زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

سمیرا احمدی  طاهری؛ دانشجوی کارشناسی ارشد،  علوم بهداشتی در تغذیه دانشگاه علوم پزشکی قزوین، زیر نظر : دکتر رزا زاوشی دانشیار،  تغذیه دانشگاه علوم پزشکی قزوین

در طول فرآیند سوخت و ساز بدن میزان زیادی از رادیکال‌‌های آزاد در بدن انسان تولید می‌‌شود و اگر به جای دو الکترون در مدار آخر هر اتم، یک الکترون وجود داشته باشد، به آن رادیکال آزاد می‌‌گویند که به ملکول‌های زیستی درشت حمله می‌‌کنند، و در طی آن آسیب بر روی سلول‌‌ها یا بافت‌‌ها ایجاد می‌‌شود و حتی می‌‌تواند باعث جهش در ژن شود. رادیکال‌‌های آزاد در غلظت‌‌های بالا در بدن انسان می‌‌تواند باعث بیماری‌‌های مزمن مختلف و حتی پیری زودرس شود. بسیاری از بیماری‌‌ها از جمله سرطان‌‌ها، گرفتگی عروق، دیابت، آب مروارید، بیماری‌‌های قلبی عروقی، پارکینسون، آلزایمر و آرتروز به میزان زیادی با رادیکال‌‌های آزاد ارتباط دارد به منظور پاکسازی رادیکال‌‌های آزاد اضافی و حفظ تعادل در بدن انسان و همچنین پیش گیری و درمان بیماری‌‌ها، مصرف ضد اکسیدان‌‌ها ضروری است.

چون ضد اکسیدان‌‌ها، باعث از بین بردن رادیکال‌‌های آزاد می‌‌شوند، دریافت ضد اکسیدان‌‌های طبیعی از غذاها انتخاب اول است چون نه تنها آنتی اکسیدان‌‌های طبیعی نقش مهمی را در پیشگیری و درمان بیماری‌‌ها دارد، بلکه می‌‌تواند از واکنش‌‌های مضر برای سلامت انسان هم جلوگیری کند.     

ویتامین‌‌ها (ویتامین C و E

بدن انسان قادر به ساخت میزان زیادی از ویتامین‌‌ها نیست و در نتیجه باید از غذاها دریافت شود. ویتامین C(آسکوربیک اسید) به طور عمده در سبزیجات تازه و میوه‌‌ها یافت می‌‌شود.  ویتامین E به نام توکوفرول هم شناخته می‌‌شود و در مغزهایی مانند بادام، گردو و روغن‌‌های گیاهی، کیوی و سبزیجات سبز به فراوانی یافت می‌‌شود. مشخص شده است که ویتامین E دارای نقش سرکوب کننده برای تومور است. ویتامین C و ویتامین E دارای اثر هم افزایی در ضد اکسیدان بودن هستند.

کاروتنوئیدها (بتاکاروتن، لیکوپن و آستاگزانتین)

کاروتن یک رنگدانه محلول در چربی طبیعی در میوه‌‌ها و سبزیجات سبز تیره یا زردو نارنجی و قرمز است.رایج ترین کاروتنوئیدها بتاکاروتن، گاماکاروتن و لیکوپن در گیاهان و آستاگزانتین در حیوانات است. آنتی اکسیدان‌‌های کاروتنوئیدی عملکرد محافظتی در برابر دیابت، بیماری‌‌های تخریب کننده سیستم عصبی، بیماری‌‌های قلبی عروقی و بیماری‌‌های التهابی دارند. دریافت رژیمی غذاهای غنی از لوتئین و لیکوپن می‌‌تواند خطر آلزایمر را کاهش دهد. آستاگزانتین دارای فعالیت ضد پیری و ضد التهابی است و ممکن است یک نقش محافظتی و یا تاخیر در پیشرفت در بیماری پارکینسون داشته باشد و نه تنها دارای نقش مقاومت به اکسیداسیون را دارا است، بلکه یک نقش مهم ضد التهابی را هم بازی می‌‌کند.

