زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

گفتگو: رضا حسینمرد ی

تحریریه زندگی آنلاین : مجید حاجی فرجی در دیماه 1339 در خانواده‌ای مذهبی از طبقه متوسط جامعه در تهران متولد شد.

دوران راهنمایی و دبیرستان را در مدارس علوی و هدف تحصیل کرد و در سال 1357 همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی موفق به اخذ دیپلم شد. وی در دوران دبیرستان برای پیروزی انقلاب اسلامی به سهم خود در فعالیت‌های مردمی تلاش نمود. وی بعد از پیروزی انقلاب همزمان در کنکور شرکت کرد و در رشته پزشکی دانشگاه شیراز سال 1358 قبول شد، ولی به دلیل مسائل منطقه‌ای و تحرکات دشمنان در منطقه قبل از جنگ تحمیلی و اعلام درخواست نیرو، منصرف از ادامه تحصیل شد و به خدمت سربازی رفت و به منطقه غرب و سپس مناطق جنگی جنوب کشور رفت. دوره آموزشی سربازی را در ارتش و در منطقه تربت حیدریه آغاز کرد. پس از تقسیم در تیپ 21 حمزه لویزان، بلافاصله به منطقه پل ذهاب (مناطق حضور گروهک‌های ضد انقلاب) اعزام شد.

 بیشتربخوانید:

نا امنی غذا ؛ ابر چالش تغذیه ( قسمت اول )

شما به عنوان متخصص تغذیه توصیه‌ای کاربردی برای کاهش میزان سموم در مواد غذایی هنگام تهیه غذا دارید؟

باقیمانده سموم و فلزات سنگین در نهاده‌های کشاورزی مانند برنج و گندم و ... در صورتی می‌تواند با شستشو و آبکشی کم یا حذف شود که در لایه بیرونی آن قرار داشته باشد. برای گندم که آسیاب و آرد می‌شود، شاید نتوان کار چندانی انجام داد ولی آلودگی برنج را با شستشوها و پخت‌های چند مرحله‌ای می‌توان تا حدی کم کرد؛ ولی اگر آلودگی در لایه‌های داخلی باشد (به دلیل آبیاری با آب آلوده و سموم و ...) کاری نمی‌توان کرد. باید تا جایی که وضعیت اقتصادی اجازه می‌دهد از محل‌های معتبر و مواد غذایی با منابع قابل اطمینان خریداری کرد. خواهش من از سیاستگذاران و وارد کنندگان برنج این است که برنج و دیگر مواد غذایی وارداتی و حتی تولیدی را شناسنامه‌دار کنند که مردم، حداقل بدانند چه چیزی می‌خورند.

در مورد میوه و سبزی نیز توصیه می‌کنیم پوست میوه گرفته شود و حتی برخی میوه‌ها مثل خیار را باید عمیق‌تر پوست کند. شستشو تا حدودی می‌تواند کمک کند.

برخلاف تصور و مطالبی که در فضای مجازی مبنی بر شستشو و غوطه‌ور کردن میوه‌ها در آب به مدت طولانی عنوان می‌شود باید دانست که سموم محلول در چربی هستند و به وسیله شستشو با آب سموم از پوست و لایه‌های زیرین میوه حذف نخواهند شد، مگر اینکه میوه‌ها با محلول‌های گند‌زدا مثل پرکلرین و یا قطراتی از مایع شستشو (که مصرف بیش از حد آن نیز عوارض دارد) پاکسازی و سپس با آب کافی آبکشی شوند (حداقل تا 30 درصد باقیمانده سموم را شاید بتوان به این شکل از بین برد). برخی از سبزیجات ریشه‌دار آلوده به برخی عناصر مضر هستند و متاسفانه هنوز نتوانستیم این مشکل آلودگی آبیاری را (به خصوص در مناطق جنوب شهر) رفع کنیم.

