زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

معجزه بتاگلوكان در سلامتی

جو دو سر گیاهی است علفی به ارتفاع یک متر یا بیشتر، دارای میوه‌هایی شبیه به جو که برگ‌های این گیاه باریک، بلند و نوک تیز است. ساقه‌ آن نسبتاً نازک و قسمت مورد استفاده گیاه، دانه آن می‌باشد. جو دو سر از خانواده گندمیان است و دارای گل‌های بسیار ریز و نامشخص بوده و این گل‌ها در دستجاتی که اصطلاحاً سنبله نامیده می‌شوند قرار گرفته‌اند.

 جو دو سر در مقایسه با دیگر غلات، از ارزش غذایی بالایی برخوردار است و از نظر چربی و پروتئین، بسیار غنی بوده و حاوی مقدار بالایی بتاگلوکان نیز می‌باشد. بتاگلوکان در گروه غذاهای عملگرا یا فراسودمند (Functional Food) قرار دارد. غذاهای عملگرا به غذاهایی اطلاق می‌شود که از مواد طبیعی مشتق شده و باید به عنوان بخشی از رژیم غذایی روزانه مصرف شوند تا موجب تنظیم عملکرد قسمت‌های مختلف بدن و در نهایت ارتقای سلامت گردند.

بتاگلوکان چیست؟ 

دانه جو یکی از مهم‌ترین غلات است و از گذشته دور تا امروز، به عنوان یک منبع غذایی مهم، در نقاط مختلف دنیا، مورد استفاده و توجه بوده است. با توجه به اینکه جو حاوی مقادیر بسیار زیادی فیبر محلول از جمله بتاگلوکان می‌باشد، به عنوان دانه غذایی مناسب جهت استفاده در رژیم غذایی شناخته شده است.

بتاگلوکان مولکول پلی‌ساکارید غیر نشاسته‌ای متشکل از زنجیره‌های گلوکز است که جزء فیبرهای محلول طبقه‌بندی می‌شود و در غذاهایی مانند جو دوسر، جو، قارچ و مخمر یافت می‌شود. همچنین، به میزان کمتر در چاودار و گندم نیز موجود است. جدا کردن و تخلیص این ماده مشکل می‌باشد. با این وجود پیشرفت تکنولوژی منجر به تولید بتاگلوکان با غلظت بالا شد تا همگان بتوانند از این ماده‌ پر خاصیت استفاده کنند.

مزایای عمده مصرف بتاگلوکان چیست؟

در کشورهای توسعه یافته افراد در دهه‌ ششم زندگی با بیماری قلبی و عروقی درگیر می‌شوند، ولی این موضوع در ایران در دهه پنجم زندگی افراد رخ می‌دهد. سن ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی در ایران 7 تا 10 سال کمتر از کشورهای دیگر دنیا است.

متخصصان علت اصلی آن را در رژیم‌های غذایی نامناسب، استرس و اضطراب بیان می‌کنند. FDA (سازمان غذا و داروی امریکا) بیان می‌کند که مصرف روزانه 3 گرم بتاگلوکان باعث کاهش چربی خون و در نتیجه حفظ سلامت قلب و عروق می‌شود. بتاگلوکان با به دام انداختن اسیدهای صفراوی در روده‌ باریک و دفع آن سبب کاهش کلسترول بد خون می‌شود.

با توجه به اینکه کلسترول یکی از اجزای مهم اسیدهای صفراوی می‌باشد، لذا کبد مقداری از کلسترول بدن را برای تهیه دوباره‌ اسیدهای صفراوی مصرف می‌کند. طبق تحقیقات اخیر، مصرف روزانه 3 تا 6 گرم بتاگلوکان باعث کاهش 8 تا 20 درصدی LDL (کلسترول بد) می‌شود. همچنین EFSA (مرجع تاییدی ایمنی مواد غذایی اروپا) در سال 2009، تایید کرده‌است که مصرف بتا گلوکان باعث کاهش ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی– عروقی می‌گردد.

 در دهه 80، کرم تجاری بتاگلوکان وارد بازار شد و امروزه بتاگلوکان تخلیص شده برای مصارف خوراکی در بازار ایران نیز موجود است.

بتاگلوکان و دیابت

زمانی که افراد از غذاهای فیبردار استفاده می‌كنند، انرژی كمتری دریافت می‌كنند و احتمال چاقی آنها پایین می‌آید و آنها كمتر مستعد بیماری دیابت می‌شوند.

عدم وجود فیبر در غذای مصرفی، باعث می‌شود قند سریع‌تر وارد خون شده و در طی زمان کوتاهی قند خون را افزایش می‌دهد که هر چه سرعت جذب گلوکز بیشتر باشد، قند خون به دنبال مصرف غذا با سرعت بیشتری افزایش می‌یابد و به همان میزان نیاز به ترشح انسولین در خون افزایش می‌یابد تا قند خون افزایش یافته را در خون به حالت طبیعی برگرداند که این نوع عادت غذایی موجب ایجاد اختلالات متابولیکی مثل دیابت می‌شود.

سلامت دستگاه گوارش

بتاگلوکان به دلیل پیوندهای شیمیایی خاص در دستگاه گوارش قابل هضم و جذب نمی‌باشد و در روده‌ بزرگ توسط باکتری‌ها به اسیدهای چرب کوتاه زنجیر مانند پروپیونیک اسید و بوتیریک اسید تجزیه می‌شود.

 اسیدهای چرب کوتاه زنجیر در حفاظت از دیواره روده نقش مهمی‌ایفا می‌کنند. از سوی دیگر، با تنظیم حرکات پریستالتیک دستگاه گوارش (حركات غیر ارادی روده و معده که باعث هضم و به جلو راندن غذا می‌شوند) به سلامت دستگاه گوارش کمک می‌کنند. در نهایت، این ماده با افزایش جذب آب از طریق روده باعث افزایش حجم مدفوع و دفع آسان آن می‌شود.

 مطالعات متعدد نقش درمانی این ماده‌ مغذی را در بیماری‌های مختلف دستگاه گوارش از جمله سرطان دستگاه گوارش (سرطان کولون-رکتال)، کولیت اولسراتیو (التهاب خونریزی‌دهنده‌ روده بزرگ)، سندرم روده‌ تحریک‌پذیر و یبوست نشان داده‌اند.

بتاگلوکان و کنترل وزن

بدن انسان قادر به هضم و جذب فیبرها نیست و لذا فیبرها با تولید کالری کم از دستگاه گوارش عبور می‌کنند. مصرف بتاگلوکان موجب می‌شود که زودتر احساس سیری کرده و دریافت غذا کاهش یابد. بتاگلوکان موجب می‌شود که غذا دیرتر از معده خارج شود و علاوه بر کند نمودن تخلیه معده، روند هضم و جذب گوارشی را نیز کند می‌نماید و افراد را برای مدت زمان طولانی‌تری سیر نگه می‌دارد.

بنابر توضیحات فوق توصیه می‌شود افراد در رژیم غذایی خود غلات سبوسدار و متناوباً جو دوسر را بگنجانند تا از مزایای یادشده به خوبی بهره‌مند گردند.