احسانه طاهری؛ كارشناس ارشد تغذيه
«در این روزها هوای تهران آلوده است. مدارس تعطیل است و توصیه می‌شود كودكان، افراد مسن و مبتلایان به بیماری‌های قلبی و ریوی در این ایام از رفت و آمد در شهر تا حد امكان خودداری كنند». اینها عباراتی است كه هر چند ماه یكبار از طریق رسانه‌های عمومی پخش شده و به اطلاع پایتخت‌نشینان و شهرهای بزرگ می‌رسد.
آلودگی هوا در كلان شهرها و پایتخت‌های صنعتی پدیده‌ای است كه تنها به فصل‌های سرد سال و وارونگی دما محدود نمی‌شود به طوری كه امسال در فصل تابستان نیز شاهد چندین مورد آلودگی هوای تهران بودیم. البته باید گفت در سایر روزهای سال كه هوای تهران و سایر شهرها مانند اصفهان و غیره آلوده اعلام نمی‌شود بدین معنا نیست كه هوا پاك و تمیز است و می‌توانید از استنشاق آن لذت برد، بلكه بدین معناست كه میزان آلاینده‌های هوا به حد بحرانی نرسیده است.
رژیم غذایی برای آلودگی هوا
یكی از راهكارهایی كه می‌تواند تا حدی اثر آلاینده‌های هوایی روی بدنمان را كاهش دهد، نوع و كیفیت رژیم غذایی است. نكته كلی در داشتن یك رژیم غذایی سالم استفاده متعادل از همه گروه‌های غذایی است. گروه‌های غذایی عبارتند از گروه نان و غلات، شیر و لبنیات، گوشت، میوه‌ها، سبزی‌ها، و مقدار محدودی از قندهای ساده و چربی‌ها. با داشتن یك رژیم غذایی سالم و انجام فعالیت بدنی روزانه سیستم ایمنی بدن ما در بهترین شرایط قرار می‌گیرد و می‌تواند به بهترین نحو از بدن ما در برابر عوامل تهدید كننده سلامت دفاع كند.
بخش اصلی آلاینده‌های موجود در هوا، اکسیدهای ازت، دی‌اکسید کربن، منو اکسیدکربن و سایر گازهای مخرب تشکیل می‌دهد. مواجهه طولانی‌مدت با این آلاینده‌ها باعث افزایش تولید رادیکال‌های آزاد در بدن می‌شود. رادیكال‌های آزاد تركیبات فعالی هستند كه باعث مرگ سلول‌های بدن و بروز انواعی از بیماری‌ها از جمله سرطان‌ها می‌شوند كه امروزه با آمار رو به افزایش ابتلا به آن مواجه هستیم.
بدن به طور طبیعی با استفاده از ترکیبات آنتی‌اکسیدانی به مقابله و حذف اثرات مخرب رادیکال‌های آزاد می‌پردازد. ترکیبات آنتی‌اکسیدانی یا به طورطبیعی در بدن تولید می‌شوند و یا از طریق منابع غذایی دریافت می‌گردند. در واقع اثرات مخرب رادیكال‌های آزاد زمانی خود را نشان می‌دهند كه مقدار و فعالیت رادیكال‌های آزاد بیش از عوامل آنتی‌اكسیدانی باشند. آنتی‌اكسیدان‌ها تركیباتی هستند كه خود را فدا می‌كنند و از بین می‌روند تا اثرات عوامل مخرب را از بین ببرند و سلامت بدن را حفظ كنند.
آنتی‌اكسیدان‌هایی كه در رژیم غذایی یافت می‌شوند عبارتند از:
ویتامین C
فلفل دلمه‌‌ای، آب مركبات تازه به خصوص آب پرتقال، خانواده كلم به خصوص كلم بروكلی، توت فرنگی، آب گریپ فروت، طالبی، كیوی، ..
