به قلم : رؤیا ایمانی‌فرد ، دانشجوی کارشناسی ارشد تغذیه بالینی ، دانشگاه علوم پزشکی ایران
زیر نظر: د کتر فرزاد شید فر ، متخصص تغذیه ، استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران
تحریریه زندگی آنلاین : اختلالات تغذیه و خوردن با اختلال مداوم در خوردن یا رفتار مرتبط با خوردن مشخص می‌شود که منجر به اختلال قابل توجهی در سلامت جسمانی و عملکرد روانی - اجتماعی می‌شود. یکی از موارد اختلال خوردن، پرخوری عصبی است.
ویژگی‌های اساسی پرخوری عصبی شامل دوره‌های مکرر پرخوری و به دنبال آن رفتارهای جبرانی نامناسب برای جلوگیری از افزایش وزن و ارزیابی خود است که به طور نابجا تحت تأثیر شکل و وزن بدن است. افراط در مصرف، یک دوره از خوردن غیرقابل کنترل مقدار بیش از حد غذا است.
مکانیسم‌های جبرانی نامناسب شامل استفراغ عمدی، استفاده نادرست از ملین‌ها، داروهای مدر، سایر داروها (مانند هورمون تیروئید)، روزه گرفتن و ورزش زیاد است. یک فرد ممکن است از یک یا چند روش استفاده کند.
شدت پرخوری عصبی معمولاً بر اساس فراوانی رفتارهای جبرانی نامناسب، به چهار سطح خفیف، متوسط، شدید و بسیار شدید تقسیم‌بندی می‌شود.
شیوع پرخوری عصبی در طول زندگی تقریباً 2 درصد در زنان و 5/0 درصد در مردان است. تظاهرات اولیه معمولاً در دوران نوجوانی یا جوانی رخ می‌دهد. موارد قبل از بلوغ و شروع دیررس (بعد از 40 سالگی) غیرشایع است.
عوامل خطر و پیش‌آگهی مرتبط با پرخوری عصبی شامل ویژگی‌های ژنتیکی، فیزیولوژیکی، محیطی و خلق و خو می‌باشد. پرخوری عصبی با افزایش قابل‌توجه خطر مرگ و میر (به هر علت و خودکشی) با نرخ خام مرگ و میر تقریباً 2 درصد در هر دهه مرتبط است.
افراد مبتلا به پرخوری عصبی ممکن است احساس تنهایی، تحریک‌پذیری، انفعال، غمگینی، الگوهای رفتار اعتیادآور یا رفتار خودکشی داشته باشند. اختلال در خوردن ممکن است برای مدتی قبل از مشکلات مواد مخدر یا الکل رخ دهد.
بیشتربخوانید:
بهترین روش ها برای جلوگیری از پرخوری
عوارض پرخوری عصبی
هنگامی که استفراغ رخ می‌دهد، ممکن است شواهد بالینی مانند زخم در پشت دست برای تحریک بروز استفراغ، بزرگ شدن غده پاروتید و فرسایش مینای دندان با افزایش پوسیدگی دندان ناشی از حضور مکرر اسید معده در دهان، وجود داشته باشد.
شکایات گوارشی در افراد مبتلا به پرخوری عصبی که از استفراغ به عنوان روش پاکسازی استفاده می‌کنند، شایع است. این موارد ممکن است شامل گلودرد، سختی بلع، ریفلاکس گوارشی، التهاب مری، استفراغ خونی خفیف و خونریزی زیر ملتحمه باشد.
عوارض گوارشی جدی‌تر شامل زخم‌های مری، وقوع نادر پارگی مری و اتساع یا پارگی حاد معده است. علائم مرتبط با سوء‌مصرف ملین با نوع، دوز و مدت زمان مصرف متفاوت است. بیماران ممکن است با اسهال، گرفتگی شکم، خونریزی و افتادگی مقعد مراجعه کنند. سوء‌استفاده از ملین‌های محرک (یعنی آنهایی که حاوی بیزاکودیل، کاسکارا یا سنا هستند) می‌تواند به رشته‌های عصبی روده در دیواره روده آسیب برساند، در نتیجه روده بزرگ به طور فزاینده‌ای به این محرک‌ها برای حرکت مواد مدفوعی وابسته می‌شود.
قطع مصرف ملین‌ها، به ویژه از نوع محرک، ممکن است منجر به یبوست شدید برگشتی شود که نیاز به مدیریت پزشکی مداوم دارد. استفراغ، استفاده نادرست از ملین‌ها و داروهای مدر با عدم تعادل مایعات و اسید و باز مرتبط است که می‌تواند منجر به عوارض قلبی و کلیوی گردد.
همچنین افراد مبتلا به پرخوری عصبی ممکن است دچار بی‌نظمی قاعدگی شوند که منجر به این باور اشتباه می‌شود که قادر به باردار شدن نیستند، بنابراین حاملگی ناخواسته ممکن است رخ دهد که احتمال پیامدهای منفی مانند وزن کمتر هنگام تولد و دور سر کوچک‌تر را به دنبال دارد.
بیشتربخوانید:
ترفندهایی برای لاغری سریع وبالا بردن سوخت و ساز بدن
مدیریت و درمان بیماری پرخوری عصبی
درمان اختلالات خوردن نیاز به یک رویکرد چند رشته‌ای دارد که شامل مداخلات روانپزشکی، روانشناختی، پزشکی و تغذیه است که به طور ایده‌آل در سطح مراقبت متناسب با شدت بیماری ارائه می‌شود.
همچنین دستورالعمل‌های کنونی از درمان‌های با رویکرد خانواده محور حمایت می‌کند. توجه به سابقه رژیم غذایی فرد، ارزیابی کفایت و تنوع رژیم غذایی، ارزیابی‌های آزمایشگاهی و تن‌سنجی توسط متخصص تغذیه و تیم پزشکی، در کنار مشاوره روانشناسی و روان‌درمانی و آموزش به خانواده فرد می‌تواند در مدیریت و درمان بیماری مؤثر باشد. با توجه به ماهیت جسمی - روانی بیماری و روند طولانی درمان، صبر و بردباری و همکاری فرد و خانواده در این راه بسیار مهم است، چرا که در برخی موارد این بیماری به دلیل افسردگی، آسیب‌های خانوادگی و اجتماعی بروز پیدا کرده و یا با این موارد همراه است.
در موارد شدید بنا به تشخیص تیم درمان، اگر درمان سرپایی مؤثر نباشد، شاید نیاز به بستری بیمار و حمایت ویژه باشد.
مدیریت استرس به کمک راهکارهای مناسب، کاهش و یا قطع مصرف الکل در مواردی که فرد مصرف‌کننده است، کاهش مصرف شکر و مواد غذایی حاوی قند و شکر، تاکید بر اهمیت مصرف مواد مغذی‌ها و تأثیر آن بر سلامت جسم و روان، مشخص کردن وزن ایده‌آل فرد و کمک به تصحیح اصولی وزن و برنامه غذایی، انجام فعالیت بدنی به ویژه ورزش‌های روان‌درمانی جهت بهبود خلق و خو از نکات مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد. افراد مبتلا به پرخوری عصبی باید بدانند که هیچ غذای ممنوعی وجود ندارد و با کمک مشاوره تغذیه می‌توانند برنامه غذایی سالم و غیر سختگیرانه را متناسب با شرایط خود اجرا کنند.
توجه به این نکته نیز ضروری است که مصرف خودسرانه داروهای گیاهی علاوه بر احتمال مسمومیت، ممکن است با داروهای مصرفی فرد تداخل داشته و باعث بروز عوارض گردد.
