مسافران تابستانی بخوانند
گرمازدگی مشکلی است که گردشگران زیادی را در مسافرت دچار می‌کند؛ به‌خصوص طبیعت‌گردان که در خطر گرمازدگی قرار دارند و هر لحظه ممکن است با دردسرهای این بیماری مواجه شوند. گرمازدگی موقعیتی حادّ و تهدید‌کننده زندگی است که در این حالت سیستم تنظیم‌کننده دمای بدن، به دلیل قرار گرفتن طولانی‌مدت در هوای گرم یا تولید بیش از حد گرما در بدن و یا وجود هر دو حالت از کار می‌افتد.
در حالت گرمازدگی بدن نمی‌تواند گرمای اضافی خود را دفع کند، در نتیجه دمای بدن افزایش می‌یابد و می‌تواند اندام‌های اصلی را تخریب کند. گرمازدگى در دو فرم اصلى پدیدار مى‌شود: گرمازدگى خفیف كه در واقع كم طاقتى‌هاى ناشى از گرماست و با وجود آنكه علائمى شبیه بیمارى گرمازدگى شدید دارد، ولى پس از اقدامات درمانى ابتدایى، به سرعت از بین مى‌رود و گرمازدگى حاد كه در صورت عدم مداواى سریع، پیامدهاى خطرناك و گاهى كشنده را به همراه خواهد داشت.
اشخاص پیر و چاق و اطفال و افرادی كه به بیماری‌های مزمن مثل دیابت و اشكال در گردش خون مبتلا هستند، بیشتر در معرض گرمازدگی قرار دارند.
تأثیر گرمازدگی بر بدن
باید بدانیم مسائل و مشكلات جسمى ناشى از گرما هیچ ارتباطى با میزان قوى بودن بدن فرد ندارد. حتى ورزشكاران نیز ممكن است در معرض این خطر قرار گیرند. گرمازدگی در اکثر موارد خطری ندارد و کشنده نیست؛ مگر اینکه در درمان گرمازدگی کوتاهی و سهل‌انگاری شود و به‌طور کامل و سر موقع درمان نشود.
اگر به‌طور ناگهانی مکانیسم خنک‌کننده بدن از کار بیفتد، دمای مرکزی بدن آنچنان افزایش می‌یابد که می‌تواند در کمتر از نیم ساعت منجر به مرگ فرد شود.
بعضی افراد چند هفته بعد از گرمازدگی فوت می‌کنند که به دلیل نارسایی کلیه یا قلب ناشی از به تاخیر افتادن درمان است. بیش از 10 درصد افرادی که دچار این حالت می‌شوند، فوت می‌کنند. گرمازدگی باعث از کار افتادن و خرابی دائمی بعضی اندام‌ها مثل کبد می‌شود.
عوارض گرمازدگی
كرامپ‌های عضلانی ناشی از گرما خستگی مفرط هیپرترمی
كرامپ‌های عضلانی
این وضعیت شامل اسپاسم عضلات ارادی ناشی از دست رفتن املاح به دلیل تعریق شدید است و معمولا زمانی رخ می‌دهد كه فرد در اثر قرار گرفتن در معرض گرما، دچار تعریق شدید شده، مقدار زیادی آب و نمك از دست بدهد. سپس توسط نوشیدن آب، كمبود مایعات خود را بدون در نظر گرفتن كمبود نمك جبران می‌كند. در این موارد کمک‌های اولیه شامل خنك نگهداشتن بیمار و خوراندن نمك و در صورت نیاز تزریق سرم می‌باشد.
خستگی مفرط
این وضعیت معمولا زمانی اتفاق می‌افتد كه فرد در اثر قرار گرفتن در معرض گرما، مقادیر زیادی آب و نمك را از طریق تعریق شدید از دست می‌دهد. فرد مبتلا معمولا از سردرد، تهوع، سرگیجه و اختلال بینایی شاکی است. در این موارد کمک‌های اولیه شامل قرار دادن بیمار در جای خنك و خوراندن آب و نمك به او می‌باشد. در صورت وجود حالت تهوع و استفراغ و یا بیهوش بودن بیمار، تزریق سرم ضروری است.
راه‌های پیشگیری از گرمازدگی
برای جلوگیری از گرمازدگی وقتی که برای مدت طولانی در معرض تابش آفتاب یا در یک محیط گرم هستید و همچنین قبل و بعد و در طی ورزش، آب زیادی بنوشید.
قبل از اینکه کاملاً احساس تشنگی کنید، آب بنوشید؛ به‌خصوص وقتی که خیلی عرق کرده‌اید.
هنگامى كه مجبور هستید ساعاتى را بیرون از خانه سپرى كنید، شیشه آبى
به همراه برده و مرتب آب بنوشید. بهتر است داخل آب، به مقدار كم قند و آبلیمو بریزید تا املاح لازم، یعنی مواد معدنی كه آب متعادل بدن را ایجاد می‌كنند، جذب شوند. شستن سر و گردن با آب خنك به كاهش دماى بدن كمك مى‌كند. آب سرد توصیه نمى‌شود.
میوه و سبزى مصرف كنید. اغلب میوه‌ها و سبزى‌ها حاوى كمى نمك و آب فراوان هستند كه براى جلوگیرى از گرمازدگى مناسب است. البته قبل از مصرف، باید آنها را به خوبی با آب و مواد ضد عفونی کننده بشویید.
قهوه و نسكافه مصرف نكنید، زیرا كافئین موجود در این نوشیدنی‌ها، كاهش مایعات بدن را سرعت بخشیده و میزان تعریق را بالا مى‌برد.
