گفتگو: رضا حسینمرد ی - روزنامه‌نگار
تحریریه زندگی آنلاین : دکتر عبدالرضا نوروزی متولد 1352 تهران، دوران پزشکی عمومی خود را در سال 1377 در دانشگاه علوم پزشکی مشهد به پایان رساند. وی برای ادامه تحصیل در رشته تغذیه به عنوان بورسیه وزارت بهداشت به کشور انگلستان عزیمت کرد و سال 1378 در کینگز کالج لندن مشغول شد. اواخر سال 2003 دوره تخصص خود را در کینگز کالج لندن به پایان رساند. سپس برای دوره فوق تخصص بیماری‌های متابولیک و تغذیه در بخش مراقبت‌های ویژه، امراض متابولیک مادرزادی و چاقی در دانشگاه لستر شروع به ادامه تحصیل کرد و در سال 2007 این دوره را به پایان رساند. ایشان در ادامه، اوایل سال 1387 هجری شمسی به وطن بازگشت و به عنوان استادیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد به فعالیت‌های علمی و آموزشی خود ادامه داد.
وی همچنین از سال 1388 تا کنون به عنوان دانشیار در گروه تغذیه بالینی دانشگاه علوم پزشکی ایران مشغول فعالیت تدریس و پژوهش است.
سوابق اجرایی و علمی ایشان متعدد بوده است، به گونه‌ای که ایشان در سال‌های 2015 و 2016 رئیس انجمن تغذیه بالینی آسیا بودند و در کنگره تغدیه بالینی آسیا در سال 2017 نیز مسئولیت دبیر علمی کنگره را عهده‌دار بود. وی اکنون رئیس انجمن تغذیه بالینی ایران است.
عضو هیات مدیره انجمن بین‌المللی چاقی است و طی دو سال اخیر به عنوان عضو هیات مدیره انجمن تغذیه بالینی اروپا نیز مشغول همکاری است.
ایشان همچنین رئیس بخش تغذیه بالینی حضرت رسول اکرم (ص) وابسته به دانشگاه علوم پزشکی ایران است. در آستانه سال نو با این مقدمه به گفتگویی صمیمی با دکتر عبدالرضا نوروزی، یکی از خوش‌بیان‌ترین و پرتلاش‌ترین متخصصان تغذیه کشور پرداختیم.
بیشتربخوانید:
بهترین روش ها برای جلوگیری از پرخوری
جناب آقای دکتر نوروزی، لطفاً بفرمایید محور پژوهش‌ها و پایان‌نامه‌های تحصیلی شما و دانشجویان شما طی سال‌های گذشته پیرامون چه موضوعاتی بوده است؟
پایان‌نامه‌های تحصیلی من در زمینه تغذیه بیماران با شرایط بحرانی یا بیماران بستری در بخش مراقبت‌های ویژه بوده است، البته من حدود پنجاه دانشجو در مقاطع دکترا و کارشناسی ارشد طی دوازده سال گذشته داشتم. بیشترین زمینه‌های کاری و عناوین پایان‌نامه‌های مربوطه در خصوص تاثیرات تغذیه و مواد غذایی مختلف در روند بهبودی بیماران بستری در بخش‌های ویژه بوده است. به عنوان مثال در مورد تاثیرات مثبت ماده کورکومین (ماده مؤثره و عصاره زردچوبه) بر روند بهبودی بیماران بستری در بخش ویژه و اختصاصاً در «کما» بررسی لازم را انجام دادیم. روی هشت ماده مغذی دیگر نیز بررسی‌های خوبی انجام دادیم. همچنین روی وضعیت تغذیه‌ای بیماران بستری در بیمارستان‌ها اعم از موارد جراحی کوچک تا وسیع یا مبتلایان به سرطان و تحت شیمی‌درمانی، چندین پایان‌نامه با نتایج قابل توجه داشتیم.
