به قلم : علی علیرضایی ، دانشجوی کارشناسی ارشد تغذیه بالینی بیمارستان سینا/دانشگاه علوم پزشکی تهران
لادن توکلی : دانشجوی کارشناسی ارشد تغذیه بالینی بیمارستان سینا/دانشگاه علوم پزشکی تهران
زیر نظر: دکتر راضیه خالوئی فرد ، متخصص تغذیه بالینی استادیاردانشکده علوم تغذیه و رژیم شناسی/بیمارستان سینا/ دانشگاه علوم پزشکی تهران عضو IFSO
تحریریه زندگی آنلاین : امروزه، نام‌هایی همچون جراحی اسلیو یا بای‌پس، دیگر ناشناخته در میان مردم نیستند. این جراحی‌ها شهرت جهانی دارند و از این رو به دلیل تأثیر آنها بر درمان چاقی و بهبود بیماری‌های همراه، استقبال گسترده‌ای در بین مردم دارند. سوالی که در ذهن تمام کسانی که تاکنون تحت جراحی‌های کاهنده وزن قرار گرفته‌اند یا قرار است در آینده تحت این نوع جراحی‌ها قرار بگیرند، وجود دارد، این است که پس از جراحی باید چه کارها و نکاتی را رعایت کنند. همچنین، آیا رژیم غذایی پس از جراحی تغییراتی خواهد داشت؟ بعد از جراحی آیا باید برنامه غذایی خاصی رعایت شود؟ تا کی؟
قبل از هر چیز، لازم است درباره ماهیت کاهش وزن و تغییراتی که در ترکیب بدنی شما رخ می‌دهد، صحبت کنیم. اغلب فکر می‌شود که کاهش وزن پس از جراحی‌های کاهنده وزن تنها به دلیل از دست دادن بافت چربی رخ می‌دهد، اما در عمل، این کاهش وزن نه تنها به دلیل از دست دادن چربی است، بلکه می‌تواند به دلیل کاهش آب بدن و سایر بافت‌ها مانند عضلات و استخوان‌ها نیز باشد.
به عنوان مثال، اگر در سه ماه اول پس از جراحی ۲۰ کیلوگرم وزن کاهش یابد، ۵۹ درصد از آن به بافت چربی و ۴۱ درصد به بافت غیرچربی تعلق خواهد گرفت. هر چه میزان کاهش بافت غیرچربی بیشتر باشد، احتمال کاهش وزن بدون بازگشت، افزایش سوخت و ساز بدن و بهبود مشکلات متابولیک مانند دیابت کاهش خواهد یافت، البته تعادل این بافت‌ها، به رعایت صحیح رژیم غذایی، مکمل‌ها، ورزش و مصرف آب و پروتئین کافی بعد از عمل وابسته است. همچنین، مطالعات جدید نشان می‌دهند که در میانگین، بعد از جراحی‌های باریاتریک، ۸ کیلوگرم از بافت غیرچربی از دست می‌رود و باید قبل از عمل، بیمارانی که مستعد از دست دادن عضلات بیشتر هستند، شناسایی شوند تا بتوان عوارض جراحی را برای آنها کاهش داد. در حال حاضر، با استفاده از دستگاه‌های آنالیز ترکیب بدن، متخصصان تغذیه بالینی قادرند تا توزیع بافت چربی و غیرچربی را در بخش‌های مختلف بدن، از جمله دست‌ها، پاها و تنه، بررسی کنند و با تفسیر نتایج، در فواصل مراجعه، رژیم و مکمل‌های مناسب را تجویز کنند تا بیشترین کاهش وزن با کمترین تغییر در بافت عضله و استخوان حاصل شود.
ماهیت رژیم‌های بعد از جراحی
رژیم روز اول تا 14 پس از جراحی
به عنوان اولین وعده غذایی پس از جراحی، مایعات شفاف مانند آبمیوه رقیق شده و عصاره گوشت شروع می‌شود. آبمیوه حاوی مقدار زیادی شکر است، اما میزان مصرف آن برای هر بیمار مشخص می‌شود. به تدریج بسته به میزان تحمل، میزان نوشیدنی‌ها از 1 قاشق غذاخوری به نصف فنجان در هر وعده غذایی افزایش می‌یابد. مصرف لبنیات بدون چربی مثل ماست و شیر بدون لاكتوز در این مرحله اهمیت دارد. کالری دریافتی روزانه نباید بیش از 400 کالری باشد. روزانه 1 تا 1.5 لیتر آب برای هیدراته ماندن بدن، الزامی است.
رژیم روز 15 تا ماه اول پس از جراحی
به تدریج رژیم مایعات كامل و پوره، جایگزین مایعات شفاف می‌شود. استفاده از منابع غذایی پروتئینی مثل سفیده تخم‌مرغ، پنیر و لبنیات كم‌چرب، سوپ‌های غنی از پروتئین مثل انواع گوشت و حبوبات، استفاده از میوه‌های پخته و له شده (فقط تعداد محدودی از میوه‌ها مجاز هستند) در این مرحله توصیه می‌شود.
رژیم ماه اول تا سوم پس از جراحی
در این مرحله باید از رژیم‌های مایعات و نرم فاصله گرفت و قوام غذا را سفت‌تر كرد تا بدن بتواند كم‌كم به رژیم نرمال عادت كند. می‌توان كمی سبزیجات به منوی غذایی اضافه كرد. مصرف پروتئین همچنان از اهمیت بالایی برخوردار است و در صورت عدم توانایی مصرف یا برآورده نشدن نیاز، مكمل پروتئین تجویز می‌گردد.
رژیم ماه سوم تا ششم پس از جراحی
در این مرحله اصلاح عادات اشتباه غذایی مثل خوردن احساسی، عدم تمركز هنگام صرف غذا و بی‌نظمی ساعت مصرف وعده‌ها، از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا بیماران توانایی خوردن اكثر مواد غذایی را در این زمان دارند.
البته باید به این نکته توجه کنید که تنظیم رژیم‌های بعد از جراحی امری تخصصی است و برای هر فرد به صورت تخصصی و با توجه به نوع عمل جراحی، تکنیک مورد استفاده در جراحی، شرایط جسمی قبل از عمل و سایر ویژگی‌ها تعیین می‌شود، بنابراین نظارت متخصصان تغذیه بالینی بر این فرایند درمان امری مهم و ضروری است.
در نهایت، اگر شما روندی تحت نظارت تیم درمانی خود، به خصوص متخصص تغذیه بالینی، داشته باشید، می‌توانید روند کاهش وزن خود را به طور مستمر و با حداقل عوارض پیش ببرید و به اندام دلخواه خود دست یابید. در شماره بعد، به بررسی عوارض تغذیه‌ای جراحی‌های باریاتریک خواهیم پرداخت.
