا کم با حداقل گوشت فرآوری شده و الکل هستند، خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را کاهش می‌دهند. اگر بخواهیم در این زمینه به طور ویژه گروه‌های غذایی را بررسی کنیم، بهتر است آنها را به دو گروه یعنی غذاهایی که لازم است بیشتر بخوریم و غذاهایی که بهتر است کمتر خورده شوند یا هرگز خورده نشوند، تقسیم کنیم:
غذاهایی که لازم است بیشتر بخوریم:
سبزیجات
انواع سالاد، گوجه‌فرنگی، پیاز، کلم بروکلی، بادمجان، هویج، و غیره. همه انواع سبزیجات دارای خواص پیشگیری از سرطان هستند، بنابراین مصرف طیف گسترده‌ای از آنها کلید اصلی است.
میوه‌ها
انواع توت‌ها، خربزه، سیب، گلابی، پرتقال، موز و غیره. میوه‌ها بیشترین فواید را به ما می‌دهند، هرچند بهتر است میوه کامل مصرف شود و آب‌میوه چه طبیعی و چه مصنوعی محدود یا به طور کامل از رژیم غذایی ما حذف شود.
غلات کامل و حبوبات
کینوا، جو، برنج قهوه‌ای، عدس، لوبیا و غیره دارای فیبر بالایی هستند که از سرطان روده بزرگ محافظت می‌کند. این غذاها حاوی بسیاری از مواد دیگر هستند که با کاهش خطر سرطان مرتبط می‌باشند. به همین دلیل است که متخصصان تغذیه افزایش دریافت فیبر را از مواد غذایی به جای مکمل‌های تجاری پیشنهاد می‌کنند. یک بررسی در سال 2020 نشان داد افرادی که غلات کامل را در رژیم غذایی خود قرار می‌دهند، میزان کمتری از انواع خاصی از سرطان، از جمله سرطان کولورکتال را دارند.
غذاهایی که بهتر است کمتر خورده شوند یا هرگز خورده نشوند
گوشت قرمز (گوشت گاو، گوسفند و ...): مصرف کمتر از 500 گرم گوشت قرمز در هفته توصیه می‌شود.
گوشت‌های فرآوری شده (کالباس، بیکن، سوسیس و هات‌داگ): این اقلام حاوی سطوح بالایی از نیترات و سدیم هستند که هر دو سرطان‌زا می‌باشند. خوردن گوشت‌های فرآوری شده اصلا توصیه نمی‌شود. یک مطالعه در سال 2022 نشان داد که غذاهای فوق‌فرآوری شده می‌توانند خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش دهند. به طور خاص، مشخص شد مردانی که مقدار زیادی غذاهای فوق‌فرآوری شده مصرف می‌کنند، 29 درصد بیشتر از مردانی که مصرف خود را محدود می‌کنند، در معرض خطر ابتلا به سرطان کولورکتال هستند.
فست‌فود
غذای‌هایی پر‌کالری هستند که مدیریت وزن را دشوار می‌کنند. همچنین سرشار از سدیم بوده، اما برخلاف گروه میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات فیبر بسیار اندکی دارند.
الکل
الکل به ترکیبات سرطان‌زا در بدن تبدیل می‌شود. این ترکیبات همچنین می‌توانند به پوشش سلولی روده بزرگ آسیب برسانند. در نتیجه توصیه کلی این است که از مصرف الکل به کلی خودداری شود.
کلام پایانی
در نهایت می‌توان به این موضوع اشاره کرد که خوردن یک رژیم غذایی سالم و انجام ورزش مستمر می‌تواند خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد، البته به علت شرایط مناسب در کشورمان از جهت غربالگری بهتر است بدانیم چه زمانی باید برای این بیماری غربالگری شویم. از آنجایی که خطر ابتلا به سرطان با افزایش سن افزایش می‌یابد، دستورالعمل‌های کنونی می‌گویند که ابتدا باید در سن 45 سالگی غربالگری شویم. اما اگر سابقه خانوادگی سرطان کولورکتال دارید، از پزشک خود در مورد غربالگری اطلاعاتی کسب کنید و در صورت بروز علائمی مانند یبوست طولانی‌مدت، خونریزی مقعدی یا کاهش وزن غیرقابل توضیح با پزشک خود مشورت کنید.
آخرین نکته که باید مورد توجه قرار گیرد این است که این بیماری (به غیر از علل ناشی از وراثت) ناشی از تجمع اثرات زیانبار عادت‌های نادرست در سبک زندگی و تغذیه ما در سال‌های متمادی می‌باشد، البته این نکته نشانگر این است که تغییر رفتار ما نیز به همان نسبت می‌تواند موثر و عامل پیشگیری باشد. پس به هیچ عنوان پیشگیری و تغییر عادت‌های بد غذایی خود را دست کم نگیرید و از رژیم غذایی سالم غافل نباشید.