وجود متخصص تغذیه بالینی در مراکز درمانی تا چه حد به کاهش ضریب اشغال تخت و تسریع روند بهبودی کمک می‌کند؟
مهم‌ترین مشکلی که از لحاظ تغذیه‌ای در بیمارستان‌ها داریم، مواجهه با مشکل سوء‌تغذیه است. اگر از من بپرسید بالاترین مشکل سوء‌تغذیه در کدام نقاط کشور وجود دارد، من بیمارستان‌ها را به عنوان بزرگ‌ترین محل وجود افراد دارای سوء‌تغذیه می‌دانم. ما به عینه دیدیم که اگر در بخش مراقبت‌های ویژه به بیماران رسیدگی مناسب تغذیه‌ای بشود و نیازهای انرژی و غذایی، پروتئینی و ریز‌مغذی‌ها مانند املاح و ویتامین‌های محلول در آب و چربی برای بیمار تأمین شود، می‌توان گفت میزان مدت بستری در بیمارستان حدود (شش دهم) روز کاهش خواهد یافت، یعنی شش دهم روز از پنج روز تقریباً معادل یازده درصد کاهش بستری خواهد بود. هر چه مدت بستری کمتر باشد، احتمال ابتلا به عفونت‌های بیمارستانی نیز کاهش خواهد یافت و احتمال بدتر شدن بیماری نیز کم شده و فرد هر چه سریع‌تر مرخص خواهد شد و به خانه می‌رود. از سوی دیگر مباحث مالی و بیمه‌ای نیز مطرح است.
برخی مردم تلاش می‌کنند تا مواد غذایی مقوی و مغذی در منزل تهیه کنند و برای بیماران خود به بیمارستان ببرند. نظر و توصیه شما برای عموم مردم چیست؟
در بیمارستان دو دسته بیمار داریم. عده‌ای در بخش مراقبت‌های ویژه هستند و یا به هر دلیلی امکان غذا خوردن ندارند و مجبورند از طریق لوله نازکی که از مسیر بینی به دستگاه گوارش راه دارد، تغذیه شوند (ان. جی. تیوب). تغذیه این افراد فرمول و دستور‌العمل خاص خود را دارد. یک‌سری از بیماران در شرایطی بستری هستند که باید حتماً و فقط غذای بیمارستان بخورند. استاندارد غذای بیماران به گونه‌ای است که باید نیازهای غذایی از نظر انرژی، پروتئین، چربی‌ها، کربوهیدرات و مواد ریز‌مغذی را تأمین کنند. اگر چه خوشمزه بودن غذای بیماران برای ما اهمیت دارد، اما کیفیت آن در رفع نیازهای تغذیه‌ای بسیار مهم‌تر است. هدف رفع نیازهای تغذیه‌ای بیماران است و در بیمارستان این استاندارد‌ها رعایت می‌شود. نظارت‌ها و دستور‌العمل‌هایی از سوی وزارت بهداشت وجود دارد و نوع غذای بیمارستان برای رفع نیاز بیماران کافی است. اینکه عده‌ای تمایل دارند در منزل مواد غذایی مانند عصاره آبگوشت و آبمیوه برای بیمار خود آماده کنند، باید بدانند که با اصول تغذیه‌ای و استانداردهای بیمارستانی منطبق نیست و توصیه نمی‌شود. در صورتی که تیم درمانی بیمار اجازه بدهد و بیمار تمایل به یک غذای خاص داشته باشد، این مساله با هماهنگی قابل انجام است، اما اینکه اجازه بدهیم خانواده‌ها همه وعده‌های غذایی بیماران را با آنچه از منزل می‌آورند جایگزین کنند، این‌طور نیست.
بیشتربخوانید:
ترفندهایی برای لاغری سریع وبالا بردن سوخت و ساز بدن
سال نو در پیش است؛ توصیه مهم شما برای عموم مردم در تهیه مواد غذایی و تغذیه چیست؟
چاقی و اضافه وزن یک مشکل جهانی است و در ایران نیز این یک نگرانی و دغدغه محسوب می‌شود. بر اساس آمار، حدود شصت درصد جمعیت بزرگسال کشور مبتلا به اضافه وزن و چاقی هستند. این رقم در کودکان کشورمان در افراد زیر شانزده سال حدود بیست و هفت درصد است. نکته و مشکل مهم اینکه این درصد در حال افزایش می‌باشد. طبق آمار انجمن بین‌المللی چاقی که چند ماه پیش اعلام کرده بود، بیان شد: «شیوع چاقی در ایران با سرعت بسیار زیاد ادامه پیدا خواهد کرد، به گونه‌ای که در سال 1412 شیوع اضافه وزن و چاقی در بزرگسالان کشورمان بالای 72 درصد خواهد شد». اگر مناطق روستایی و جنوب را جداگانه محاسبه کنیم، این عدد برای کلان شهری مانند تهران بیش از 75 درصد خواهد بود، البته این نکته در کودکان جدی‌تر است. کودکان ایرانی تا سال 1412 در میان ده کشور برتر از نظر ابتلا به چاقی و اضافه وزن خواهند بود.
