تغذيه و كبد
کبد بزرگترین غده در بدن است که حدود 1500گرم وزن دارد. تقریبا 1500 میلی‌لیتر خون در هر دقیقه در کبد گردش می‌کند. همانند سیستم عروق خونی در کبد یک مجموعه‌ای از مجاری صفراوی نیز یافت می‌شود.
صفرا که در سلول‌های کبدی تشکیل شده است، از طریق یک سری مجاری صفراوی از کبد خارج می‌شود که با رسیدن به یکدیگر، مجرای صفراوی مشترک را تشکیل می‌دهند. این مایع غلیظ مترشحه از کبد، در کیسه صفرا ذخیره شده و به هنگام ورود غذای چرب به دوازدهه آزاد می‌گردد، چربی را در روده امولسیفیه کرده و ترکیبی از اسیدهای چرب می‌سازد که موجب تسهیل در جذب آنها می‌شود.
کبد می‌تواند خود را بازسازی کند. در حالی که حذف کبد طی 24 ساعت به مرگ می‌انجامد، 20-10درصد کبد کارا، برای زنده ماندن کافی است. کبد سازمان دهنده‌ترین ارگان برای اعمال متابولیکی بدن است که بیش از 500 وظیفه برعهده دارد. عمده‌ترین نقش کبد در متابولیسم کربوهیدرات، پروتئین، چربی، ذخیره و فعالسازی ویتامین‌ها و مواد معدنی، تولید و ترشح صفرا، تبدیل آمونیاک به اوره، متابولیسم استروئیدها؛ تصفیه و فیلتراسیون میباشد.
تصفیه و حذف مواد زائد
کبد در ذخیره‌سازی، فعالسازی و انتقال اکثر ویتامین‌ها و مواد معدنی نقش دارد. کبد کلیه ویتامین‌های محلول در چربی به علاوه ویتامین B12 ، مواد معدنی، روی، آهن، مس و منیزیم را ذخیره می‌کند. هپاتوسیت‌ها (سلول‌های کبدی) آمونیاک را به اوره غیر سمی تبدیل می‌کنند که 75 درصدآن توسط کلیه‌ها دفع می‌گردد. مابقی اوره به دستگاه گوارش باز می‌گردد. کبد مسئول پاکسازی بدن از موادی مثل داروها است. در نهایت کبد به عنوان فیلتر و عضوی برای تصفیه و حذف مواد زاید و باکتری‌ها از بدن عمل می‌نماید.
کاهش وزن
بیماران مبتلا به NASH ممکن است فاقد علائم یا با علائم ضعف، بی‌حالی باشند. درمان اولیه بیماری NAFLD و NASH کاهش وزن میباشد. استفاده از داروهای افزایش حساسیت به انسولین مانند تیازولیدین‌ها یا در صورت امکان متفورمین و درمان اختلال لیپیدی از دیگر برنامه‌های مراقبتی و درمانی این بیماران میباشد.
کاهش وزن سریع یا شدید می‌تواند پیشرفت NASH به سیروز و احتمال تشکیل سنگ‌های صفراوی را افزایش دهد. احتمال بیماری کبدی مزمن و سیروز در مبتلایان به NASH بیشتر و پیشرفت بیماری به سیروز متفاوت بوده و وابسته به سن، وجود چاقی و دیابت نوع 2 است، بعضی مطالعات پیشنهاد می‌کنند که مکمل‌های غذایی مانند ویتامین E، بتائین و s – آدنوزیل متیونین ممکن است در بهبود بیماری مفید واقع شود.
مصرف غذاهای آماده
کبد چرب مختص به سن خاصی نیست، اما بیشتر درسنین 40 تا 60 سالگی دیده می‌شود و خانم‌ها بیشتر به آن مبتلا می‌شوند. با توجه به افزایش چاقی شیوع این عارضه نیز رو به رشد است. البته سبک زندگی ماشینی و زمینه‌های ژنتیکی نیز در‌ایجاد بیماری نقش دارند. در ضمن، افزایش تمایل افراد جامعه به استفاده از غذاهای آماده و استفاده از روغن‌ها مخصوصا روغن‌های اشباع از دیگر عوامل کبد چرب می‌باشند. غذاهایی که دارای مقادیر بالای کربوهیدرات‌های ساده می‌باشند مانند برنج، نان سفید و ماکارونی و همچنین میوه‌هایی که دارای شاخص گلایسیمیک بالا هستند زمینه‌ایجاد کبد چرب را فراهم می‌آورند.