انگل‌ها نیز خیلی مهم هستند به خصوص در فصل تابستان که باید نسبت به شستشو و ضد عفونی صحیح ومناسب، کافی و دقیق سبزیجات توصیه کرد. در مجموع مصرف میوه‌ها و سبزی‌ها با رعایت توصیه‌های بهداشتی تاکید می‌شود.

در مورد محصولات تراریخته چه دیدگاهی دارید؟

دانه‌هایی که از آن روغن استخراج می‌شود (روغن‌کشی) اغلب وارداتی است و گاهی ماه‌ها در گمرک می‌ماند؛ چون تولید دانه‌های روغنی در کشور پایین است.

غیر از فساد و کپک زدن این دانه‌های روغنی در انبارهای گمرک، می‌توان به موضوع تراریخته بودن آنها نیز اشاره کرد. اکثر روغن‌های ذرت، سویا و حتی کلزا، در جهان از دانه‌های گیاهان تراریخته تهیه می‌شود. وارد این بحث که تراریخته اصلاً خوب است یا بد نمی‌شوم؛ آن‌هایی که مخالف مصرف تراریخته‌اند و آن دسته که با واردات آن مشکلی ندارند باید دقت کنند که تکنولوژی نشانه‌گیری و ردیابی ژن تراریخته را در ایران و حتی بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته در اختیار نداریم، لذا نمی‌توان گفت که محصول تراریخته وارداتی از کدام دسته با چه میزان دستکاری ژنتیکی است و اینکه مصرف مستمر آن می‌تواند آسیب‌زا باشد یا خیر ...!

یک فناوری معمول وجود دارد که فقط می‌تواند به تراریخته بودن یا نبودن یک محصول به طور کلی اشاره داشته باشد. بنده با قطعیت نمی‌توانم بگویم که استفاده از یک محصول تراریخته چه پیامدهایی برای سلامت دارد. در کشورمان پژوهشگاه ملی ژنتیک حدود دو دهه و سایر مراکز تحقیقات در این زمینه فعالیت دارند، ولی هنوز محققان نمی‌توانند با قطعیت بگویند که یک محصول تراریخته تا چه حد می‌تواند آسیب‌رسان باشد...!

در حال حاضر بیش از هفتاد درصد برخی نهاده‌های کشاورزی دنیا به صورت تراریخته و دستکاری شده ژنتیکی تولید و عرضه می‌شوند. با این توجیه که کشاورزی و صنعت از تأمین مواد اولیه غذایی برای انسان و خوراک دام با کمبود روبرو شده یا ناتوان است.

توصیه اینکه تا جای ممکن از مصرف مواد غذایی تراریخته خودداری شود، البته جنبه‌های اقتصادی آن را نیز باید در نظر گرفت. اینکه توصیه کنیم روغن زیتون مصرف شود باید دید این امکان از نظر اقتصادی تا چه حد وجود دارد که یک خانواده روغن زیتون خالص و سالم تهیه کند؟!

 بیشتربخوانید:

تغذیه سالم ؛ پیش شرط سلامت همگانی ( قسمت اول )

در خصوص شیوع دیابت و بحث مهم مقاومت سلولی به انسولین بفرمایید. این موضوع پایان‌نامه تخصص شما بوده است؟

در مورد بیماری دیابت همه می‌دانیم شیوع روز افزونی در دنیا دارد و در ایران نیز مانند سایر کشورهای در حال توسعه شیوع بالایی پیدا کرده است و رو به گسترش است. علت اصلی دیابت: بدخوری، حجیم‌خواری، ریزه‌خواری و کم‌فعالیتی است و عواملی مانند ژنتیک نیز جایگاه خود را در بروز و گسترش شیوع آن دارد.

متاسفانه این رفتارهای نادرست روز به روز در حال پیشرفت و گسترش است و به دنبال آن دیابت نیز افزایش شیوع پیدا می‌کند.