چرا چاقی اینقدر در جامعه شیوع روز افزون پیدا کرده است؟
دلیل این مساله پرخوری و مصرف غذاهای با کالری بالا است؛ خوردن غذاهایی که تراکم کالری بالایی دارند، باعث افزایش وزن خواهد شد. مواد غذایی مانند آجیل و مغز دانه‌ها اگر چه در میان خوراکی‌های خوب هستند و سودمند به شمار می‌روند، اما خوردن بیش از بیست گرم در روز، موجب ورود حجم قابل توجهی از کالری به بدن خواهد شد.
اگر می‌خواهیم آجیل بخوریم، باید روزانه در حدود دو قاشق غذاخوری باشد و اگر در صبحانه گردو میل می‌کنیم، باید این میزان گردو را نیز با همین میزان مجاز محاسبه و تنظیم مقدار و مصرف کنیم. بیسکویت و شیرینی‌ها هم چاق کننده هستند. بیسکویت نه تنها حاوی قند به میزان فراوان است، بلکه چربی زیادی نیز در خود دارد که موجب چاقی خواهد شد. همین بیسکویت‌های سبوس‌دار که به عنوان چند غله معرفی و مصرف می‌شوند، حدود چهل تا چهل و پنج درصد آن حاوی چربی است. اگر صد گرم بیسکویت میل بکنید، انگار چهل و پنج گرم روغن نباتی مصرف کردید!!! این مساله بسیار چاق کننده است و سیستم متابولیکی بدن را برهم می‌ریزد. بروز کبد چرب به خاطر چاقی و اضافه وزن است. پس در مورد سایر شیرینی‌ها هم باید دقت کرد.
برای ایام سال نو هیچ محدودیتی برای مصرف میوه و سبزیجات قائل نیستیم. نباید نگران قند فروکتوز میوه‌ها بود، باید حداقل روزانه 350 گرم از انواع میوه‌جات مصرف کرد.
اگر کالری مازاد بر نیاز به واسطه غذاهای مصرفی وارد بدن بکنیم، این تبدیل به چربی در بدن خواهد شد و در کبد و بافت‌های مختلف بدن ذخیره می‌شود. افراد مبتلا به کبد چرب باید بدانند که یک لایه چربی دور و اطراف ارگان‌ها از جمله قلب، کبد، کلیه‌ها و ... بدن آنان را فرا گرفته است.
بیشتربخوانید:
لاغری آسان با رژیم لاغری وایکینگی
با این رژیم غذایی1 ماهه 3 کیلو لاغر شوید
خوردن میوه‌های شیرین نگران کننده نیست؟
وقتی میوه شیرین می‌خوریم، مقدار فروکتوز موجود در میوه خیلی خیلی کمتر از میزان کالری ناشی از چربی و قند داخل غذا یا بیسکویت و شیرینی است.
مثلاً یک دانه بیسکویت ساقه طلایی که شاید یک فرد در میان‌وعده خود چند دانه از آن را مصرف می‌کند، معادل یک عدد موز است. وقتی شما یک موز متوسط را می‌خورید، احساس سیری بیشتری دارید؛ همچنین مواد مغذی ویتامین‌ها و املاحی که همراه موز وارد بدن می‌شود، خیلی ارزشمند‌تر از بیسکویت است.
اگر به فرض باید در طول شبانه‌روز حدود یک و نیم کیلو غذا مصرف کنیم، خیلی بهتر که حجم قابل توجهی از این دریافتی میوه و سبزی باشد. این خیلی اثرات خوبی در بدن خواهد داشت، البته تراکم کالری در میوه‌ها خیلی کمتر است و آنچه وارد بدن می‌شود، مفید خواهد بود.
