دكتر آزاده نجارزاده
عرق كردن یا تعریق روش تطابقی بدن برای خنك شدن است. البته می‌توان تعریق را یكی از راه‌های دفع سموم نیز به شمار آورد. از آنجا كه در طی تعریق، مایعات و الكترولیت‌های بدن از آن خارج می‌شوند، یكی از نكات مهم مورد توجه، جایگزین نمودن مایعات از دست رفته بدن است، بنابراین بسیار مهم است كه در شرایطی كه بدن بیشتر عرق می‌كند از مایعات بیشتری استفاده شود تا بدن دچار دهیدراتاسیون نشود.
در بدن ما تقریباً 55 تا 65 درصد آب وجود دارد. راه‌های مختلفی برای دفع این آب از بدن وجود دارد كه شامل تنفس، تعریق، ادرار و مدفوع می‌باشد.
چرا بعضی از افراد بیش از دیگران عرق می‌كنند؟
میزان عرق كردن بستگی به تعداد غدد عرق فعال یك فرد دارد. انسان معمولاً با 2 تا 4 میلیون غده عرقی متولد می‌شود. اگرچه نوزادان هم عرق می‌كنند، اما تعداد غدد فعال عرق زمانی كه به سن بلوغ می‌رسیم افزایش می‌یابد.
بیشترین غدد عرق در كف پا متمركز هستند و ناحیه پشت انسان كمترین تمركز غدد عرق را دارا است. در مورد تفاوت تعریق زنان و مردان باید گفت اگر چه در زنان تعداد غدد عرق بیش از مردان است اما این غده‌ها در مردان فعال‌تر از زنان می‌باشند و به همین علت مردان بیش از زنان عرق می‌كنند.
به غیر از ژنتیك عوامل دیگری بر روی میزان تعریق مؤثرند. بیماری‌های عفونی و تبدار، تمرینات ورزشی شدید، پركاری غده تیروئید، دیابت، بارداری و یائسگی از شرایطی هستند كه باعث افزایش تعریق می‌گردند.
ضمناً اضطراب و تنش‌های روانی نیز با افزایش تعریق همراه می‌باشند. تعریق به خودی خود یك واكنش طبیعی بدن و در بعضی شرایط مفید است، اما تعریق بیش از حد كه حتی در هنگام استراحت اتفاق می‌افتد، یك عارضه پزشكی به نام «هیپرهیدروز» است.
در واقع این عارضه به دلیل فعالیت بیش از حد غدد عرقی رخ می‌دهد كه این غدد در حالت عادی كه بدن تحت شرایط گرما قرار نگرفته باز هم فعالیت كرده و تولید عرق می‌نمایند. تعریق بیش از حد، یك بیماری یا نشانه‌ای از یك بیماری است و در صورت بروز، باید علت آن جستجو و درمان شود تا از شدت عرق كردن كاسته شود.
درمان پزشكی
امروزه روش‌های درمان مختلفی برای كاهش تعریق وجود دارد كه از آن جمله می‌توان به استفاده از جریان الكتریسیته برای غیرفعال نمودن فعالیت غدد عرق (روش یونتوفورز)، تزریق آمپول بوتاكس و استفاده از داروهای آنتی‌كولینرژیك اشاره نمود.
البته باید توجه داشت كه تزریق آمپول بوتاكس فقط باید توسط پزشك متخصص انجام شود، چرا كه كم و زیاد شدن غلظت این دارو ممكن است ضایعات جبران ناپذیری برای فرد به همراه داشته باشد.
تغذیه درمانی
افرادی كه زیاد عرق می‌كنند، بهتر است در تغذیه خود نكاتی را رعایت نمایند تا هم كمتر عرق كنند و هم تا جایی كه می‌توانند بوی بد عرق را كاهش دهند. از آنجا كه یكی از علل تعریق زیاد خوردن غذاهای پر ادویه و تند و سس‌های تند می‌باشد، بهتر است این افراد تا حد امكان میزان مصرف این مواد را در غذای خود كاهش دهند.
بهتر است هر فرد سعی كند غذاهایی را كه با خوردن آنها شدت تعریقش افزایش می‌یابد پیدا كند و از خوردن آنها اجتناب نماید. از كشیدن سیگار و مصرف الكل جداً اجتناب نمایید. سیگار با افزایش آدرنالین باعث افزایش تعریق می‌گردد.
الكل نیز با گشاد نمودن رگ‌های خونی پوست باعث افزایش دمای بدن و تعریق می‌شود. مصرف چای و قهوه نیز در برخی افراد منجر به افزایش تعریق می‌گردد. ضمناً به خاطر داشته باشید آبی را كه از راه عرق كردن از دست می‌دهید با مصرف مایعات (ترجیحاً آب) و سبزیجات آبدار مانند كاهو، خیار، گوجه فرنگی و میوه‌ها حتماً جایگزین نمایید تا بدن شما دچار مشكل كم آبی نشود.
با كاهش مصرف برخی غذاها نیز می‌توان از بوی بد عرق جلوگیری نمود. غذاهای تند و ادویه‌دار و با بوی نافذ معمولاً تاثیر زیاد و بدی بر بوی بدن دارند. از آن جمله می‌توان به سیر و پیاز، زیره و ادویه‌های مختلف و تند، قهوه، شكلات و نوشابه اشاره كرد، بنابراین به‌طور خلاصه می‌توان گفت استفاده از مواد غذایی تازه و پرهیز از مصرف چای و قهوه زیاد، الكل، غذاهای تند و ادویه‌دار می‌تواند در كاهش تعریق كمك كننده باشند.
در افراد چاق و دارای اضافه وزن نیز كاهش وزن می‌تواند عامل مهمی در كاهش این مشكل باشد. در پایان باید خاطر نشان كرد اگر چه عرق كردن یك ویژگی فردی است و گاهی عرق كردن زیاد برای یك فرد طبیعی است، در صورتی كه میزان تعریق واقعاً بیش از حد باشد، باید ریشه آن را در بیماری‌ها جستجو كرد و با مراجعه به پزشك متخصص غدد از سلامت دستگاه غدد درون ریز اطمینان حاصل نمود.