افراد پیش دیابت و مستعد دیابت که هنوز به طور کامل مبتلا نشده‌اند باید نکات مهمی را مورد توجه قرار دهند. باید بین عادات افراد و ذائقه آنان و مواد غذایی موجود در جامعه تعادل برقرار کرد در غیر این صورت در درمان دیابت با شکست روبه‌رو خواهیم شد یا کنترل آن سخت می‌شود.

البته در مسیر درمان گاهی آنقدر سختگیری می‌شود که به دلیل کمبود مواد قندی مورد نیاز، بدن دچار مشکل می‌شود؛ گاهی نیز آنقدر آزاد و باز برخورد می‌شود که افراد قادر به کنترل صحیح خود نیستند.

نکته دیگر جایگزین‌های غذایی است. اگر من به عنوان متخصص تغذیه در برنامه غذایی و رژیم تغذیه‌ای فرد دیابتی یا پیش‌دیابتی بتوانم تعادل برقرار کنم تا عادات صحیح غذایی و کنترل قند خون هم برقرار شود، این یک هنر در درمان بیمار دیابتی است. پس باید ولع فرد را نسبت به خوردن قند با توصیه کردن به مصرف مواد غذایی جایگزین کنترل کرد تا بیمار با مصرف مواد قندی ساده که بسیار مضر هستند خودکشی نکند. هنر متخصصان تغذیه در کنار متخصصان غدد این است که راهکار مناسب ارائه دهند. این نکات اصولی را باید بصورت عمومی‌تر و با کمک انجمن‌ها و رسانه‌ها به شکل اطلاع‌رسانی عمومی در آورد تا مردم یاد بگیرند که عادات غذایی صحیح داشته باشند. بدین شکل با مدیریت تغذیه‌ای می‌توان مقاومت به انسولین را اصلاح کرد. با اقدامات لازم می‌توان حساسیت به انسولین را افزایش داد و مقاومت به آن را کم کرد.

من در مقطع دکترای تخصصی، فعالیت پژوهشی روی تأثیر عنصر کروم برافزایش حساسیت به انسولین را به عنوان پایان‌نامه پژوهشی ارائه کردم. براساس تحقیقات و نتایج این پایان نامه مصرف کروم در حد میکروگرم به شکل مکمل و یا از طریق غذاهای حاوی کروم (به خصوص قارچ، مارچوبه و غذاهای دریایی) می‌تواند در افزایش حساسیت سلول‌ها به انسولین کمک‌کننده باشد که در نهایت به کنترل قند خون کمک خواهد کرد.

صدها مقاله از دهه 90 میلادی پیرامون نقش مؤثر کروم وجود دارد و بر اثرات سودمند این عنصر در دیابت تاکید می‌کند. عنصر کروم مکمل خوبی است و من نیز به بیمارانم تجویز می‌کنم. برای افراد پیش‌دیابت نیز می‌توان توصیه کرد که از منابع غذاهای آن این عنصر را برای بدن تأمین کنند.

اول آگوست هر سال در دنیا، روز جهانی شیرمادر نامگذاری شده است و مرداد ماه در ایران هفته ترویج تغذیه با شیر مادر برگزار می‌شود؛ لطفاً در خصوص اهمیت این مایه حیات‌بخش بیشتر بفرمایید.

شیر مادر موضوع کلیدی است به‌گونه ای که شیردهی به نوزادان در دین وسنت، فرهنگ و جامعه ما مورد تاکید قرار گرفته به گونه‌ای که تاکید می‌شود نوزادان باید تا دو سالگی شیر مادر بخورند. سازمان جهانی بهداشت بر تغذیه انحصاری نوزاد تا شش ماهگی با شیر مادر تاکید فراوان دارد (در صورتی که شیر کافی و سالم مادر تأمین باشد و مادر و نوزاد بیمار نباشند). شیر مادر تمام ترکیبات لازم برای تغذیه طفل حتی عنصر آهن را نیز دارد، البته از شش ماهگی به بعد مصرف مکمل آن در کنار مصرف غذاهای کمکی موسوم به تغذیه تکمیلی توصیه می‌شود.