پلی فنول‌‌ها (پلی فنول‌‌های چای، انگور قرمز و شکلات)

پلی فنول‌‌ها مواد آلی طبیعی حلقوی شکل هستند که در میوه‌‌ها و سبزی‌‌ها، چای، انگور قرمز، عسل و دانه‌‌های کاکائو بسیار یافت می‌‌شوند. پلی فنول‌‌های کاکائو می‌‌تواند به طور معنی‌داری سطح اکسیداسیون را در کبد چرب الکلی کاهش دهد. علاوه براین پلی فنول‌‌های کاکائو یک اثر مهاری بر روی اکسیداسیون چربی دارد و بنابراین از آرترواسکلروز ، بیماری‌‌ها و نارسایی قلبی میوکارد هم پیشگیری می‌‌کند. علاوه براین پلی فنول‌‌های چای سبز دارای اثرات محافظتی مشخص در برابر بیماری‌‌های تخریب کننده عصبی مانند آلزایمر و در مهار تومور و التهاب دارند. انگور قرمز هم دارای میزان زیادی از پلی فنول‌‌ها است. پلی فنول‌‌های هلو هم یک اثر مهاری مشخص بر روی رشد سلولی و متاستاز سرطان پستان دارد.

فلاونوئیدها  (فلاونوئید، ایزوفلاون، گزانتین و آنتوسیانین)

گیاهان انواع زیادی از فلاونوئیدها را دارند. مواد فلاونوئیدی رایج شامل فلاوون‌‌ها، ایزوفلاوون‌‌ها، آنتوسیانین‌‌ها  هستند. فلاونوئیدهایی که از بعضی از گیاهان استخراج شده‌اند، یک نقش ضد اکسیدانی عالی را برای محافظت از سیستم عروقی و درمان التهاب مفاصل (آرتریت) و آلزایمر، دارند. ایزوفلاوون‌‌های موجود در سویا نقش ضد سرطانی دارند. ایزوفلاوون‌‌ها می‌‌توانند از سرطان‌‌های تخمدان، دهانه رحم و پستان جلوگیری کنند. آنتوسیانین‌‌ها رنگدانه‌‌های محلول در آب طبیعی هستند و فعالیت ضد اکسیدانی قدرتمندی دارند.

غذاهای با رنگ‌‌های تیره مثل کلم بنفش، تمشک،زغال اخته، انگور قرمز، شاتوت و غیره دارای مقدار زیادی آنتوسیانین هستند. آنتوسیانین‌‌ها نقش مهمی را در پیشگیری و درمان بیماری‌‌های قلبی-عروقی، بیماری‌‌های تخریب کننده عصبی و سرطان دارند. کشمش سیاه که سرشار از آنتوسیانین‌‌ها است یک درمان رایج برای بیماری‌‌ها در آسیا و اروپا است. از دیگر فلاونوئیدهای ارزشمند می‌‌توان از کورستین پیاز، لوتئین کرفس و آپی ژنین انار نام برد که به علت دهندگی بالای الکترون و احیاکنندگی، باعث ارتقا سلامت انسان می‌‌شوند. در حال حاضر عصاره‌‌های مختلفی از فلاوونوئیدهای گیاهان برای تولید دارو و محصولات مراقبت از سلامت به کار برده می‌‌شوند.

نتیجه‌گیری

ضد اکسیدان‌‌ها نقش مهمی را در پاکسازی رادیکال‌‌های آزاد و حفظ سلامت بدن دارند. یادمان باشد رژیم غذایی حاوی سالاد با رنگ‌‌های متنوع، انواع سبزیجات موجود در آن، هم در افزایش اشتها موثرند و هم با دادن الکترون به بدن ما، در حقیقت ما را احیا می‌‌کنند و مواد اکسیدان مضر را خنثی و پاکسازی می‌‌نماید.