زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

راهنمای تغذیه در خوابگاه های دانشجویی

با شروع فصل پاییز و بازگشایی دانشگاه‌‌ها، تغییرات وسیعی در شیوه زندگی دانشجویان رخ می‌دهد كه این تغییرات دگرگونی‌های قابل توجهی را در تغذیه آنان ایجاد می‌نماید. بسیاری از دانشجویان مجبورند برای ادامه تحصیل به شهرهای دیگر نقل مكان كرده و در خوابگاه‌های دانشگاهی زندگی نمایند كه این امر، موجب بروز تغییرات گسترده‌ای در الگوی غذایی و رفتارهای تغذیه‌ای آنان می‌شود.قبل از بررسی این دگرگونی‌ها، لازم است بحثی داشته باشیم در زمینه اهمیت تغذیه نوجوانان و جوانان دانشجو.دانشجویان از نظر سلامت دارای ویژگی‌های مهمی هستند از جمله آنكه هنوز رشد آنان به پایان نرسیده و با وجود آنكه سرعت رشدشان بسیار كاهش یافته ولی هنوز این روند به كندی ادامه دارد.

این گروه سنی در بالاترین مراحل یادگیری هستند و این دوره از زندگی پراهمیت‌ترین سنین عمر به منظور پایه‌گذاری برنامه آینده زندگی آنان است زیرا در این دوران، آگاهی و مهارت‌های لازم جهت اشتغال به كار در آینده را كسب می‌نمایند.

سنین دانشگاهی چون به دنبال سالهای نوجوانی است بنابراین با وجود آنكه این افراد از دوران نوجوانی خارج شده و به سنین جوانی رسیده‌اند ولی هنوز تجربه و پختگی لازم را در مورد تصمیم‌گیری‌های مهم زندگی ندارند و ضمنا به‌ علت شرایط خاص سنی خود به بسیاری از پدیده‌های زندگی، از جمله تغذیه خود، احساساتی می‌نگرند پس ممكن است تصمیمات نادرست و نامناسب در مورد تغذیه خود اتخاذ نمایند.

دانشجویان در دوره تحصیلی به دلیل مشغله فكری زیاد و سنگین و اكثراً به علت ترس از عدم موفقیت در امتحانات، به مسائل دیگر زندگی از جمله تغذیه خود ممكن است بی‌اعتنا شوند و فرصت كافی جهت برنامه‌ریزی صحیح غذایی و پیروی از رفتارهای مناسب تغذیه‌ای برای خود قائل نشوند.

در خوابگاه‌ها مسئولیت برنامه‌ریزی و تهیه غذا، از عهده خانواده خارج شده و در اختیار دانشجو قرار می‌گیرد.

مجموعه عوامل فوق دست به دست هم داده و تغذیه و سلامت این گروه سنی را حائز اهمیت فراوان می‌نماید.

در فصل تابستان و در ایامی كه دانشجویان در بین خانواده زندگی می‌كنند معمولا مشكلی از نظر تغذیه ندارند و از برنامه غذایی متنوع خانواده استفاده می‌نمایند. اما زندگی در خوابگاه و استفاده از غذاهای خوابگاه و یا تهیه غذا به وسیله خود شخص می‌تواند تغذیه دانشجو را دچار اختلالاتی گاه مهم و جدی بنماید و در نتیجه بر سلامت او تأثیر‌گذار باشد.

شرایط خاص سنی دانشجویان با توجه به فعالیت‌های جسمی و فكری شدید آنان، نیازهای تغذیه‌ای خاصی را برایشان ایجاب می‌كند و چنانچه این نیازها به‌طور كامل برآورده نشود می‌تواند لطمات قابل توجه و حتی گاه غیر قابل جبران برایشان به بار آورد.

استفاده از تمام گروههای غذایی اصلی یعنی گروه نان و غلات - شیر و لبنیات - انواع گوشت، تخم‌مرغ، حبوبات و مغزدانه‌ها - گروه سبزیها و گروه میوه‌ها جهت حفظ سلامت، تأمین فعالیت شدید جسمی و فكری و پیشگیری از بیماری‍‌ها، برای نوجوانان و جوانان دانشجو ضروری است.

حال به منظور ارزیابی چگونگی تغذیه‌ این گروه در خوابگاه، ‌لازم است نگاهی داشته باشیم به برنامه غذایی دانشجویان در خوابگاه‌ها.

در خوابگاه‌های دانشجویی معمولا غذا در آشپزخانه تهیه و به طور آماده در اختیار دانشجویان قرار می‌گیرد اما برخی از آنان نیز ترجیح می‌دهند شخصاً غذا تهیه نمایند.