آغوز با فرمولاسیون خدادادی و کامل خود در ابتدای دوران شیردهی و نوزادی، املاح، ویتامین‌ها، پروتئین و چربی مناسب و لازم و مورد نیازبرای تغذیه نوزاد را دارد؛ هیچ چیز جایگزین شیر مادر نمی‌شود. باید رفتار تغذیه‌ای مادر بگونه‌ای باشد که بتواند دو سال کامل به نوزاد خود شیر خود را بدهد.

متاسفانه امروزه برخی از مادران به دلایلی چون حفظ ترکیب اندام خود نوزاد را از شیر خود محروم می‌کنند که کار بسیار ناپسندی است. برخی از مادران تصور می‌کنند که شیر کافی ندارند، ولی این تصور اشتباه است، بلکه باید به شیردهی ادامه داد؛ از زمانی که نوزاد مجاز به خوردن غذای تکمیلی شد، شیر مادر نیز در کنار آن پاسخگوی نیاز نوزاد خواهد بود. مکانیسم شیردهی به گونه‌ای است که با افزایش میزان مکش شیر توسط نوزاد، میزان شیر مادر نیز افزایش پیدا می‌کند.

باور غلط دیگر اینکه مادران لاغر با جثه کوچک و وزن کم امکان شیردهی ندارند. در صورتی که این تصور نادرست است!

اثبات شده مادرانی که با وزن بسیار پایین نوزادان سالم متولد می‌کنند، قادر خواهند بود که حداقل دو سال شیر کافی به فرزند خود بدهند.

مادر پس از زایمان حتی اگر در مرز سوء‌تغذیه باشد می‌تواند شیر لازم و کافی برای تغذیه نوزاد خود داشته باشد. متخصصان اطفال و تغذیه توصیه‌های لازم را به مادران شیرده خواهند کرد و در صورت نیاز مکمل تجویز می‌کنند. بچه‌ای که تا دو سالگی از شیر مادر تغذیه می‌کند سیستم ایمنی او تقویت خواهد شد و هم بیماری‌های زمینه‌ای در وی کاهش پیدا می‌کند و حتی اگر زمینه ابتلای به عفونت داشته باشد، میزان این عفونت‌ها با دریافت شیر مادر کاهش می‌یابد؛ به ویژه عفونت‌های گوش و عفونت‌های دستگاه تنفس کنترل می‌شود.

 بیشتربخوانید:

تغذیه سالم چطور بر سلامت مغز تاثیر می گذارد؟

نظر شما در مورد غذای کمکی چیست؟

تغذیه کمکی برای کودکان از چهار تا شش ماه شروع می‌شود و البته بررسی نمودار رشد مهم است. باید در ابتدای مسیر تغذیه کمکی، مصرف غذاهای نرم و برنج یا حریره بادام به همراه غلات سبک‌تر شروع شود تا فرصت شکل‌گیری دستگاه گوارش فراهم گردد. به مرور کودک با مزه غذاها و غلات دیگر از جمله جوانه‌ها و سبزیجات پخته نیز آشنا می‌شود. عصاره گوشت و بعد خود گوشت به صورت له شده و سپس غذاهای سفت‌تر در سنین بالاتر توصیه می‌شود. با رویش دندان‌ها تمرین جویدن و بلع مهم است. آبمیوه‌ها از زمان شش و هفت ماهگی شروع می‌شود و به طور متناوب و امتحانی با حجم کم از آبمیوه‌های مختلف در روز شروع می‌شود. بچه از هشت یا نه ماهگی به بعد روزانه می‌تواند 150 تا 200 سی‌سی آبمیوه میل کند.

دادن عسل و بعضی میوه‌ها مثل توت‌فرنگی تا یک‌سالگی بخاطر وجود عوامل حساسیت‌زا، توصیه نمی‌شود. بعضی از مواد نیز آلرژی ایجاد می‌کنند که باید دقت کرد. مانند فلفل که حساسیت ایجاد می‌کند. بعضی بچه‌ها به گوجه‌فرنگی و بادمجان حساسیت دارند که باید دقت شود.