نقش تغذیه در درمان کبد چرب
کنترل چربی‌های خون، کنترل قند خون، افزایش فعالیت بدنی و اصلاح شیوه تغذیه می‌توانند در درمان کبد چرب موثر باشند و در واقع کاهش معقول و علمی وزن اصلی‌ترین و شاید به جرات بتوان گفت تنها‌ترین روش درمان کبد چرب میباشد. کاهش وزن‌های غیر علمی نه تنها در بهبود بیماری موثر نیستند بلکه شرایط را دشوارتر می‌کنند. فعالیت فیزیکی مداوم و استفاده از مکمل‌های مناسب تغذیه نیز در تسریع بهبودی بیماری نقش به سزایی دارند.
دستورالعمل‌های تغذیه‌ای در بیماری‌های مختلف تغذیه‌ای متفاوت میباشد و یک رویه یکسان را نمی‌توان در این بیماری‌ها اعمال نمود. برای مثال در بیماری ویلسون مس اضافی در ارگان‌های مختلف خصوصا کبدصدمات شدیدی را وارد می‌كند. عوامل شلاته كننده خوراكی مانند استات روی یا دی پنی سیلامین، درمان اولیه محسوب می‌شود. محدودیت مس رژیم غذایی به صورت معمولی تجویز نمی‌گردد مگر اینكه درمان‌های دیگر ناموفق باشد. یک رژیم گیاهخواری ممكن است به علت دسترسی پائین مس برای درمان كمكی مفید باشد.
تست‌های غربالگری
با اندازه‌گیری آنزیم‌های آزاد شده از کبد، عملکرد کبد را می‌توان مورد ارزیابی قرار داد. بیماری‌های کبدی می‌تواند حاد یا مزمن، ارثی یا اکتسابی باشد. بیماری‌های کبدی به روش‌های مختلف دسته‌بندی می‌شوند: هپاتیت حاد ویروسی، هپاتیت ناگهانی، هپاتیت مزمن، هپاتیت چرب غیرالکلی (NASH) و هپاتیت الکلی، سیروز، بیماری‌های کبدی کلستاتیک، اختلالات وراثتی و سایر بیماری‌های کبدی. بیماری‌های مختلف کبدی در اغلب جوامع از جمله‌ایران دیده می‌شوند اما کبد چرب شایع‌ترین است. امروزه شیوع کبد چرب حتی بیشتر از دیابت شده است.
در واقع منظور از کبد چرب، رسوب چربی (عمدتا از چربی‌های خنثی مانند تری‌گلیسیرید) در کبد است که اگر در ناشی از مصرف الکل باشد به آن کبد چرب الکلی، اما اگر در اثر تجمع چربی در سلول‌های کبدی باشد به بیماری کبد چرب غیر الکلی شهرت می‌یابد. سلول‌های کبدی که به طور طبیعی جایی برای تجمع چربی نیستند در این بیماری جایگاهی برای رسوب چربی شده و اگر‌این تجمع چربی همراه با التهاب باشد به آن کبد چرب غیر الکلی همراه با التهاب در نسج کبد گفته می‌شود. اما بطور کلی بیماری کبد چرب غیرالکلی(NAFLD) و هپاتیت چرب غیرالکلی (NASH) از بیماری‌هایی هستند که بسیاری از افراد را رنج می‌دهند.
بیماری کبد چرب غیرالکلی(NAFLD)، نوعی از بیماری کبدی است که شامل استئاتوز یعنی تجمع چربی در کبد تا استئاتوز کبد چرب التهابی میباشد. این بیماری شامل تجمع قطرات چربی در سلول‌های کبدی است و می‌تواند منجر به فیبروز، سیروز و سرطان سلول‌های کبدی شود. علل NAFLD عبارتند از: داروها، خطاهای مادرزادی متابولیسم، اختلالات اکتسابی متابولیک (دیابت ملتیوس نوع 2، گرسنگی‌های طولانی، حذف وعده‌های غذایی، اختلال در متابولیسم چربی‌ها، بای پس ژژنومی، ایلئومی، چاقی و سوء‌تغذیه). بطورکلی کبد چرب معمولاً با چاقی، دیابت ملیتوس و اختلال لیپیدی و مقاومت به انسولین مرتبط است.
کبد چرب التهابی غیر الکلی (NASH) با تجمع بافت فیبروز در کبد مرتبط است. بسیاری از افراد مبتلا به NAFLD در نهایت دچار NASH می‌شوند. دو فرضیه شرح می‌دهند که چرا بیماری برخی از افراد از NAFLD به NASH تشدید می‌یابد و برخی خیر. مقاومت به انسولین ممکن است علت کبد چرب باشد اما انواعی از استرس اکسیدایتو مطرح شده است که می‌تواند علت پیشرفت به NASH باشد.