سیگار نكشید. سیگار كشیدن سبب انقباض رگ‌ها شده و بر توانایى بدن براى سازش با گرماى محیطی كه در آن قرار دارید، تاثیر منفى مى‌گذارد.
موقعی از روز را که هوا خیلی گرم است، از حضور طولانى مدت در گرما بپرهیزید و در منزل یا یک جای خنک استراحت کنید و بیرون نیایید. به خصوص افرادى كه آستانه تحمل كمترى نسبت به گرما دارند و یا قبلاً دچار گرمازدگى شده‌اند.
قبل از فعالیت زیاد و ایستادن در معرض آفتاب، سعی کنید به هوای گرم تابستان عادت کنید. سیستم تنظیم دمای بدن شما هنگامی که به گرما عادت کرده باشد، بهتر عمل خود را انجام خواهد داد.
کمتر جلوی نور خورشید بایستید.
وقتی جلوی آفتاب کار میکنید، روی سرتان کلاه بگذارید که بهتر است لبه دار باشد تا روی صورت‌تان سایه ایجاد کند. با توجه به آنكه رگ‌هاى خونى در منطقه سر و گردن به سطح پوست بسیار نزدیك هستند، دریافت و یا از دست دادن گرما نیز در آنها با سرعت بیشترى انجام مى‌گیرد.
همیشه بادبزنى همراه خود داشته باشید. بادزدن سبب بخار شدن عرق روى پوست و در نتیجه خنك شدن سطح آن شده و از افزایش دماى بدن جلوگیرى مى‌كند.
در هوای گرم لباس‌های گشاد، نازک و رنگ روشن براى انعكاس گرما بپوشید. در پارچه‌هایى كه تركیبى از مواد پلى استر و كتان هستند، تبادل هوا راحت‌تر از پارچه‌هاى 100 درصد كتان صورت مى‌گیرد، در نتیجه براى تابستان مناسب‌ترند.
در هوای گرم پنجره‌ها را باز کنید یا از یک سیستم خنک‌کننده مثل پنکه، کولر و فن استفاده نمایید. سعی کنید وعده‌های غذایی تان را سبک و به مقدار کم میل کنید. برای جلوگیری از گرمازدگی در آب و هوای گرم یا مرطوب فعالیت شدیدی انجام ندهید به خصوص اگر به این آب و هوا عادت ندارید. اگر در هوای گرم ورزش میکنید، ابتدا تمرینات کوتاه مدتی انجام دهید و به تدریج و در طی دو هفته مدت آن را افزایش دهید. سعی کنید تمرینات شدید را صبح زود که هوا خنک است یا هنگام عصر انجام دهید. در صورتی که دارو مصرف میکنید، از پزشک خود سئوال کنید که آیا این دارو با تنظیم دمای بدن شما تداخل می‌کند یا خیر؟ در صورت مصرف این داروها، باید فعالیت بدنی‌تان را در هوای گرم کاهش دهید و به مقدار کافی آب و مایعات بنوشید.
هیپرترمی در گرمازدگی
در هوای بسیار گرم، به‌خصوص در هوای مرطوب و بدون باد، ممكن است هیپرترمی ایجاد شود. در چنین وضعیتی درجه حرارت بدن به بالای 40 درجه سانتی‌گراد رسیده، تنظیم حرارت مختل می‌گردد. علائمی همچون اغما و تشنج نیز ممکن است ظاهر شود. در این موارد باید هر چه سریع‌تر اقدام به خنك كردن بیمار كرد. مهم‌ترین مسأله، كاهش سریع درجه حرارت بدن است. در صورت پایین نیامدن دما ممکن است پیامدهای خطرناک و حتی مرگ متوجه مصدوم باشد؛ به همین دلیل از هر راه ممکن باید دمای بدن را پایین آورد.
درمان
باید از علائم خطر گرمازدگی آگاه باشید تا هنگام بروز این علائم، اقدامات لازم را انجام دهید. به خاطر داشته باشید که این علائم می‌توانند به تدریج و در طی چند روز یا اینکه به طور ناگهانی بعد از یک فعالیت شدید بروز کنند.
التهابات و ورم ناشی از گرما و عرق‌سوز شدن نشان می‌دهند که بدن شما تحت استرس ناشی از گرماست. ممکن است ابتدا با احساس تنگ شدن انگشتر یا کفش‌ها متوجه این تورم شوید. ورم و عرق‌سوز شدن خطرناک و مضر نیستند، ولی نشان می‌دهند که باید برای پیشگیری از عوارض جدی گرمازدگی، دمای بدن‌تان را کاهش دهید.
در این حالت، باید بر روى فرد گرمازده آب سرد پاشیده شود، (به جاى اینكه فرد در آب سرد فرو برده شود). راه دیگر این است كه حوله‌اى در آب سرد فرو برده و بر روى بدن بیمار قرار دهید.
بهتر است فرد به مكانى كه در آنجا كولر و یا هر خنك‌كننده دیگرى وجود دارد، منتقل شود. اگر بیمار هوشیاراست؛ او را مجبور به خوردن آب كنید. اگر پیامدهاى ناشى از گرمازدگى پس از خروج فرد از منطقه گرما و مراقبت‌هاى اولیه و گذشت نیم ساعت اثربخش نبود، باید به پزشك مراجعه شود. البته در مورد علائمى مانند ضعف و غش، این مدت زمان 2 تا 5 دقیقه است.
زیرا گرمازدگى حاد ممكن است سبب به كما رفتن بیمار شود. وجود احساس سرگیجه، خستگی بیش از حد، آشفتگی، درد شدید عضلات، تب یا تهوع و تشنج یا بیهوش شدن نشان‌دهنده فوریت پزشکی است و باید به پزشک مراجعه شود.