از یک‌سالگی به بعد کودک می‌تواند از غذای خانواده میل کند. فقط دقت کنید که گوشت‌ها باید برای کودک کاملاً ریز ریز شود یا اینکه چرخ کرده بدون چربی باشد. شکل‌گیری ذائقه در این دوران خیلی مهم است و باید از دادن شکر و نمک تا یک‌سالگی بخاطر عادت به آن و شکل‌گیری ذائقه کودک خودداری کرد. همین مساله شکر و قند در افزایش وزن کودک می‌تواند نقش داشته باشد.

غذای صنعتی و فرموله چطور؟

ما تا زمانی که نیاز نباشد هیچ مکمل غذایی صنعتی و به صورت فرموله آماده شده را توصیه نمی‌کنیم. اگر بچه به دلایلی غذا نخورد و یا به برخی مواد غذایی حساسیت داشته باشد، مانند بیماران مبتلا به سلیاک که به گلوتن (پروتئین گندم) حساسیت دارند، به شیر و سبزیجات حساسیت داشته باشد؛ شیر مادر نخورد و مشکلات گوارش و سوء‌جذب داشته باشد، مجبوریم برخی غذاهای فرموله شده برای آن وضعیت و یا بیماری را تجویز و توصیه کنیم. مادران تحت این شرایط می‌توانند غذای آماده تهیه کنند و به فرزند خود بدهند تا رشد کودک عقب نیفتد.

برخی از کودکان به شیر و لبنیات حساسیت دارند به گونه‌ای که حتی مادران شیرده این نوزادان از خوردن شیر و لبنیات منع می‌شوند. مشکل برخی از این افراد به مرور زمان و بعد از سن دو سالگی برطرف می‌شود.

لطفاً در مورد مواد غذایی پروبیوتیک هم توصیه بفرمایید.

یکی از کارهایی خوبی که به اتفاق دانشجویان خودمان انجام دادیم، فعالیت علمی و پژوهشی روی پروبیوتیک‌ها بود.

من پروبیوتیک‌ها را این گونه تعریف می‌کنم: خداوند خلقتی شامل موجودات ذره‌بینی تا انسان که اشرف مخلوقات است انجام داده؛ اما به اعتقاد من حاکمان این کره خاکی موجودات ذره بینی هستند که پروبیوتیک‌ها عضوی از آنها محسوب می‌شوند، چون این موجودات ذره‌بینی هیچ‌گاه از بین نمی‌روند، بلکه جسم خاکی سایر موجودات را نیز تجزیه می‌کنند، ولی خودشان باقی هستند. موجودات ذره‌بینی، همیشه یا خوبند یا بد.

برخورد ما با این موجودات ذره‌بینی باید به گونه‌ای باشد که انواع دوست‌دار سلامت آنها را انتخاب و با آنها زندگی کنیم. اگر این همزیستی را پیشه کنیم، روی این کره خاکی بیشتر عمر می‌کنیم، چون این موجودات ذره‌بینی حاکمان ماندگار کره زمین هستند و ما فانی خواهیم بود.

ده‌ها سال است که روی باکتری‌های مفید پژوهش می‌شود، جالب اینکه در دستگاه گوارش نیز انواعی از این باکتری‌ها را به طور طبیعی داریم. این موجودات ذره‌بینی به سیستم ایمنی و کیفیت عملکرد دستگاه گوارش ما کمک می‌کنند.

ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای و گوارشی، عدم تحمل لاکتوز، سندرم روده تحریک‌پذیر و کولیت روده ارتباط نزدیکی با نوع و میزان باکتری‌های دستگاه گوارش و انواع خاصی از پروبیوتیک‌ها دارد. با استفاده از غذاهای غنی شده با این باکتری‌های مفید یا پروبیوتیک‌ها می‌توانیم تشدید برخی از این بیماری‌های گوارشی را کنترل کنیم و یا مشکلات مرتبط با آن را رفع نماییم.