حذف صبحانه و خوردن کیک و بیسکویت توسط مردم چقدر مضر است؟
یکی از عادات غذایی بد ما ایرانی‌ها متاسفانه حذف صبحانه از وعده‌های غذایی است. طبق مطالعات انجام شده در کشور حدود بیست درصد از بزرگسالان صبحانه را به هر دلیلی حذف می‌کنند! این رفتار یکی از عوامل بروز چاقی در کشور است. حذف صبحانه منجر به نیاز چند برابری بدن به مواد غذایی در مقایسه با میزانی که باید در صبحانه میل شود، خواهد شد. نه تنها چند ساعت بعد از زمان معمول صبحانه، فرد مجبور است چیزی معادل یک صبحانه بخورد، بلکه در بسیاری از موارد چند برابر آن باید خوراکی مصرف کند تا احساس سیری پیدا کند و به امورات خود برسد.
در مطالعه انجام شده در ایران که به «مطالعه کاسپین» معروف است، حذف صبحانه جزء عادات اصلی بچه‌های چاق محسوب می‌شود. گاهی اوقات افراد و به خصوص بچه‌ها در منزل صبحانه می‌خورند، ولی صبحانه مناسبی میل نمی‌کنند! مثلاً یک عدد کیک بسته‌بندی به جای صبحانه می‌خورند و یا چند تکه بیسکویت میل می‌کنند؛ یعنی به جای اینکه در صبحانه ترکیبی از مواد پروتئینی، کربوهیدرات و چربی مصرف شود، متاسفانه فرد صبحانه‌ای مصرف می‌کند که تمام آن حاوی قند ساده و چربی است که می‌تواند در آینده منجر به چاقی، دیابت و کبد چرب شود. از طرف دیگر نیز در حجم مصرفی صبحانه نباید زیاده‌روی شود. بر اساس دستور‌العمل‌ها باید بیست درصد حجم کالری مصرفی برای صبحانه، سی درصد برای ناهار، سی درصد برای شام و بیست درصد برای میان‌وعده‌ها از مواد غذایی مناسب و متناسب استفاده کرد. اینکه برخی افراد می‌گویند باید حتماً صبحانه مفصلی میل کنند، صحیح نیست. مایعات و نوشیدنی مانند چای و مقداری ماده قندی و نان و پنیر و خیار و گوجه بهترین صبحانه برای افراد عادی است. افراد دیابتی باید از دستور‌العمل‌های اختصاصی خود پیروی کنند.
سال جدید برای مردم چه توصیه‌ای دارید؟
از افراط و تفریط دوری کنیم و یک برنامه غذایی مناسب داشته باشیم. داشتن رژیم‌های عجیب و غریب و یا داشتن هر گونه آزادی در خوردن هر چیزی توصیه نمی‌شود. نباید ساعت‌های غذا خوردن را برهم بریزیم، بلکه باید طبق برنامه باشیم. باید دقت داشته باشیم که حداکثر چهل دقیقه پس از بیدار شدن از خواب، صبحانه میل کنیم؛ اگر غیر از این باشد، دیگر صبحانه نام ندارد. ناهار باید حداکثر تا ساعت دو و نیم خورده شود و شام حداکثر تا ساعت نه باید میل گردد. سر وقت غذا خوردن برای تنظیم هورمون‌های بدن و آنزیم‌های گوارشی خیلی مهم و مفید است. باید بدانیم که پرخوری اشتباه بزرگی است.
نتایج یک کار پژوهشی در دانشگاه سیدنی استرالیا روی دانشجویان انجام شده نشان داد وقتی به گروهی از دانشجویان روزانه یک عدد بیسکویت شکلاتی (کیت‌کت) برای صبحانه بدهند، بعد از دو سال حدود چهار کیلو به وزن این افراد اضافه شده است. این مطالعه نشان می‌دهد که با یک تغییر کوچک تغذیه‌ای می‌توان وزن را کاهش یا افزایش داد.
مثال دیگر اینکه اگر عادت میکنید هر شب با شام یک عدد ماء‌الشعیر میوه‌ای میل کنید، این نوشیدنی حدود 150 کالری انرژی دارد. این رفتار اگر هر روز ادامه پیدا کند، در طول سال موجب افزایش وزن یک و نیم کیلویی برای فرد خواهد شد. بدین ترتیب رفتارهای تغذیه‌ای نادرست می‌توانند موجب اثرات وخیم در زندگی و سلامت افراد شوند.
با آرزوی سالی پر از سلامت و شادکامی برای هموطنان عزیز. امیدوارم با کمی تغییر مناسب در شیوه زندگی خود، بتوانیم از بیماری‌ها و مشکلات مرتبط با آن دوری کنیم.