بطور معمول برای برنامه‌ریزی تغذیه‌ای و نظارت بر آماده‌سازی  و تهیه غذا در كانتین خوابگاه‌ها، از كارشناس تغذیه استفاده نمی‌شود و آشپز این وظیفه را به عهده می‌گیرد.

غذایی كه توسط آشپز تهیه می‌شود مبتنی بر تمایل غذایی و ذائقه مصرف كنندگان و نیز عادت فرد در آماده‌سازی و تهیه غذا است كه شخص از كودكی از خانواده كسب می‌نماید، به این ترتیب توجه به مسائل بهداشتی و بخصوص تغذیه‌ای در تهیه و طبخ غذا چندان مورد نظر قرار نمی‌گیرد. متأسفانه در كشور ما عادت به مصرف غذاهای چرب و سرخ كرده عمیق (استفاده از روغن زیاد و سرخ كردن به مدت طولانی) و همچنین غذاهای شور و پرنمك بسیار معمول است و خوراك‌ها و خورش‌های پخته یا تفت داده شده و نیز كم نمك معمولا طرفداری بین افراد ندارد.

بخصوص در رستوران‌ها و خوابگاه‌ها، غذاها معمولا چرب و شورتر از سایر جاها، طبخ می‌شوند به این ترتیب ذائقه افراد به مصرف چنین غذاهای غیر بهداشتی و مضر عادت می‌كند.حال چنانچه شخص تمایل داشته باشد گاهی اوقات غذایش را خودش تهیه نماید به‌طور معمول طبق عادتی كه از خانواده، رستوران و خوابگاه كسب نموده غذایش را سرخ كرده و پر نمك تهیه خواهد كرد.مشكل بزرگی كه معمولا دانشجویان در خوابگاه با آن روبرو هستند آن است كه گاهی اوقات به علت مشغله زیاد درسی و صرف  وقت فراوان جهت آماده كردن خود برای امتحانات، فرصت كافی برای آماده‌سازی و تهیه غذای مناسب برای خود اختصاص نمی‌دهند و به صرف میان وعده به جای غذا اكتفا می‌كنند.

لازم به ذكر است كه میان وعده برای كمك به تأمین نیازهای تغذیه‌ای شخص، مفید و ضروری است ولی لازم است نكاتی در مورد این مواد خوراكی رعایت شود.اولین نكته مهم آن است كه باید میان وعده‌های مصرفی خود را از بین موادی انتخاب كنیم كه از نظر تغذیه‌ای و بهداشتی مفید باشند، مانند انواع ساندویچ‌های سبك خانگی از قبیل ساندویچ پنیر و گوجه‌فرنگی و گردو و كاهو یا سبزی خوردن یا ساندویچ مرغ به صورت پخته با مخلفاتی كه نام برده شد و یا میوه‌های تازه فصل، انواع آجیل بدون نمك، میوه‌های خشك مانند برگه، قیسی، آلبالو خشك، انجیر خشك و... جزء میان وعده مفید و خوشمزه محسوب می‌شوند و می‌توانند به تأمین قسمتی از نیازمندی‌های شخص كمك كنند.

نكته دیگر كه لازم است به آن توجه شود آن است كه همین میان‌وعده‌های مفید چنانچه به مقدار زیاد و بیش از حد لازم میل شوند اولا موجب افزایش وزن و چاقی‌ می‌شوند و ثانیاً اگر نزدیك به وعده‌های اصلی غذایی مصرف شوند جلوی اشتهای فرد را برای صرف غذای اصلی می‌گیرند و شخص نمی‌تواند غذای اصلی را به مقدار كافی میل كند.