برای تغذیه پروبیوتیک‌ها مواد غذایی موسوم به پره‌بیوتیک وجود دارد. ثابت شده که اگر انسان، پروبیوتیک پره بیوتیک را در کنار هم دریافت کند می‌تواند میزان باکتری‌های مفید را با خوردن غذاهای فراسودمند در بدن افزایش دهد.

در انواع محصولات پروبیوتیک مانند فراورده‌های ماست و نوشیدنی کفیر که در اصل یک نوشیدنی مفید است، انواعی از باکتری‌های خاص به طور افزایش یافته‌ای وجود دارد و به افزایش باکتری‌های مفید و لازم برای دستگاه گوارش کمک خواهد شد.

امروزه کارخانه‌هایی در این زمینه در کشور فعالیت می‌کنند که به تولید و کشت باکتری‌های مفید و بومی ایران مشغول هستند.

نخبگان کشور طی سالیان اخیر به خصوص، توانسته‌اند سوش‌های داخلی و بومی این باکتری‌ها را منطبق و سازگار با تغذیه مردم ایران کشت داده و تولید کنند. امیدواریم که این مواد غذایی فراسودمند در کشور بیشتر تولید و مصرف شود.

به اعتقاد شما کلید حفظ شادابی پوست و مو از دیدگاه تخصص تغذیه چیست؟

در کنار رعایت اصول بهداشت فردی و مصرف محصولات بهداشتی و آرایشی معتبر، توجه به برخی نکات از دیدگاه متخصصان تغذیه برای اینکه پوست و موی شاداب و سلامت داشته باشیم، ضامن حفظ طراوت و جوانی است.

عوامل مشکل ساز و تهدید‌کننده سلامت پوست و مو باید در ابتدا شناسایی شود. برخی افراد به دنبال بروز مشکلات از جمله خشکی، چین وچروک پوست یا ریزش و آسیب‌های مو به سراغ راهکارهای درمان یا پیشگیری می‌روند.

عوامل موثری در زمینه تغذیه می‌توانند در بروز برخی مشکلات پوست و مو نقش داشته باشند. کمبود املاح و ویتامین‌ها از جمله کمبود ویتامین‌های گروه B یا عناصری مانند روی، آهن، سلنیوم، کلسیم و ... که در کیفیت رشد و نمو پوست، مو و ناخن نقش دارند می‌تواند اختلالاتی در روند طبیعی ایجاد کند.

متخصصان پوست و نیز تغذیه با بررسی و شناسایی کمبودهای عناصر مهم و ویتامین‌ها، همچنین بررسی احتمال بروز بیماری‌های خود ایمنی و درمان این مشکلات به بیمار کمک خواهند کرد. کمبود آهن خون عامل بسیاری از موارد ریزش مو در زنان بخصوص زنان باردار و نوجوانان محسوب می‌شود. برخی دیگر از علل ریزش مو با کمبود عناصر فلزی مانند زینک (روی)، کلسیم و ... ارتباط دارد و با رفع این کمبودها به وسیله تجویز مکمل‌های دارویی و غذایی بسیاری از این موارد ریزش مو برطرف می‌شود.

توصیه می‌شود که انواع ویتامین‌های گروه B که در غلات، حبوبات و مغز دانه‌ها یافت می‌شود را در سبد غذایی خود مورد استفاده قرار دهیم. باید دانست که ویتامین B2 در انواع لبنیات شیر و ماست به وفور وجود دارد. اسید فولیک در سبزیجات برگ سبز یافت می‌شود.

آهن در پروتئین‌های حیوانی به وفور وجود دارد؛ متاسفانه برخی تاکید می‌کنند که بجای خوردن گوشت قرمز باید از مغزدانه‌ها و برخی بذرها یا سبزی‌ها استفاده شود. در پاسخ باید گفت که متاسفانه این دیدگاه صحیح نیست و جذب آهن موجود در مغز دانه‌ها و حبوبات و ... بسیار پایین یعنی بین سه تا پنج درصد است. با این وجود میزان جذب آهن از پروتئین‌های حیوانی مصرفی در بهترین شرایط 23 تا 25 درصد است.

