تغذیه در فیبروزسیستیک
فیبروزسیستیك یك بیماری ژنتیكی است كه بر سلولهای اپیتلیال كه در نقاط زیادی از بدن شامل غدد عرق, مجاری ریه, كبد, پانكراس, دستگاه گوارش و دستگاه تناسلی یافت می‌شوند اثر می‌گذارند. اختلال در این سلولها باعث مشكلاتی در تعادل نمك و آب در بدن می‌شود. بدن بوسیله تولید موكوس غلیظ به این شرایط پاسخ می‌دهد و موكوس غلیظ ریه‌ها و گاهی مجاری دیگر بدن را بلوكه می‌كنند كه باعث عفونت و مشكلات تنفسی می‌شود. این موكوس می‌تواند در جذب مواد مغذی مهم مانند چربی و ویتامین در روده اشكال ایجاد كند و افراد با این بیماری ممكن است كوتاه تر بوده و وزن كمتری از همسالان خود داشته باشند و ممكن است مكررا بیمار شوند چون بدن آنها نمی‌تواند بخوبی با عفونت مقابله كند. افراد با فیبروزسیستیك ممكن است نیاز به كالری و مواد مغذی بیشتری برای كمك به مقابله با عفونت داشته باشند. این بیماری از دو طریق می‌تواند با وضعیت تغذیه خوب تداخل داشته باشد:
1- این بیماری نیاز بدن به مواد مغذی مورد نیاز برای تولید انرژی, رشد, حفظ و نگهداری بدن را افزایش می‌دهد.
2- این بیماری باعث می‌شود كه جذب مواد مغذی مشكلتر باشد.
كنترل تغذیه ای جزء بسیاری مهمی از درمان تغذیه ای فیبروزسیستیك است. با تعادل تغذیه ای و مصرف انرژی و چربی بیشتر و مصرف مكملهای تجویز شده افراد با این بیماری می‌توانند سلامتی خود را حفظ كنند.
مواد مغذی مهم:
مانند هر شخص دیگری افراد با فیبروزسیستیك باید رژیم متعادل مصرف كنند كه شامل میوه و سبزی, غلات و تولیدات لبنی و پروتئین زیادی باشد. به علاوه این افراد نیاز تغذیه ای خاصی دارند تا به حفظ سلامتی آنها كمك كند. در زیر مواد مغذی كه این افراد بیشتر به آنها نیاز دارند ذكر می‌شود.
انرژی- بیشتر افراد با فیبروزسیستیك نسبت به دیگر همسالان خود نیاز به انرژی بیشتری دارند. افراد با فیبروزسیستیك به 30 تا 50% انرژی بیشتری از دیگر همسالان خود نیاز دارند كه در حدود 2900 تا 4500 كیلوكالری در روز می‌شود كه بستگی به فرد دارد. وقتی بیماری دیگر حتی جزئی نیز وجود دارد نیاز به انرژی باز هم بیشتر می‌شود. هر شخص با این بیماری نیاز تغذیه متفاوتی دارد و متخصصان با توجه به رشد و افزایش وزن برای هر بیمار رژیم خاصی را طرح ریزی می‌كنند. افراد با فیبروزسیستیك باید به موارد زیر برای تامین انرژی خود توجه كنند:
-شیر كامل بنوشید.
-كره یا مارگارین به غذاهایی مانند سیب زمینی یا پاستا بیفزایید.
-از سس‌های سالاد استفاده كنید و به سس روغن زیتون نیز بیفزایید.
-از پنیر در غذاهای خود استفاده كنید.
-در كلوچه, كیك و سالادهای خود از مغزها استفاده كنید.
-از بستنی یا پودینگ‌ها در میان وعده‌های خود استفاده نمایید.
پروتئین- پروتئین یكی از سه ماده انرژی زا در غذاهاست. دو نوع دیگر كربوهیدرات و چربی هستند. علاوه بر تولید انرژی پروتئین برای رشد و حفظ بافتهای بدن, عملكرد نرمال سیستم ایمنی و اعمال ضروری دیگر نیز لازم هستند. بیشتر افراد با فیبروزسیستیك نیاز به پروتئین بیشتری از معمول دارند. حدود 15 تا 20% انرژی یك فرد با فیبروزسیستیك باید از غذاهای غنی از پروتئین مانند گوشت, تخم مرغ, سویا, ماهی, مغزها و یا حبوبات تامین شود.