نكته سوم آن است كه میان وعده‌ها حتی از نوع مفید و ضروری آن، نمی‌توانند جانشین غذای اصلی بشوند و فقط برای تأمین قسمتی از احتیاجات تغذیه‌ای شخص مورد نیازند پس هرگز نباید میان ‌وعده را جانشین غذای اصلی نمود، بخصوص برای دانشجویان كه تغذیه‌شان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.در مورد غذای اصلی نیز به طور معمول اشكالاتی گریبانگیر این گروه سنی می‌شود به این ترتیب كه به علت تنهایی و دوری از خانواده، همچنین اشتغال فراوان تحصیلی، بخصوص در ایام امتحانات، دانشجویان وقت و حوصله كافی جهت خرید، آماده‌سازی و تهیه غذا ندارند و متاسفانه در بسیاری از موارد برخی از وعده‌های غذایی خود (بخصوص وعده ناهار) را حذف می‌كنند و به دو وعده غذایی و حتی گاه فقط یك وعده اصلی اكتفا می‌نمایند این امر می‌تواند زیان‌های بسیار جدی برای آنان به بار آورد كه حتی در برخی موارد جبران ناپذیر است. جالب آن است كه دانشجویان جهت ذخیره وقت خود برای پرداختن به درس و تكالیف دانشگاه و در نتیجه برای كسب موفقیت بیشتر تحصیلی، از تغذیه صحیح و كافی امتناع می‌كنند، غافل از آنكه كمبودهای تغذیه‌ای و یا تغذیه نادرست و غیر متنوع می‌تواند لطمات مهم به سلامت‌شان وارد سازد، به خصوص از نظر ذهنی، موجب كاهش قدرت یادگیری، تأخیر در تمركز و كمبود حافظه می‌شود كه نتیجه آن افت تحصیلی و عدم موفقیت در امتحانات است. پس لازم است همه افراد برای حفظ سلامت خود، از تغذیه كافی، ‌متعادل و متنوع استفاده نمایند، به خصوص دانش‌آموزان و دانشجویان در برابر كمبودهای تغذیه‌ای و سوءتغذیه، حساس‌تر و آسیب‌پذیرترند. بسیاری از دانشجویان برای ذخیره وقت و صرف زمان بیشتر برای درس خواندن به غذاهای آماده فرآوری شده و به عبارت بهتر به فست‌فود‌ها پناه می‌برند. فست‌فودها از نظر تغذیه‌ای و بهداشتی به هیچ‌وجه مفید نیستند. این نوع غذاها معمولا به مدت طولانی سرخ می‌شوند و در تهیه آنها از روغن و نمك زیاد استفاده می‌شود ضمنا اكثر فست‌فودها حاوی مقدار زیادی گوشت قرمز هستند. انواع همبرگر، كباب كوبیده، ساندویچ‌های گوشتی مانند سوسیس، كالباس، رست بیف و... در واقع ماده اصلی آنها را گوشت قرمز تشكیل می‌دهد. علاوه بر آن همراه این غذاها اغلب مقدار زیادی سس استفاده می‌شود. بعضی مواقع به همراه غذاهای فوق‌الذكر مقدار زیادی چیپس مصرف می‌شود، همچنین اكثراً با فست‌فودها نوشابه‌های گازدار استفاده می‌گردد. این نوع تغذیه برای افراد و بخصوص گروه نوجوان و جوان نه تنها مفید نیست بلكه زیان‌های زیادی نیز در بردارد و به سلامت این گروه سنی ویژه، لطمات جدی وارد می‌سازد.دانشجویان جهت دریافت نیازهای تغذیه‌ای خود و تأمین مواد مغذی لازم برای حفظ سلامت، پیشگیری از بیماریها و تحرك زیاد فكری و جسمی مخصوص این دوران زندگی، احتیاج به مصرف مقدار كافی لبنیات كم‌چربی برای پیشگیری از چاقی و اختلالات قلبی – عروقی در سنین بالاتر دارند. همچنین استفاده از مقدار كافی سبزی‌های تازه (سبزی خوردن و سبزی‌های سالادی) میوه‌های تازه، جایگزین كردن هفته‌ای 2 بار ماهی به جای گوشت قرمز و نیز گوشت مرغ و تخم‌مرغ به جای گوشت قرمز برایشان ضروری است.تصور نكنیم دانشجویان چون در سنین جوانی قرار دارند مجازند در مصرف گوشت قرمز و مواد چرب و سرخ كرده و پر نمك افراط كنند. به خاطر داشته باشیم كه تغذیه در دوران كودكی، نوجوانی و جوانی، تأثیر بسیار مهم و سازنده‌ای در سلامت شخص در ایام سالمندی دارد.

هر نوع بیماری و بستری شدن برای دانشجویان می‌تواند موجب افت تحصیلی و عدم موفقیت آنان در امتحانات بشود.

تغذیه كافی، صحیح و متناسب با شرایط و وضعیت شخص، همچنین ایجاد تنوع در برنامه غذایی و مصرف غذاهای تازه و تهیه شده در منزل یا مراكز مطمئن تغذیه‌ای و به خصوص استفاده گسترده از مواد حاوی فیبر غذایی (سبزی‌های تازه، میوه‌های با پوست، حبوبات و غلات با سبوس مانند نان سبوس‌دار) می‌تواند موجب حفظ سلامت بیشتر، پیشگیری از بیماریها و افزایش قدرت یادگیری، حافظه و تمركز دانشجویان بشود.