برای رفع این مشکل و جلوگیری از بروز عوارض کمبود آهن بخصوص در گیاهخواران توصیه پزشکان به مصرف مکمل آهن جهت رفع کمبودهای این افراد است. مشکل دیگر کمبود ویتامین B12 به علت برخی اختلالات گوارش و سوء‌جذب است که باید در کم خونی‌ها مورد بررسی قرار گیرد، چون وجود این ویتامین در خون‌سازی مهم و مؤثر است.

اگر منابع مورد نیاز بدن از طریق غذا خوردن تأمین شود، به صورت عادی فرد نباید دچار مشکل گردد، ولی در برخی از مشکلات و بیماری‌ها که جنبه ژنتیک دارد این احتمال وجود دارد که فرد از سنین جوانی و نوجوانی دچار پیامدهای آن شود که توصیه بر جلوگیری از گسترش این مشکلات از همان ابتدای بروز یا حتی به شکل پیشگیری مشکل است.

مواد مغذی باید در حد نیاز مصرف شود و از افراط در مصرف بیش از حد املاح و ویتامین‌های مورد نیاز باید پرهیز کرد. ویتامین‌ها باید تحت نظر پزشک دریافت شود؛ اگر بیش از اندازه و حد نیاز مصرف شوند در صورتی که مشکل برای بدن ایجاد نکنند، دفع خواهند شد پس بدین ترتیب با خوردن بی‌مورد ویتامین‌ها پول خود را هدر داده‌ایم.

نکته مهم دیگر نوشیدن آب به میزان لازم و کافی است. ما معتقدیم که آب و مایعات باید همیشه در معرض مصرف قرار گیرد. نباید اجازه بدهیم که احساس تشنگی دست بدهد تا آب بنوشیم؛ چون پیام تشنگی حاکی از کمبود آب بدن است و زمانی این پیام صادر می‌شود که بدن دهیدراته شده و بخشی از آب خود را از دست داده است.

بدین ترتیب باید روزانه آب به میزان کافی بخوریم. هر چه وزن بالاتر می‌رود به آب بیشتری نیاز داریم. گاهی اوقات بدن روزانه حتی تا حدود چهار لیتر آب نیاز دارد. هفتاد درصد بدن از آب تشکیل شده است و بخش قابل توجهی از اعمال حیاتی وواکنش‌های سلولی بدن انسان در مجاورت آب انجام می‌شود.

اگر کم آب بخوریم پیامد آن از دست رفتن شادابی و طراوت پوست است. همچنین توصیه می‌شود که مصرف اسیدهای چرب غیر اشباع که در غذاهای دریایی، ماهی‌های چرب و مغزدانه‌ها وجود دارد را در برنامه غذایی خود و خانواده قرار دهیم.

آب، املاح و ویتامین‌ها اگر به طور صحیح و منطبق با نیاز بدن در سبد غذایی روزانه افراد قرار گیرند تا حد زیادی نیاز بدن برطرف شده و احتیاجی به خوردن مکمل وجود نخواهد داشت، مگر در شرایط کمبود و بیماری که با نظر پزشک یا متخصص تغذیه تجویز می‌شود. با رعایت همین چند نکته به نتایج خوبی در راستای سلامت دست خواهیم یافت.

حرف آخر؟

در یک کلام اینکه هیچ کاری مانند اصلاح الگوهای تغذیه‌ای در یک جامعه نمی‌تواند به پیشگیری از ابتلا به بیماری‌‌های غیرواگیر، ارتقای سطح سلامت و کاهش هزینه‌های درمان در آن جامعه کمک کند و این، یکی از بهترین شیوه‌های خودمراقبتی در جامعه خواهد بود.