آهن- بسیاری از كودكان ( سالم و با فیبروزسیستیك ) در خطر كمخونی فقر آهن قرار دارند كه باعث خستگی و مقاومت كم در برابر عفونتها می‌شود. آهن برای مقابله با عفونت مهم است. همچنین آهن به حمل اكسیژن در خون از ریه به سلولهای بدن كمك می‌كند. غلات غنی شده, گوشت, میوه‌های خشك و سبزیجات سبز تیره منابع خوب آهن هستند.
نمك- افراد با این بیماری میزان زیادی نمك در عرق از دست می‌دهند بخصوص در طی ورزش و در هوای گرم. یك راه خوب برای جایگزینی این نمك بوسیله افزودن نمك به غذا و خوردن میان وعده‌های نمكی است. متخصصان تغذیه ممكن است نوشیدنی‌های ورزشی بعد از ورزش بخصوص در هوای گرم را برای این بیماران توصیه كنند.
روی- روی برای رشد, التیام و مقابله با عفونت لازم است. منابع خوب روی شامل گوشتها, جگر, تخم مرغ و غذاهای دریایی هستند.
كلسیم- برخی افراد با فیبروزسیستیك در خطر استئوپروز هستند. استئوپروز شرایطی است كه استخوانها ضعیف و شكننده می‌شوند. تولیدات لبنی منابع خوب كلسیم هستند. تولیدات لبنی پرچرب منابع خوب چربی و انرژی نیز می‌باشند.
ویتامین‌های محلول در چربی- این ویتامینها(A,D,E,K) برای رشد و التیام مهمند. این ویتامینها همراه چربی جذب می‌شوند و چون بیشتر افراد با این بیماری مشكل در هضم و جذب چربی دارند آنها اغلب دچار كمبود این ویتامینها بوده و نیاز به دریافت مكمل دارند.
اسیدهای چرب ضروری- بدن نیاز به مصرف اسیدهای چرب ضروری دارد. این اسیدهای چرب در روغن‌های گیاهی, روغن آفتابگردان و سویا یافت می‌شوند و به ساخت غشاء كمك كرده و اعمال مهمی را در بدن انجام می‌دهند.
عدم تحمل گلوكز
در فیبروزسیستیك, فیبروز پانكراس به تدریج می‌تواند باعث اختلال عملكرد سلولهای پانكراس شود. این سلولها انسولین را كه مسئول تنظیم گلوكز خون است ترشح می‌كنند. در نتیجه برخی افراد با این بیماری ممكن است دچار عدم تحمل به گلوكز شوند كه كمتر قادر به برداشت گلوكز از جریان خون هستند. كنترل عدم تحمل گلوكز معمولا شامل تغییرات رژیمی است و نوع و زمان مصرف غذا باید تنظیم شود. به علاوه انسولین نیز ممكن است تجویز شود.
مكملهای آنزیمی
حدود 85 تا 90% بیماران با فیبروزسیستیك وقتی به سن 8 تا 9 سالگی می‌رسند دچار عدم كارایی پانكراس هستند. این امر باعث می‌شود پانكراس به طور مناسب آنزیم به روده ترشح نكند. این آنزیم‌ها برای هضم چربی, نشاسته و پروتئین لازم هستند. افراد با عدم كارایی پانكراس نیاز به مصرف مكملهای آنزیمی با وعده غذایی یا میان وعده خود دارند تا به هضم مواد غذایی در بدن آنها كمك نماید. این مكملهای آنزیمی نباید جویده یا خرد شوند و دوز آنها را باید پزشك یا متخصص تغذیه تعیین نمایند.
ورزش نیز برای افراد با این بیماری مناسب است اما در مورد نوع مناسب ورزش باید با پزشك خود مشورت نمایند. فعالیت بدنی می‌تواند شرایط قلبی و تنفسی را بهبود بخشیده و اشتها را افزایش دهد.