ویتامین E
در كشمش، بادام، روغن‌های گیاهی مانند روغن آفتابگردان، كانولا، بادام زمینی، زیتون و ...
بتاكاروتن
بتاكاروتن‌ها تركیباتی هستند كه به عنوان پیش ساز ویتامین A شناخته می‌شوند. بتاكاروتن‌ها زیر شاخه‌ای از خانواده كاروتن‌ها هستند و اغلب در میوه و سبزی‌هایی كه به رنگ زرد و نارنجی هستند یافت می‌شوند. هویج، کدو حلوایی، فلفل دلمه‌‌ای زرد و قرمز، گوجه‌فرنگی، برگ‌‌های سبز تیره کاهو، چغندر، اسفناج، هلو، شلیل، آلو، زردآلو، گرمک، طالبی، انبه، خرمالو و نارنگی از جمله منابع غذایی عمده بتاکاروتن هستند.
آلودگی فضای خانه
آلودگی هوای بیرون یك موضوع است و مورد دیگر آلودگی در فضای داخلی خانه است. البته برای ریه‌های ما كه مدام در حال نفس كشیدن هستند آلودگی هوا، آلودگی است چه در بیرون و چه در داخل منازل. تماس طولانی با آلاینده‌های هوایی داخل منازل می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های تنفسی، بیماری‌های قلب و حتی سرطان را افزایش دهد.
آلودگی هوا در داخل منازل علل مختلفی دارند كه عبارتند از:
1- منابع سوختی (نفت، گاز، ذغال، چوب)
2- سیگار و محصولات تنباكویی
3- آزبست
4-حشره‌كش‌ها
5- شوینده‌ها و مواد پاك كننده
6 – اسپری‌ها و محصولات آرایشی بهداشتی
برای بهبود هوایی كه در منزل تنفس می‌كنید سعی كنید تا فضای داخل خانه را با گیاهان طبیعی تزئین كنید. در طول روز و در صورتی كه هوای بیرون تمیز است و یا در ساعت‌هایی كه ماشین‌های كمتری در خیابان‌های اطراف خانه شما در تردد هستند پنجره‌های اتاق را به مدت 15 دقیقه باز كنید تا هوای داخلی خانه جریان پیدا كند و جابجا شود. تا حد امكان از نگه داشتن سطوح و یا پارچه‌های نمدار در فضای بسته خانه خودداری كنید.
سلنیوم
گردو، ماهی و غذاهای دریایی، روغن آفتابگردان، جگر، گوشت قرمز و گوشت مرغ. به طور كلی میوه‌ها و سبزی‌ها مقدار سلنیوم پایینی دارند. مصرف ماهی‌های روغنی مانند ماهی آزاد و سالمون كه سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 هستند نیز به تقویت و بهبود عملكرد دستگاه تنفسی كمك می‌كند.
مصرف سیر و پیاز و تره‌فرنگی كه حاوی گوگرد هستند نیز نباید فراموش شود. در روزهایی كه آلودگی هست نورخورشید به میزان كافی به سطح زمین نمی‌تابد و بنابراین با تابش به سطح پوست شما نمی‌تواند ویتامینD مورد نیاز بدن شما بسازد كه این حالت در فصل‌های سرد سال بدتر می‌شود.
بنابراین در روزهای آلودگی هوا كه توصیه می‌شود در بیرون منزل رفت و آمد نداشته باشد سعی كنید از منابع ویتامین D كه در ماهی‌ها بخصوص ماهی هرینگ و سالمون، جگر، زرده تخم مرغ و شیر غنی شده با ویتامین Dیافت می‌شود استفاده كنید. توصیه آخر این كه روزهایی كه هوا آلوده است سعی كنید اجناسی كه در بیرون مغازه به صورت درباز هستند خریداری نكنید. به كوچكترین نكات در زندگی خود توجه داشته باشید تا زندگی توام با سلامتی را تجربه كنید.
